درباره ازدواج سفید یا همباشی چه می دانیم؟

(( اردواج سفید )) یا (( همباشی )) سبکی از زندگی غربی است که در برخی شهرهای بزرگ کشور بویژه تهران بزرگ در حال رشد است و چون نامی از…

(( اردواج سفید )) یا (( همباشی )) سبکی از زندگی غربی است که در برخی شهرهای بزرگ کشور بویژه تهران بزرگ در حال رشد است و چون نامی از دو نفر در شناسنامه هر دو شخص ثبت نمی شود به این نام (( ازدواج سفید )) معروف شده است که متاسفانه در بسیاری از موارد از ادواج سفید حتی خطبه عقد هم جاری نمی شود .

بسیارى از کارشناسان کاهش نرخ ازدواج، رواج ازواج سفید ((همباشى)) و پدیده‌‏ى نوظهور تجرد قطعى را ناشى از عواملى چون تغییر و تحول در الگوهاى رفتارى و سبک زندگى، اعتقاد به داشتن زندگى آزاد و بدون تعهد دایمى، ادامه‏‌ى تحصیل و ارتقاى موقعیت زنان، تغییر شرایط اجتماعى و مشکلات اقتصادى مى‏‌دانند.
البته برخى کارشناسان معتقدند درباره‏‌ى رواج همباشى یا ازدواج سفید نباید اغراق کرد و باید در ابتدا با یک کار میدانى مشخص شود که این نوع زندگى چه تعداد خانواده‏‌ها را در بر مى‌‏گیرد. صرف این‏که حرف و حکایت در مورد آن زیاد است نمى‏‌توان به این نتیجه رسید که با سونامى ازدواج‏‌هاى غیررسمى روبه‏‌رو هستیم و صرف مطرح‏ شدن این موضوع در رسانه‌‏ها و شبکه‏‌هاى خبرى و اجتماعى دلالتى بر رواج عینى این موضوع در سطح جامعه ندارد.
البته این دسته از کارشناسان، دورى از خانواده و نبود تفاهم و برقرارى ارتباط مناسب میان فرزندان و والدین را یکى از عوامل مهم روى ‏آوردن برخى از جوانان به همباشى مطرح مى‏‌کنند. این کارشناسان معتقدند نبود رابطه‏‌ى تفاهمى و عاطفى میان والدین و فرزندان، نبود توانمندى و حوصله و وقت والدین براى تعامل با فرزندان ازجمله دلایل انتخاب این شیوه از زندگى از طرف فرزندان یا به عبارتى انتقام بچه‏‌ها از پدر و مادر است. البته در کنار تمام این مؤلفه‏‌هاى روانشناختى باید گفت قطعاً این سبک زندگى مشترک اساساً با فرهنگ دینى و بومى ما سازگارى ندارد و افراد معدودى که تقیدات مشخصى ندارند و دچار بحران‏‌هاى روحى و یا کمبودهاى اعتقادى مى‏‌باشند، به این موضوعات روى خوش نشان مى‏‌دهند.
ازدواج در نزد هر قوم و ملتى، مطابق و متناسب با باورها و فرهنگ و سنن آن‏ها، آداب و ترتیب خاصى دارد که با تحقق و اجراى آن، زن و مرد در ابعاد مختلف ازجمله در زمینه‌‏ى غریزه و رفتار جنسى، در قبال جامعه و یکدیگر متعهد به حقوق و مسئولیت‏‌ها و محدودیت‌‏هایى شده و براساس آن زن و شوهر مى‌‏شوند.
برخى حقوقدانان این نوع زندگى را ازجمله مواردى مى‌‏دانند که از نظر حقوقى نه تنها بار کیفرى و مجازات به همراه دارد بلکه در عرف جامعه هم نوعى سوءاستفاده از زنان و دختران تعریف مى‌‏شود.
به‏‌طورکلى، از نظر حقوقى و فقهى درباره‌‏ى ازدواج‏‌هاى غیررسمى و ماهیت عقد نکاح نظرات متعددى وجود دارد. اغلب حقوقدانان و فقها عقد نکاح را منوط به طى‏‌شدن یک تشریفات خاص و روال معینى همچون ضرورت حضور دو نفر شاهد در فرایند عقد و ثبت‏ شدن رسمى آن مى‏‌دانند، برخى دیگر از حقوقدانان و فقها اما به این تشریفات اعتقاد ندارند و صرف توافق دو طرف و البته جارى‏‌شدن صیغه عقد براى ازدواج را کافى مى‏‌دانند.
همباشى یا ازدواج سفید نیز در همین راستا یک رفتار نامشروع تلقى مى‏‌گردد که با زیر پا گذاشتن چارچوب‏‌هاى شریعت مبین اسلام، مسئولیت‏‌پذیرى مشترک را به مسلخ مى‏‌برد و در این بین خسران زنان نسبت به مردان افزون خواهد بود چراکه در سبک غربى از زندگى مشترک هیچ ضمانت شرعى و عرفى و حتى عاطفى براى ادامه زندگى وجود ندارد. این بحران زمانى به اوج خود مى‏‌رسد که این رابطه نامشروع به فرزندى نامشروع ختم شود که در این صورت در کنار تبعات اجتماعى چنین مسئله‌‏اى، ظلمى بزرگ در حق فرزند تحقق پیدا مى‏‌کند. در هر صورت در مقایسه دو طرف درگیر در رابطه همباشى، زنان قربانیان اصلى چنین روابطى هستند. بسیارى از مردان به این بهانه که خانه‌‏اى دارند، از دخترانى که براى ادامه‏‌ى تحصیل یا اشتغال به شهرهاى بزرگ آمده‏‌اند و شرایط ازدواج هم برایشان فراهم نیست و از لحاظ روحى و جسمى زیر فشار شدید قرار دارند، پیشنهاد چند ماه زندگى با هم براى آشنایى بیشتر تا رسیدن به ازدواج مى‌‏دهند که البته این موضوع به پایانى تلخ بدل مى‏‌گردد. چنین وضعیتى بیشترین آسیب را به دختر وارد مى‏‌کند، چراکه مورد سوءاستفاده قرار مى‌‏گیرد و پس از آن ممکن است از طرف خانواده طرد شود و تنهاتر از همیشه به جامعه باز گردد.
پدیده همباشى سال‏‌هاست که در کشورهاى غربى نیز رواج پیدا کرده است. البته بسیارى از کارشناسان نیز در آن کشورها نسبت به آسیب‏‌هاى این نوع زندگى هشدار داده‌‏اند. پایگاه اطلاع‏‌رسانى لافامیلیا، یکى از مراکز بررسى مسائل خانواده طى گزارشى اعلام کرده است: همباشى یا هم‏‌خانگى قبل از ازدواج دائم که در سال‏‌هاى اخیر به یکى از انتخاب‏‌هاى مورد علاقه‏‌ى جوانان بدل شده و اشتیاق افراد را براى رسیدن به این نتیجه که آیا براى زندگى دائم مناسب یکدیگر هستند یا خیر، برانگیخته است، از دیدگاه اغلب محققان روانشناسى مورد تایید نیست، آن‏ها معتقدند در بیشتر موارد، این دوره‏‌ى آزمون، نتیجه مثبتى در بر نداشته و در موارد بسیار اندکى در نهایت به ازدواج دائم منجر شده است.

ازدواج سفید چه فرقی با صیغه یا ازدواج موقت دارد؟

ظاهرا منظور از ازدواج سفید این است که زن و مردی بدون هیچ گونه عقد یا ثبت رسمی زندگی مشترکی در کنار هم داشته باشند که معلوم نیست به چه دلیل عده ای به آن ازدواج سفید می گویند. در حالی که نه ازدواج است و نه وضعیت خوشایندی دارد که آن را سفید بنامیم!

با این حال اگر بخواهیم این رابطه را از منظر اسلامی بنگریم، می توانیم به خصیصه های ازدواج شرعی نگاه کنیم که آیا آنها در این نوع رابطه موجود هستند که در ذیل به بعضی از آنها می پردازیم:
۱- علنی بودن: یکی از خصوصیات ازدواج اسلامی، علنی بودن آن است که در روایات بر این ویژگی بسیار تاکید شده است از جمله آنکه پیامبر (ص) می فرمایند: مراسم ازدواج به پا کنید و آشکارا هم برگزار نمایید . (کنز العمّال : ٤٤٥٣١ (

این در حالی است که یکی از خصائص اصلی رابطه ای که عده ای به اشتباه آن را ازدواج سفید می گویند پنهانی بودن است که به دور از اطلاع دیگران و بدون ثبت رسمی در کنار یکدیگر زندگی می کنند.

۲-روشن بودن تمام تعهدات و حقوق: ازدواج شرعی با خواندن خطبه عقد بنا می شود. که این خطبه به منزله امضای توافق نامه ای بین زن و شوهر است که در آن تمام ضوابط رابطه بیان شده است.  اعم از آنکه حقوق و وظایف هر کدام از دو طرف چیست یا آنکه در شرایط مختلف مشکل باید چگونه حل شود و ...

این در حالی است که ظاهرا ازدواج سفید برای فرار از همین ضوابط شکل می گیرد.

۳-دور شدن از معضلات: ازدواج ایجاد بنایی است که به نابودی بسیاری از معضلات کمک می کند و رفتار مقابل ازدواج که زنا نامیده می شود، به دلیل همین توابع ناگوار مورد نهی واقع شده است. مثل آنکه مکرر بیان شده است که در زنا انساب از بین می رود و در واقع فرزند نمی تواند پدر خود را بشناسد یا ....

حال اگر تجربه سایر کشورها در رابطه به اصطلاح ازدواج سفید را بنگریم، مشخص می شود که این رابطه تاثیر جدی در ایجاد فرزندان مجهول الهویه دارد. مثلا در کشور مراکش که مطابق بررسی ها بسیاری از دختران کم سواد که از ترس ترشیدگی فریب وعده های دروغین ثبت ازدواج در موقع مناسب را می خورند، و به ازدواج پنهانی روی می آورند بعدها با معضل اثبات هویت فرزند خود مواجه می شوند و شکایات بسیاری در این باره به دادگاهها ارجاع می شود.

بنابراین مشخص است که هم خانه شدن بدون ازدواج رسمی، از نظر دینی هیچ فرقی با زنا ندارد. و به هیچ عنوان نمی توان خصیصه های ازدواج را در آن یافت. و با توجه به اینکه دروغ بستن بر دین گناهی بسیار سنگین تر از زنا است، به شدت توصیه می کنیم کسانی که مایل به این گناه هستند، هرگز در صدد توجیه آن بر نیایند و سعی کنند خود را از هموار کننده بودن مسیر این گناه کنار بکشند، تا در گناه دیگران نیز شریک نشوند.

البته در این باب سخن بسیار است و می توان از جنبه های مختلف به بررسی آن پرداخت. مثل آنکه اگر فرزندی از این رابطه ها به وجود بیاید، در موقع وضع حمل، ثبت نام فرزند در مدرسه و ... چه مسائلی در پیش خواهد بود، یا زنی که به راحتی ترک می شود چگونه در کوران حوادث قرار می گیرد و ...

اما در این جا قصدمان تنها بررسی کوتاهی از غیر شرعی بودن این رابطه بود و بیان اینکه قطعا این نوع روابط زنا محسوب می شود.

ازدواج سفید یا ازدواج معاطاتی٬ شرعی یا غیرشرعی?

علی صفری

برای آنکه بدانیم مفهوم ازدواج معاطاتی چیست و آیا شرعی است یا خیر در ابتدا باید بدانیم معنی عقد چیست؟ فقها عقد را «التزام مرتبط با التزام دیگر»، «ربط دو التزام»، «ربط دو قرار» و مانند آن تعریف کرده ­اند و از نظر حقوقی نیز عقد «تراضی طرفین» برای ایجاد یک اثر حقوقی است. بنابراین توافق دو یا چند طرف در صدق مفهوم عقد ضرورت دارد.۱ علاوه بر آن باید معنای نکاح را نیز بدانیم. جمعی از واژه ­شناسان معتقدند لغت نکاح در اصل به معنای «وطی و جماع» است، اما به معنای عقد نکاح مجازاً به کار رفته است برخی دیگر می­نویسند: نکاح در اصل به معنای عقد است و بطور مجاز در معنای جماع به کار می­رود، زیرا کلماتی که به مفهوم جماع دلالت دارند، کنایی هستند. بعضی نیز احتمال داده ­اند این واژه مشترک میان دو معنای وطی و عـقد باشد. ۲ با توجه به آنچه در معنای واژه نکاح و عقد بیان شد، تعریف عقد نکاح اینگونه می­شود: «عقد نکاح تـوافق دو اراده است که به منظور ایجاد رابطه زوجیت صورت می­گیرد».

اما معنی معاطات چیست؟ از یک دیدگاه معاطات معـامله بدون عقد است. بعضی از فقها٬ بیع معاطاتی را به «داد و ستد بدون عقد» تعبیر کرده اند. مطابق لغت نامه دهخدا بیع معاطات یعنی هر یک از طرفین معامله، مالی که اراده کرده است را عوض آنچه از طرف دیگر دریـافت می نـماید به وی اعطا نماید، بدون این که عقد انجام شود. از دیدگاه دیگر معاطات معامله بدون عقد مخصوص است که عقد مخصوص می تواند همان ایجاب و قبول به الفاظ خاص باشد. مطابق این تعریف، حتی ایجاب و قبول لفظی نیز کفایت نمی کند و باید به الفاظ خاص تکلم شود. بدین ترتیب اگر ایجاب و قبول به الفاظ فارسی بیان شود، معامله صورت گرفته معاطات خواهد بود. از دیدگاه دیگر معاطات معامله بدون ایجاب و قبول لفظی است. در بعضی منابع دیگر فقهی آمده است که معاطات همان بیع بدون صیغه عقد است. بعضی با این رویکرد می گویند «هرگاه صیغه نگویند، معاطات است.» از نظر قانون مدنی، معاطات در عقود صحیح است و لازم نیست ایجاب و قبول لفظی باشد. در ماده 193ق.م. در کفایت معاطات بیان داشته است: «انشاء معامله ممکن است به وسیله عملی که مبیِّن قصد و رضا باشد مثل قبض و اقباض حاصل گردد مگر در مواردی که قانون استثناء کرده باشد». مطابق این ماده، به جز در موارد استثنایی، انشاء معامله از طریق فعل (نه لفظ) نیز ممکن است. مطابق قسمت اخیر ماده 193 ق.م: «…در مواردی که قانون استثناء کرده باشد»، معاطات صحیح است. از جمله موارد استثنا شده، عقد وقف است و مصداق دیگر عقد نکاح است. البته قانون مدنی در باب نکاح، میان حالت اختیار و اضطرار فرق گذاشته است. در ماده 1062 ق.م. آمده: «نکاح واقع می­شود به ایجاب و قبول به الفاظی که صریحاً دلالت بر قصد ازدواج نماید». مطابق حکم ماده فوق، ایجاب و قبول در عقد نکاح باید لفظی باشد، با وجود این ماده 1066 ق.م. با اشاره به حالت عجز از تلفظ آورده: «هر گاه یکی از متعاقدین یا هر دو لال باشند، عقد به اشاره از طرف لال نیز واقع می­شود، مشروط بر اینکه بطور وضوح حاکی از انشاء عقد باشد».

0,,17395084_303,00

نتیجه گیری: به نظر می رسد با توجه به رواج ازدواج سفید یا همان همخانگی٬ به بحث شرعی بودن یا نبودن نکاح معاطاتی باید توجه بیشتری شود. در فقه امامیه موضوعی است به اسم اجرای صیغه ایجاب و قبول به این معنی که در عقود چه خرید و فروش و چه ازدواج باید لفظی ادا شود که معلوم گردد هر دوطرف قصد اجرای قرارداد را دارند، اما وقتی صحبت از خرید و فروش و تجارت باشد، عموم فقها معتقدند به صرف رفتار و عمل خرید و فروش خودش نشان دهنده رضایت است و نیازی به لفظ نیست در نتیجه برخی از فقها بر این امر معتقدند که در ازدواج هم نیازی به بیان لفظ مبتنی بر ازدواج نیست. به چنین عقدی که مثلا دو نفر با هم زندگی میکنند و ضوابطی را هم در رابطه قایل باشند که شانیت زناشویی دارد، ” عقد معاطات” یا عقدی که نیازی به صیغه ایجاب و قبول ندارد می گویند.به عبارت بهتر در نکاح معاطاتی به توافق و تراضی طرفین بسنده میشود و فاقد ایجاب و قبول لفظی است. اگرچه علمایی مثل صاحب جواهر از قدما و آیت الله خویی، بهاالدینی، نکونام و صادقی تهرانی از متاخران عقد معاطات در ازدواج را جایز دانستند اما بسیاری دیگر از جمله آیت الله خمینی،لنکرانی و… آن را رد کرده اند و حتی امثال آیت الله مکارم فرزند متولد در این رابطه را نامشروع دانسته است. قانون مدنی ماده 1062 نیز به تبعیت از اکثر فقهای شیعه، لفظی بودن ایجاب و قبول را قید کرده و عقد معاطات به شکل تلویحی رد شده است. نکته اینجاست که دلیل قطعی از قرآن و سنت بر لفظی بودن صیغه عقد در نکاح وجود ندارد اما بر اساس اتفاق نظر(اجماع) -که از مراجع عقل و قرآن برای استدلال اصولی بسیار ضعیف تر است- رابطه مبتنی بر این نوع رابطه (بدون ذکر لفظی رابطه زن و شوهری) بنابر احتیاط رد شده است. اما همین علما هم تاکید کرده اند که برخی از مصادیق نکاح معاطاتی، ازجمله ایجاب و قبول نوشتاری که صراحت در بیان دارد و فرضاً به اثر انگشت و یا امضاء طرفین رسیده و یا صحتش محرز شده حتی بدون این که لفظی را بکار برده باشند، صحیح و حلال است و حتی نمی شود به بچه حاصل از این ازدواج نامشروع گفت چون از یک طرف اصل بر صحت عمل دیگران است و از سوی دیگر صرف ادعای زن و مرد بر زوجیت قابل پذیرش و حجت شرعی است ولی قانون بنا بر اجماع علما بر رد آن نظر داده است که این با توجه به عرف جاری و تغییر نسل و پذیرش حلال بودن معاطات در انواع بیع و مشروع شدن خرید و فروش اینترنتی و جابجایی اعتباری با همین حکم معاطات، به نظر می رسد باید با دقت بیشتری به نظر علمایی اندیشید نکاح معطاتی را صحیح می دانند و تفاوت قایل می شوند میان رابطه ای که اراده طرفین بر زندگی کردن با یکدیگر با شرایط نکاح-هرچند کوتاه مدت- است با رابطه ای که طرفین یا شرایط نکاح را ندارند و یا نگاهشان بر هم نگاه زناشویی حتی برای مدت اندک هم نیست. ۱. (اصفهانی، 1418ق: ج4، ص25؛ نراقی، 1408ق: ص11؛ خویی، 1371: ج3، ص14) ۲. طریحی،1367: ج4، ص369 ۳. مصباح الفقاهه،2،192؛بانی فی شرح العروه الوثقی،129، 

زندگی مشترک بدون ازدواج، تصمیم چه کسانی است؟

- یک روانشناس و مشاور خانواده گفت: شخصیت‌های بی‌مسئولیت، ضداجتماع و تنوع‌طلب، افرادی هستند که زندگی مشترک بدون ازدواج را ترجیح می‌دهند.

30a30.ir :دکتر مهرانگیز شعاع‌کاظمی درباره افرادی که تصمیم به ازدواج سفید یا همباشی می‌گیرند، گفت: این افراد، شخصیت ضد اجتماع و بی ثبات (مرزی) دارند. افراد ضداجتماع علیه قوانین اجتماعی رفتار می‌کنند و به عنوان مثال در این قضیه، سنت ازدواج و تشکیل خانواده به شکل قانونی و رسمی زیر پا گذاشته می‌شود. شخصیت‌های بی‌مسئولیت و کسانی که نسبت به خودشان شناخت درستی ندارند و افراد تنوع‌طلب هم از دیگر افرادی هستند که این نوع زندگی را ترجیح می‌دهند. این عضو هیات علمی دانشگاه الزهرا تاکید کرد: بسیاری از افراد مطرح می‌کنند که زندگی مشترک بدون ازدواج رسمی و شرعی مقدمه‌ای برای ازدواج دائم آنهاست و می‌خواهند از یکدیگر به شناخت برسند. در کشورهایی مانند انگلستان، فرانسه و آمریکا این‌ اتفاق رخ داد که افراد با هم زندگی کنند بدون این که هیچ‌گونه ارتباط جنسی بین دو نفر صورت گیرد ولی در ایران آن چیزی که من به طور واقعی می‌بینم این است که می‌گویند برای آشنایی با هم زندگی می‌کنیم ولی اولین اتفاقی که بین این دو نفر صورت می‌گیرد ارتباط جنسی است. افرادی که هویت خودشان را به درستی نمی‌شناسند، با این تصور که مدرن هستند، این نوع زندگی را انتخاب می‌کنند و از عواقب آن غافلند. وی درباره عواقب این سبک زندگی هم گفت: از آنجا که این نوع زندگی دوام زیادی ندارد، پس از جدایی حتی می‌تواند عواقب شدیدتر از طلاق برای افراد در پی داشته باشد. فرد احساس می کند «من قوی هستم، وارد این رابطه می‌شوم، به راحتی از آن خارج می‌شوم، هیچ تعهدی ندارم و آسیب هم نمی‌بینم.» در حالی که هر ارتباطی هرقدر هم کوتاه باشد می‌تواند پس از تمام شدن، آثار خودش را داشته باشد. حمایت‌های اجتماعی پس از وقوع یک اتفاق ناگوار بسیار مهم است در حالی که در افرادی که این نوع زندگی را انتخاب می‌کنند و در بسیاری از موارد پنهان از خانواده‌ و آشنایان است، نمی‌توانند به حمایت‌های اجتماعی دل ببندند و باید به تنهایی سوگواری پس از اتمام رابطه را تحمل کنند. این افراد وقتی از رابطه خارج میشوند و حمایت‌های قانونی، اجتماعی و خانوادگی و جامعه دوستان و آشنایان را ندارند، افسرده می‌شوند و دارو مصرف می‌کنند، اگر داروها جواب ندهد افراد به دنبال مواد مخدر رفته و معتاد می‌شوند و پس از آن هم ایدز، بیماری‌های مقاربتی و ... که در نهایت به مستهلک شدن فرد می‌انجامد. دکتر شعاع‌کاظمی با بیان این که زنان هم به دلیل ساختار فیزیکی و هم حساسیتی که از نظر عواطف دارند، به راحتی نمی‌توانند از این نوع رابطه‌ خارج شوند و بیشتر از مردان آسیب‌ می‌بینند، گفت: زنان در چنین روابطی، فرصت مادر شدن، فرصت همسر شدن و فرصت سلامت زیستن را از خودشان می‌گیرند. عده‌ای از زنان ممکن است به این دلیل وارد این رابطه شوند که علیه مردسالاری قیام کنند و شکل ازدواج سنتی را زیر سوال ببرند ولی باز هم می‌بینیم که به نتیجه مطلوبشان نمی‌رسند و مردسالاری و خشونت علیه زنان در این شکل زندگی هم به اشکال ‌متفاوت وجود دارد. خشونت در این شکل زندگی سبک‌های خودش را دارد و اگر فیزیکی نباشد، کلامی و روانی است. در ازدواج رسمی، به هر حال از زنان حمایت‌های قانونی صورت می‌گیرد ولی در این نوع ازدواج همین حمایت‌ها هم وجود ندارد، نمی‌توانند به دادگاه مراجعه کنند و حق و حقوقشان را طلب کنند. در چنین رابطه‌ای حتی اگر فرزندی به وجود بیاید، معمولا ناخواسته است و تمایلی برای نگهداری از آن وجود ندارد چرا که از لحاظ قانونی و حقوقی جایی ثبت نشده است. بنابراین سقط جنین‌های مکرر نیز در زنانی که در چنین روابطی هستند دیده می‌شود که سلامت جسمی و روانی زنان را به خطر می‌اندازد.

سوءاستفاده از زنان و دختران تحت نام جعلی " ازدواج سفید "

«همباشى» یا «ازدواج سفید» چگونه پا در رسانه‏‌هاى ایران نهاد؟ این ‏بار نیز پاى رسانه‏‌هاى ضددین و ضدانقلاب در میان است. تابوشکنى و حرمت‏‌زدایى از اذهان جامعه مسلمان نسبت به این سبک زندگى مشترک، هدف اصلى چنین رسانه‏‌هایى است.

30a30.ir : چند صباحى است شکلى از زندگى مشترک غربی در برخى شهرهاى بزرگ به‌‏ویژه تهران مطرح شده است که نام آن‏‌ را به‏‌دلیل ثبت‏‌ نشدن اسامى دو نفر در شناسنامه‏‌هایشان، «ازدواج سفید» یا «همباشى» گذاشته‏‌اند. در بسیارى از این موارد، حتى خطبه‏‌ى عقدى بین زن و مرد جارى نمى‏‌شود. بسیارى از کارشناسان کاهش نرخ ازدواج، رواج همباشى و پدیده‌‏ى نوظهور تجرد قطعى را ناشى از عواملى چون تغییر و تحول در الگوهاى رفتارى و سبک زندگى، اعتقاد به داشتن زندگى آزاد و بدون تعهد دایمى، ادامه‏‌ى تحصیل و ارتقاى موقعیت زنان، تغییر شرایط اجتماعى و مشکلات اقتصادى مى‏‌دانند. البته برخى کارشناسان معتقدند درباره‏‌ى رواج همباشى یا ازدواج سفید نباید اغراق کرد و باید در ابتدا با یک کار میدانى مشخص شود که این نوع زندگى چه تعداد خانواده‏‌ها را در بر مى‌‏گیرد. صرف این‏که حرف و حکایت در مورد آن زیاد است نمى‏‌توان به این نتیجه رسید که با سونامى ازدواج‏‌هاى غیررسمى روبه‏‌رو هستیم و صرف مطرح‏ شدن این موضوع در رسانه‌‏ها و شبکه‏‌هاى خبرى و اجتماعى، دلالتى بر رواج عینى این موضوع در سطح جامعه ندارد. البته این دسته از کارشناسان، دورى از خانواده و نبود تفاهم و برقرارى ارتباط مناسب میان فرزندان و والدین را یکى از عوامل مهم روى ‏آوردن برخى از جوانان به همباشى مطرح مى‏‌کنند. این کارشناسان معتقدند نبود رابطه‏‌ى تفاهمى و عاطفى میان والدین و فرزندان، نبود توانمندى و حوصله و وقت والدین براى تعامل با فرزندان ازجمله دلایل انتخاب این شیوه از زندگى از طرف فرزندان یا به عبارتى انتقام بچه‏‌ها از پدر و مادر است. البته در کنار تمام این مؤلفه‏‌هاى روانشناختى باید گفت قطعاً این سبک زندگى مشترک اساساً با فرهنگ دینى و بومى ما سازگارى ندارد و افراد معدودى که تقیدات مشخصى ندارند و دچار بحران‏‌هاى روحى و یا کمبودهاى اعتقادى مى‏‌باشند، به این موضوعات روى خوش نشان مى‏‌دهند. ازدواج در نزد هر قوم و ملتى، مطابق و متناسب با باورها و فرهنگ و سنن آن‏ها، آداب و ترتیب خاصى دارد که با تحقق و اجراى آن، زن و مرد در ابعاد مختلف از جمله در زمینه‌ غریزه و رفتار جنسى، در قبال جامعه و یکدیگر متعهد به حقوق و مسئولیت‏‌ها و محدودیت‌‏هایى شده و بر اساس آن زن و شوهر مى‌‏شوند. برخى حقوقدانان این نوع زندگى را از جمله مواردى مى‌‏دانند که از نظر حقوقى نه تنها بار کیفرى و مجازات به همراه دارد بلکه در عرف جامعه هم نوعى سوءاستفاده از زنان و دختران تعریف مى‌‏شود. به‏‌طورکلى، از نظر حقوقى و فقهى درباره‌‏ى ازدواج‏‌هاى غیررسمى و ماهیت عقد نکاح نظرات متعددى وجود دارد. اغلب حقوقدانان و فقها عقد نکاح را منوط به طى‏‌شدن یک تشریفات خاص و روال معینى همچون ضرورت حضور دو نفر شاهد در فرایند عقد و ثبت‏ شدن رسمى آن مى‏‌دانند، برخى دیگر از حقوقدانان و فقها اما به این تشریفات اعتقاد ندارند و صرف توافق دو طرف و البته جارى‏‌شدن صیغه عقد براى ازدواج را کافى مى‏‌دانند. البته به‏ لحاظ کیفرى روابط نامشروع کسانى که عقد زوجیت بین آن‏ها برقرار نیست، براساس قانون مجازات اسلامى، مجازات از یک تا 99 ضربه شلاق دارد. همباشى یا ازدواج سفید نیز در همین راستا یک رفتار نامشروع تلقى مى‏‌گردد که با زیر پا گذاشتن چارچوب‏‌هاى شریعت مبین اسلام، مسئولیت‏‌پذیرى مشترک را به مسلخ مى‏‌برد و در این بین خسران زنان نسبت به مردان افزون خواهد بود چرا که در سبک غربى از زندگى مشترک هیچ ضمانت شرعى و عرفى و حتى عاطفى براى ادامه زندگى وجود ندارد. این بحران زمانى به اوج خود مى‏‌رسد که این رابطه نامشروع به فرزندى نامشروع ختم شود که در این صورت در کنار تبعات اجتماعى چنین مسئله‌‏اى، ظلمى بزرگ در حق فرزند تحقق پیدا مى‏‌کند. در هر صورت در مقایسه دو طرف درگیر در رابطه همباشى، زنان قربانیان اصلى چنین روابطى هستند. بسیارى از مردان به این بهانه که خانه‌‏اى دارند، از دخترانى که براى ادامه‏‌ تحصیل یا اشتغال به شهرهاى بزرگ آمده‏‌اند و شرایط ازدواج هم برایشان فراهم نیست و از لحاظ روحى و جسمى زیر فشار شدید قرار دارند، پیشنهاد چند ماه زندگى با هم براى آشنایى بیشتر تا رسیدن به ازدواج مى‌‏دهند که البته این موضوع به پایانى تلخ بدل مى‏‌گردد. چنین وضعیتى بیشترین آسیب را به دختر وارد مى‏‌کند، چرا که مورد سوءاستفاده قرار مى‌‏گیرد و پس از آن ممکن است از طرف خانواده طرد شود و تنهاتر از همیشه به جامعه باز گردد. پدیده همباشى سال‏‌هاست که در کشورهاى غربى نیز رواج پیدا کرده است. البته بسیارى از کارشناسان نیز در آن کشورها نسبت به آسیب‏‌هاى این نوع زندگى هشدار داده‌‏اند. پایگاه اطلاع‏‌رسانى لافامیلیا، یکى از مراکز بررسى مسائل خانواده طى گزارشى اعلام کرده است: همباشى یا هم‏‌خانگى قبل از ازدواج دائم که در سال‏‌هاى اخیر به یکى از انتخاب‏‌هاى مورد علاقه‏‌ى جوانان بدل شده و اشتیاق افراد را براى رسیدن به این نتیجه که آیا براى زندگى دائم مناسب یکدیگر هستند یا خیر، برانگیخته است، از دیدگاه اغلب محققان روانشناسى مورد تایید نیست، آن‏ها معتقدند در بیشتر موارد، این دوره‏‌ى آزمون، نتیجه مثبتى در بر نداشته و در موارد بسیار اندکى در نهایت به ازدواج دائم منجر شده است. این موضوع و گزارشات بسیارى از این دست، حاکى از جهان شمول بودن قواعد شرعى و منطبق بودن آن بر مدار سنن الهى دارد. در هر جامعه‌‏اى که خانواده مورد هجوم قرار گیرد و بنیان‏‌هاى عاطفى آن جامعه کم‏رنگ شده و چارچوب‏‌هاى مشخص به فراموشى سپرده شود، ما شاهد بروز بحران و قربانى‌‏شدن نسل بشر خواهیم بود. اما لغت «همباشى» یا «ازدواج سفید» چگونه پا در رسانه‌‏هاى ایران نهاد؟ این‌‏بار نیز پاى رسانه‌‏هاى ضددین و ضدانقلاب در میان است. تابوشکنى و حرمت‌‏زدایى از اذهان جامعه مسلمان نسبت به این سبک زندگى مشترک هدف اصلى چنین رسانه‏‌هایى است که مأموریت اصلى آن‏ها تخریب زیرساخت‏‌هاى فرهنگى و اجتماعى ایران اسلامى مى‌‏باشد. ترویج روابط بى‌‏قید بین زن و مرد و هم‏چنین تابوشکنى نسبت به خیانت‏‌هاى زناشویى که در سریال‏‌ها و تولیدات رسانه‏‌اى آن‏‌ها مشهود است از جمله سیاست‌‏هاى این رسانه‏‌ها است. با توجه به حجم حملات نسبت به چارچوب‌هاى اعتقادى جامعه و سعى در ترویج رفتارهاى ضددینى، ضرورت آسیب‌‏شناسى وقوع چنین مسائلى در سطح جامعه صدچندان مى‏‌گردد. تحلیل درست از بافت فرهنگى جامعه در کنار اتخاذ سیاست‌‏هاى مدبرانه و تولید محصولات رسانه‌‏اى قابل رقابت با محصولات رسانه‏‌هاى ضددینى مى‌‏تواند خنثى‏‌کننده سیاست‏‌هاى شوم آنان گردد.

«ازدواج سفید» یا «زنای رایگان»؟

متاسفانه موضوعی که شبیه «زنای رایگان» است نام ازدواج گرفته است.

30a30.ir : متاسفانه موضوعی که شبیه «زنای رایگان» است نام ازدواج گرفته است. حضرت آیت الله سبحانی در پاسخ به پرسش درباره ازدواج موسوم به سفید پاسخ داده اند. متن پاسخ های این مرجع تقلید شیعیان بدین شرح است: نظر به اینکه اخیرا عده ای از دختران و پسران تحت عنوان ازدواج موسوم به سفید به همباشی پرداخته و عده ای از آنان این باور را دارند که چون طرفین رضایت دارند لذا همین رضایت قلبی کفایت از خطبه ازدواج دائم یا موقت دارد، خواهشمند است دیدگاه شرع مقدس را در این گونه موارد بیان فرمایید.   الف- آیا صرف رضایت دختر و پسر برای بودن با یکدیگر به مفهوم جاری شدن محرمیت و زوجیت است و یا خواندن خطبه عقد دائم یا موقت ضروری است؟   ازدواج سفید همان ازدواج معاطاتی است وشرعا کافی نیست و باید اگر باکره است با اذن پدر عقد خوانده شود و مهریه معین شود متاسفانه موضوعی که شبیه زنای رایگان است نام ازدواج به خود گرفته است.   ب-در صورتی که جاری شدن خطبه عقد ضرورت دارد آیا این ضرورت برای زوجیت دائم است یا برای زوجیت موقت نیز خواندن خطبه ضرورت دارد و رضایت قلبی مکفی نیست؟   در هردو باید عقدخوانده شود وحد وحدود روشن شود.   ج-در صورتی که خواندن خطبه به زبان عربی فصیح مقدور نباشد و زوج و زوجه بنا به دلایلی نظیر حفظ آبرو نتوانند موضوع را با دیگری در میان بگذارند آیا می توانند به زبان مادری خطبه را جاری کنند؟   در عقد موقت در صورت اجتماع شرایط عقد فارسی کافی است؛ اگر زوج و زوجه نتوانند صیغه را به عربی صحیح بخوانند باید کسی را که می تواند وکیل کنند و اگر چنین شخصی نبود باید خودشان به غیر عربی بخوانند وباید لفظی بگویند که معنی«زوجت وقبلت» را بفهماند.  د-در صورتی که در صورت معذور بودن، جاری کردن خطبه به زبان مادری جایز باشد آیا باید عین ترجمه بیان شود یا ترجمه مضمونی کفایت دارد؟ باید انشاء زوجیت شود وآنچه در رساله ها آمده است به فارسی خوانده شود. ه-اگر حضرتعالی جواز به جاری کردن خطبه با ترجمه به مضمون می دهید مثلا به زبان فارسی خطبه عقد دائم و موقت چه گونه است و چه بگویند کفایت است؟   به رساله عملیه صفحه 446 مراجعه شود و- اگر دختری با پسری بدون رضایت پدر و یا بدون اطلاع پدر همبستر شده باشد و اطلاعی از اینکه باید خطبه عقد خوانده شود نداشته و یا نمی دانسته رضایت پدر واجب است  آیا هم اکنون می توانند با خواندن خطبه بدون اطلاع پدر محرم شوند؟ احتیاطا با اذن پدرباشد. ز- اگر شرایط این دختر و پسر به گونه ای باشد که جدا شدن عوارض جدی برای شرایط فعلی و آینده طرفین یا یکی از طرفین داشته باشد و هر دو یا یکی از طرفین در عسر و حرج بیفتند و در این حال اطلاع به پدر نیز عوارض خطرناک داشته باشد راه حل این دو برای خروج از مهلکه حرام چیست و آیا می توانند بدون جدا شدن، با جاری کردن خطبه به هم محرم شوند؟ بالاخره ازدواج این دو تا آخر نمی تواند برای پدر پنهان بماند وخواندن صیغه عقد مشکل را حل نخواهد کرد.   ح-اگر از این همبستری دختر حامله شده باشد و یا فرزندی بدنیا آورده باشد و تصورش این بوده که رضایت طرفین کافی است، حکم فرزند چیست؟ آیا می توانند در این شرایط بدون اذن پدر محرم شوند؟ اگر اذن پدر ضروری است و بتوانند اذن بگیرند و محرم شوند آیا تاثیری در وضعیت قبل و کودک متولد شده دارد؟ حکم فرزند وطی به شبه بوده وحلال زاده است. احتیاطا از پدر اذن بگیرد.

یادداشت معاون اجتماعی ناجا درباره «ازدواج سفید»

معاون اجتماعی نیروی انتظامی در یادداشتی، به بیان پیامد و عواقب جبران ناپذیر «ازدواج سفید» و رواج آن پرداخته و تصریح می کند: افرادی که تن به «ازدواج سفید» می دهند، افرادی «دارای اعتماد به نفس پایین»، «وابسته»، «مسوولیت گریز»، «کم مهارت» و اغلب «فاقد شجاعت اجتماعی» هستند.

30a30.ir : به گزارش پایگاه خبری پلیس، سردار «سعید منتظرالمهدی» در این یادداشت می افزاید: شنیده ها حاکی از آن است که اندکی از جوانان جامعه، به ویژه در شهرهای پرجمعیت و بزرگی همچون تهران به تبعیت از سبک زندگی غربی و اومانیستی، شیوه خاصی برای با هم زیستن اتخاذ کرده اند، این گروه از دختران و پسران گرچه تعدادشان بسیار قلیل است و شمارشان اندک، اما پیامدهای سبک زیستشان آن چنان مخرب و زیان آور است که علاوه بر خود دیگرانی را نیز دستخوش آسیب دیدگی، آزردگی و دلواپسی می کنند. وی تصریح می کند: این دختران و پسران سبک زیست مشترک خود را «ازدواج سفید» نام نهاده اند، اما مگر می توان با واژه تطهیر شده و دلنشین، غبار از سیمای تیره یک پدیده ناهنجار و قبیح زدود و آن را در شمار پدیده های غیر ملکوک شده جای داد؟ منتظرالمهدی ادامه می داد: در یک مطالعه مجمل آنچه را که «ازدواج سفید» نام نهاده اند برای گروهی از شهروندان جامعه (اعم از زن و مرد) توصیف شد. سپس از آنان خواسته شد تا نگرش (attitude) خود را نسبت به آن بیان کنند. 83 درصد آنان، آن را «رفتاری زشت»، «سبکی بیمارگونه» و «الگویی تقلیدی و بی تناسب با فرهنگ جامعه» توصیف کردند و خواهان «پایان بخشیدن فوری» به آن شدند، 15 درصد نسبت به آن بی تفاوت بودند و تنها دو درصد معتقد بودند که «هرفردی باید سبک زندگی اش را آن گونه که دوست دارد انتخاب کند». وی اضافه می کند: جالب آنجا بود که نگرش افراد تحصیل کرده و فرهنگی جامعه به «ازدواج سفید» منفی تر از بقیه افراد جامعه بود. سیاه زیستن یا ازدواج سفید یا آنچه که طالبان آن، ازدواج سفیدش نام نهاده اند، دختر و پسر بدون آنکه به صورت رسمی و شرعی به عقد یکدیگر در بیایند زیر یک سقف به زندگی می پردازند. در واقع آنها تعهد و مسوولیت چندانی در قبال یکدیگر ندارند. در حالیکه اساس ازدواج و زندگی مشترک، مسوولیت پذیری و احساس تعهد است و این دو است که موجب رشد و بالندگی زوج ها می شود و آنان را قادر می سازد تا به یاری همدیگر گره از مشکلات مشترک بگشایند، موانع را از میان بردارند و اهداف زندگی را محقق سازند. معاون اجتماعی ناجا در بخش دیگری از این یادداشت خود، با طرح این پرسش که چه افرادی تن به «زیست سیاه» می دهند؟، آورده است: با مطالعه مختصر بر روی تعدادی محدودی مشخص شد که آنان افرادی «دارای اعتماد به نفس پایین»، «وابسته»، «مسوولیت گریز»، «کم مهارت» و اغلب «فاقد شجاعت اجتماعی» هستند. نیازی به گفتن نیست که همین ویژگی ها موجب می شود تا نه تنها باری از دوش دیگران بر ندارند بلکه خود سربار دیگران شوند. وی با طرح پرسش دیگری مبنی بر اینکه سیاه زیستن (به تعبیر دیگر ازدواج سیاه) چه مدت استمرار می یابد؟ می افزاید: اندک مطالعات انجام شده در مورد این پدیده تقلیدی و نوظهور ناهنجار نشان می دهد که این پدیده دارای پنج مرحله است. مرحله آشنایی که در این مرحله دختر و پسر در خیابان یا در مکان های دیگر با یکدیگر آشنا می شوند، سپس «خودافشاگری» کرده و دردها، محرومیت ها و طرد شدن های مکرر خود را با یکدیگر در میان می گذارند که اغلب در میان مشکلات و بدبختی های خود نیز اغراق می کنند تا حس ترحم و دلسوزی دیگری را تحریک کنند. مرحله بعدی عاشق شدن است که پس از آن که دو طرف از دردهای بی شمار، محنت های فراوان و مصائب پر تعداد خود گفتند، بیش از پیش به یکدیگر نزدیک می شوند. این نزدیکی به نوعی عشق منجر می شود؛ لیکن نه عشقی که موجب تعالی و رشد می شود بلکه عشقی که مترصد جبران محرومیت های گذشته است. منتظرالمهدی می افزاید: مرحله به هم پیوستن مرحله بعدی است، پس از آن که طرفین احساس کردند یکدیگر را می فهمند تصمیم به با هم زیستن می گیرند. لیکن چون به صورت کامل «اجتماعی نشده اند» و «وجدان اخلاقی» قوی ندارند، برای به هم زیستن راه کجروانه و ناهنجار را پیش می گیرند. بروز تعارض و تنش نیز مرحله دیگری است که نیازی به حجت نیست افرادی که تن به ازدواج سیاه می دهند دنیایی سرشار از تعارض، کشمکش و مسائل حل نشده دارند به همین خاطر، در اندک زمانی پس از شروع زیست مشترک، روابط آنها به کشمکش و درگیری می انجامد و عشق و عاطفه اولیه به تمامی، رنگ می بازد و جای خود را به نفرت و کینه و خودسرزنش گری می دهد. «مرحله دیگر، خاتمه زیست مشترک و احساس شرمساری است که زیست سیاه مشترک دیری نمی پاید چرا اینکه، به گونه ای ناهنجار شکل گرفته است و لاجرم با ظهور و بروز تعارض ها، دو طرف قادر به بهره گیری از ساز و کارهای منطقی و عقلانی برای از میان راندن تعارض های پدید آمده و اختلافات ظاهر شده، نیستند.» معاون اجتماعی ناجا با طرح این پرسش که ازدواج سیاه دارای چه آثار و پیامدهایی است؟ تصریح می کند: نخستین اثر ازدواج سیاه دور ساختن طرفین از شروع جدی زندگی است. این سبک زندگی به سرابی می ماند که اندک زمانی می تواند دختر و پسر را دلخوش کند. لیکن دلخوشی دیری نمی پاید چون خیلی زود «محک تجربه و زندگی» به میان می آید و واقعیات عیان می شوند و تشت این زندگی ناهنجار از بام می افتد. دومین تاثیر این زندگی سیاه، به ویژه برای دختران «احساس فریب خوردگی» است. گر چه شاید بسیاری از آنانی که برای زیست سیاه ( یا ازدواج سفید ) به هم می پیوندند موقتی بودن این زندگی را به یکدیگر گوشزد می کنند اما اکثر دختران در ذهن خود خویش را برای یک زندگی دائمی مهیا می کنند به همین خاطر وقتی روابط به هم می خورد باورهای آنان به هم می ریزد و آنان احساس فریب خوردگی می کنند.

شهر چگونه ویران می شود؟ / نسلی که حرامزاده می شود

مقابله با ترویج ازدواج سفید تحسین دارد و پرداختن ناشیانه و ترویج این پدیده شوم شایسته تقبیح است.

30a30.ir : مدتی است سخن از یک پدیده شوم در برخی شهرها گفته می شود و اظهارات مردم و مسئولین را به همراه دارد. این پدیده که گویا زنگ خطر آن نیز به صدا درآمده است چیزی نیست جز پدیده ای به نام ازدواج سفید که از آن به عنوان شکلی از زندگی مشترک که در تعدادی از شهرها به‌ویژه تهران رایج شده، یاد می شود. این نوع ازدواج در واقع رابطه ای است که نام آن را به دلیل ثبت نشدن اسامی دو نفر در شناسنامه‌هایشان «ازدواج سفید» گذاشته‌اند. در این شکل از زندگی مشترک، افراد بدون خطبه عقد یا صیغه زیر سقف مشترک می‌روند اگرچه دوستان نزدیک و خانواده‌هایشان می‌دانند که این دو زندگی مشترکی را بدون رعایت شرایط مرسوم آن در جامعه شروع کرده‌اند اما آنها در تعاملات رسمی در بسیاری از موارد اعلام نمی‌کنند که بدون عقد یا صیغه زیر یک سقف رفته و زندگی مشترکشان را آغاز کرده‌اند. این موضوع پیامدهای مخرب بسیاری دارد که علما، بسیاری از مردم، مسئولان و کارشناسان معتقدند باید با آن به شدت مقابله شود و این به اندازه ای مهم است که حجت‌الاسلام و المسلمین محمدی گلپایگانی رییس دفتر مقام معظم رهبری در آخرین اظهار نظر نسبت به ازدواج سفید واکنش نشان داده و با بیان اینکه این امر باعث از بین رفتن نسل حلال می شود، اظهار داشت: دشمن با تمام قوا تلاش می‌کند تا فرهنگ و روابط خانوادگی مردم ما را منحرف کند و باید با شدت با این نوع زندگی مقابله شود .   ازدواج سفید و توقیف نشریه «زنان امروز» اما در این گیر و دار روز گذشته خبر توقیف نشریه «زنان امروز» منتشر شد و اعلام شد که عدم رعایت حقوق زنان، پافشاری و اصرار بر طرح موضوع حضور زنان در ورزشگاه‌ها و پرداختن به ازدواج سفید، دلیل توقیف این نشریه بوده است. نسلی که حرامزاده می شود اما موضوع به همین سادگی نیست؛ سال گذشته رییس دفتر مقام معظم رهبری با تاکید بر اینکه شرم‌آور است یک زن و مرد یا دختر و پسر بدون عقد و ازدواج با هم زندگی کنند، با طرح این پرسش که ازدواج سفید یعنی چه و محصول این زندگی چه می‌شود، می گوید: دیری نمی‌رسد که مردمی که این نوع زندگی را برمی‌گزینند، نسل حلال‌شان از بین می‌رود و حرام‌زاده می‌شوند. حاکم اسلامی باید با شدت با این نوع زندگی مقابله کند.   یک جامعه شناس: ازدواج سفید ازدواج وارداتی به گفته برخی از کارشناسان اجتماعی و جامعه شناسان این نوع ازدواج  وارداتی است و این سبک زندگی کردن زنان و مردان از کشورهای عمدتا اروپایی آغاز شده و به سایر کشورهای جهان انتقال یافته است. یک  جامعه‌شناس  در این زمینه معتقد است ازدواج‌های سفید شیوه رایجی است که نخستین بار در کشورهای توسعه‌یافته اتفاق افتاد و به آن «ازدواج عرفی» می‌گفتند. در این نوع ازدواج‌ها دختران و پسران بدون رفتن به کلیسا زندگی مشترکشان را شروع می‌کردند. به گفته دکتر «سعید معیدفر» در‌ سال ١٩٧٩ که وی  در انگلستان تحصیل می‌کرده حدود ٤٠‌ درصد کسانی که با هم زندگی می‌کردند ازدواج‌های ثبت‌شده داشتند و بقیه زوج‌ها ازدواج‌های عرفی داشتند و تشریفات سنتی و آیینی را برای ازدواج رعایت نمی‌کردند. این جامعه شناس می گوید: آنچه که اکنون در ایران به نام ازدواج سفید رایج شده به نوعی الگوبرداری‌شده از همین شیوه زندگی است. فوق دکترای روانشناسی کاربردی: پدیده ای نامتعارف که به تازگی در ایران رواج یافته است جاوید ثمودی فوق دکترای روانشناسی کاربردی نیز ازدواج سفید را پدیده نامتعارف و ناآشنایی می داند که به تازگی در ایران نیز رواج یافته است. به گفته وی این پدیده نخستین بار در آمریکا و در پی جنبشی پدیدار شد که "جنبش آزادی زن" نام داشت. این جنبش ظاهرا با هدف ایجاد تغییراتی در نظام اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جامعه آمریکا انجام شد و هدف آن برقراری شرایط عادلانه و مساوی برای زنان بود اما آنچه واقعا اتفاق افتاد پدیده‌ای بود که بعدها "انقلاب جنسی" نام گرفت و نتیجه آن رواج رفتارهای نابهنجار و بی‌بند و باری‌هایی بود که به غلط آزادی زنان نام گرفت. ثمودی می گوید: در ازدواج سفید هیچ شرط قانونی و ثبت اداری وجود ندارد و زن و مرد در هر لحظه که بخواهند با هم همخانه شده و هر لحظه که مایل نباشند از رابطه خارج می‌شوند که چنین شیوه‌ای از ارتباط با جنس مخالف نه تنها بر اساس معیارهای اخلاقی جامعه ما نیست بلکه مخالف با نص صریح قرآن و احادیث مذهبی ماست که همواره جوانان را به پاکدامنی، خویشتن داری و ازدواج حقیقی تشویق می‌کند. یک آسیب‌شناس: ازدواج سفید زنان و مردان را بدون پیش‌بینی هیچ حقوقی کنار هم قرار می‌دهد فریبا ذاکر یکی از منتقدان ازدواج‌های سفید  معتقد است: این ازدواج‌ها به دلیل اینکه رسمیت ازدواج‌های سنتی را ندارند شرایط را برای تشکیل یک خانواده ناپایدار فراهم می‌کنند.   این آسیب‌شناس می‌گوید:«خارج از ایران زنان و مردانی که با هم زندگی می‌کنند اما ازدواج آنها ثبت کلیسایی ندارد از حقوق مشخصی برخوردارند مثلا اگر قرار باشد یک روز جدا شوند حق و حقوق مشخصی دارند اما سبکی که به نام ازدواج سفید در ایران رایج شده زنان و مردان را بدون پیش‌بینی هیچ حقوقی کنار هم قرار می‌دهد.» جاوید ثمودی نیز می گوید:«ازدواج‌های سفید می‌تواند پیامد منفی هم نداشته باشد بسته به اینکه مدیران و برنامه‌ریزان فرهنگی چطور به آن توجه کنند. یکی از دلایلی که الان عده‌ای ترجیح می‌دهند با این شیوه زندگی مشترکشان را آغاز کنند به نوعی فرار از سختی‌ها و مشکلاتی است که ازدواج به شکل سنتی دارد. بسیاری از جوانان اصولا زمانی که به هزینه‌های سنگین و بحث جهیزیه و سایر حواشی مربوط به ازدواج فکر می‌کنند همین مانع می‌شود که تصمیم به ازدواج بگیرند و همین تشریفات مانع زندگی مشترک و فرار ازدواج جوانان شده است.» جاوید ثمودی فوق دکترای روانشناسی کاربردی نیز درباره تبعات این نوع ازدواج ها می گوید:یکی از تبعات این اتفاق برقراری ارتباطاتی بود که خارج از ضوابط قانونی و معیارهای اخلاقی بوجود می‌آمد بر این اساس ازدواج سفید هم یکی از همین روابط خارج از عرف و غیرقانونی بود که امروز متاسفانه شاهد نمونه‌هایی از آن در میان جوانانمان هستیم. به گفته وی در ازدواج سفید هیچ شرط قانونی و ثبت اداری وجود ندارد و زن و مرد در هر لحظه که بخواهند با هم همخانه شده و هر لحظه که مایل نباشند از رابطه خارج می‌شوند که چنین شیوه‌ای از ارتباط با جنس مخالف نه تنها بر اساس معیارهای اخلاقی جامعه ما نیست بلکه مخالف با نص صریح قرآن و احادیث مذهبی ماست که همواره جوانان را به پاکدامنی، خویشتن داری و ازدواج حقیقی تشویق می‌کند.   از طرفی مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی و استانداری تهران گفته که طرحی با نام «اعتلای خانواده پایدار» برای مقابله با ازدواج‌های سفید در دستور کار دولت قرار گرفته است. «سیاوش شهریور» این نوع ازدواج‌ها را یکی از آسیب‌های جامعه در حال گذار دانسته و می گوید: در شرایطی که کشور دارد طبیعی است که چنین آسیب‌هایی وجود داشته باشد. طرح «اعتلای خانواده پایدار» در استان تهران نهایی شده است و به شورای برنامه‌ریزی استان می‌رود. بر این اساس تحکیم خانواده پایدار در بخش‌های سیاست‌های جمعیتی ابلاغ‌ شده از سوی مقام معظم رهبری، افزایش نرخ زاد و ولد، افزایش نرخ ازدواج و بستر‌سازی، برای ازدواج آسان مطرح شده است. البته سیاوش شهریور معتقد است که درباره میزان گستردگی این ازدواج‌ها بزرگ‌نمایی شده  و ازدواج سفید بصورت محدود و معدود وجود دارد و به این نحوه آشکار و تندی که در رسانه‌ها به آن پرداخته می‌شود نیست. وی تاکید کرده که همین میزان محدود هم باید با کار فرهنگی و با رویکرد اجتماعی مقابله شود. سازمان ثبت‌ احوال: رشد منفی ازدواج در 5 ماه نخست امسال از طرفی مدیرکل آمار و اطلاعات سازمان ثبت‌ احوال کشور در آخرین اظهار نظر اعلام کرد که در 5 ماه نخست امسال 288 هزار و 183 ازدواج ثبت شده است که نسبت به مدت مشابه سال گذشته 4.6 درصد کاهش یافته است. علی‌اکبر محزون  درباره آمار 5 ماهه ازدواج در سال 93 گفته که 288 هزار و 183 مورد ازدواج در 5 ماهه نخست امسال ثبت شده است که این آمار نسبت به مدت مشابه سال گذشته که 301 هزار و 981 مورد بوده منفی 4.6 درصد کاهش داشته است. در 5 سال گذشته به دلیل تحولات صورت گرفته در جامعه، آمار ازدواج منفی شده است و از سال 90 به بعد شاهد رشد منفی در ازدواج بوده‌ایم. مدیرکل آمار و اطلاعات ثبت‌احوال کشور خاطرنشان کرد: در سال 88، 89 هزار و 208 مورد ازدواج ثبت شده که نسبت به سال گذشته یک درصد رشد داشته است. وی خاطرنشان کرد:در سال 89، 891 هزار و 627 مورد ازدواج به ثبت رسید که نسبت به سال گذشته  0.2 درصد رشد داشته است. به گفته محزون،  در سال 90، 874 هزار و 792 مورد ازدواج به ثبت رسید که نسبت به سال گذشته منفی 1.9 درصد کاهش داشته است. در سال 91، 829 هزار و 968 مورد ازدواج ثبت شده که نسبت به سال گذشته منفی 5.1 درصد کاهش داشته است و نهایتا در سال 92، 301 هزار و 981 مورد ازدواج ثبت شده است که 6.7 درصد رشد منفی نسبت به سال 91 داشته است. مدیرکل آمار و اطلاعات ثبت‌احوال کشور بخش عمده‌ای از دلایل کاهش ازدواج را به دلیل ساختار سنی جمعیت عنوان می کند و می گوید: در کشور بیشترین متولدین را در دهه 60 داشته‌ایم که در حال حاضر از سن ازدواج آنها عبور کرده‌ایم. به همین دلیل در سنین دیگر با کاهش ازدواج مواجه شدیم. وی علت دیگر کاهش ازدواج در کشور را تاخیر در ازدواج عنوان می کند که در سال‌های گذشته شاهد آن بوده‌ایم. مدیرکل اجتماعی  استانداری تهران: فراهم کردن ازدواج آسان و تشویق برای ازدواج پایدار اما مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری تهران در این باره با اشاره به تبلیغ ازدواج رسمی و قانونی می گوید: «فراهم کردن ازدواج آسان و اطلاع‌رسانی به خانواده‌ها برای محکم شدن بنیان خانواده می‌تواند در این زمینه نمونه‌ای از رفتاری فرهنگی در مقابله با این آسیب باشد. باید جوانان را به این سمت سوق دهیم تا بدانند که آرامش در ازدواج پایدار است و این نوع ازدواج یک نگاه وارداتی است که نمی‌تواند آرامش و سلامت را برای خانواده‌های ایرانی به همراه داشته باشد.» به هر حال با توجه به وضعیت موجود در زمینه رشد منفی ازدواج و افزایش طلاق در کشور بویژه در شهرهای بزرگ مانند تهران و همچنین رشد پدیده هایی مانند ازدواج سفید و خانه های مجردی و هم خانگی ها و ... زنگ خطر به صدا درآمده و باید همه از جمله مطبوعات و رسانه ها ، مردم و مسئولین امر آن را جدی بگیرند و برای مقابله با این پدیده های شوم که کانون خانواده را متزلزل کرده و فساد و بی بندو باری را رواج می دهد اقدامی جدی و با برنامه داشته باشند.

پاسخ های دو مرجع تقلید به پرسش هایی درباره «ازدواج سفید»

 آیت الله شبیری زنجانی و آیت الله جعفر سبحانی به استفتائی درباره «ازدواج سفید» پاسخ دادند.

آیت الله شبیری زنجانی و آیت الله جعفر سبحانی به پرسش هایی درباره ازدواج موسوم به سفید در استفتاء شفقنا پاسخ داده اند.

*متن پرسش های و پاسخ های آیت الله شبیری زنجانی:

نظر به اینکه اخیرا عده ای از دختران و پسران تحت عنوان ازدواج سفید به همباشی پرداخته و عده ای از آنان این باور را دارند که چون طرفین رضایت دارند لذا همین رضایت قلبی کفایت از خطبه ازدواج دائم یا موقت دارد، خواهشمند است دیدگاه شرع مقدس را در این گونه موارد بیان فرمایید.

الف- آیا صرف رضایت دختر و پسر برای بودن با یکدیگر به مفهوم جاری شدن محرمیت و زوجیت است و یا خواندن خطبه عقد دائم یا موقت ضروری است؟

ب-در صورتی که جاری شدن خطبه عقد ضرورت دارد آیا این ضرورت برای زوجیت دائم است یا برای زوجیت موقت نیز خواندن خطبه ضرورت دارد و رضایت قلبی مکفی نیست؟

پاسخ الف و ب- فارغ از سایر شرایط، در ازدواج دائم و موقت، خواندن صیغه لازم است.

ج-در صورتی که خواندن خطبه به زبان عربی فصیح مقدور نباشد و زوج و زوجه بنا به دلایلی نظیر حفظ آبرو نتوانند موضوع را با دیگری در میان بگذارند آیا می توانند به زبان مادری خطبه را جاری کنند؟

پاسخ ج- جایز است.

د-در صورتی که در صورت معذور بودن، جاری کردن خطبه به زبان مادری جایز باشد آیا باید عین ترجمه بیان شود یا ترجمه مضمونی کفایت دارد؟

ه-اگر حضرتعالی جواز به جاری کردن خطبه با ترجمه به مضمون می دهید مثلا به زبان فارسی خطبه عقد دائم و موقت چه گونه است و چه بگویند کفایت است؟

پاسخ د، ه: به هر زبانی که بخوانند و معنای «زوجتک» و «قبلت» را برساند صحیح است. مثلا برای ازدواج دائم به فارسی به زن بگوید: به عقد دائمی در آوردم خودم را برای شما در مقابل مهریه ای که توافق کردیم و سپس مرد بگوید: قبول نمودم این عقد دائم را براساس مهریه ای که توافق کردیم.

و-اگر دختری با پسری بدون رضایت پدر و یا بدون اطلاع پدر همبستر شده باشد و اطلاعی از اینکه باید خطبه عقد خوانده شود نداشته و یا نمی دانسته رضایت پدر واجب است آیا هم اکنون می توانند با خواندن خطبه بدون اطلاع پدر محرم شوند؟

پاسخ و: خیر، بدون اجازه پدر یا جد پدری عقدشان صحیح نیست.

ز-اگر شرایط این دختر و پسر به گونه ای باشد که جدا شدن عوارض جدی برای شرایط فعلی و آینده طرفین یا یکی از طرفین داشته باشد و هر دو یا یکی از طرفین در عسر و حرج بیفتند و در این حال اطلاع به پدر نیز عوارض خطرناک داشته باشد راه حل این دو برای خروج از مهلکه حرام چیست و آیا می توانند بدون جدا شدن، با جاری کردن خطبه به هم محرم شوند؟

پاسخ ز: محرمیت ایجاد نشده است بنابراین باید جدا شوند البته اگر در چنین شرایطی پدر و جد پدری مصلحت دختر را در ازدواج مراعات نکنند اذن ایشان برای ازدواج جدید ساقط است.

ح-اگر از این همبستری دختر حامله شده باشد و یا فرزندی بدنیا آورده باشد و تصورش این بوده که رضایت طرفین کافی است، حکم فرزند چیست؟ آیا می توانند در این شرایط بدون اذن پدر محرم شوند؟ اگر اذن پدر ضروری است و بتوانند اذن بگیرند و محرم شوند آیا تاثیری در وضعیت قبل و کودک متولد شده دارد؟

پاسخ ح:

اگر مرد و زن ندانند که چنین ازدواجی باطل است و با یکدیگر ازدواج کنند بچه ای که از آنان به دنیا آمده، حلال زاده است و تمام احکام اولاد را دارا می باشد و اگر یکی از مرد و زن نداند که ازدواج باطل است، بین او و بچه ای که به دنیا می آید تمام احکام اولاد جاری است، ولی دیگری که می دانسته ازدواج باطل است از بچه ارث نمی برد و بچه هم از وی ارث نمی برد ولی این دو به هم محرمند و احکام محرمیت را دارا می باشند، لذا می توانند همچون دیگر محرم ها به همدیگر نگاه کنند و ازدواج آنها با یکدیگر جایز نیست و همانند دیگر فرزندان حق نهفته دارد. در هر صورت اذن پدر یا جد پدری در خود ازدواج دختر شرط است مگر پدر و جد پدری مصلحت دختر را در امر ازدواج رعایت نکنند.

*****


الف- آیا صرف رضایت دختر و پسر برای بودن با یکدیگر به مفهوم جاری شدن محرمیت و زوجیت است و یا خواندن خطبه عقد دائم یا موقت ضروری است؟

پاسخ: ازدواج سفید همان ازدواج معاطاتی است و شرعا کافی نیست و باید اگر باکره است با اذن پدر عقد خوانده شود و مهریه معین شود متاسفانه موضوعی که شبیه زنا رایگان است نام ازدواج به خود گرفته است.

ب-در صورتی که جاری شدن خطبه عقد ضرورت دارد آیا این ضرورت برای زوجیت دائم است یا برای زوجیت موقت نیز خواندن خطبه ضرورت دارد و رضایت قلبی مکفی نیست؟

پاسخ: در هردو باید عقدخوانده شود وحد وحدود روشن شود.

ج-در صورتی که خواندن خطبه به زبان عربی فصیح مقدور نباشد و زوج و زوجه بنا به دلایلی نظیر حفظ آبرو نتوانند موضوع را با دیگری در میان بگذارند آیا می توانند به زبان مادری خطبه را جاری کنند؟

پاسخ: در عقد موقت در صورت اجتماع شرایط عقد فارسی کافی است؛ اگر زوج و زوجه نتوانند صیغه را به عربی صحیح بخوانند باید کسی را که می تواند وکیل کنند و اگر چنین شخصی نبود باید خودشان به غیر عربی بخوانند و باید لفظی بگویند که معنی«زوجت وقبلت» را بفهماند.

د-در صورتی که در صورت معذور بودن، جاری کردن خطبه به زبان مادری جایز باشد آیا باید عین ترجمه بیان شود یا ترجمه مضمونی کفایت دارد؟

پاسخ: باید انشاء زوجیت شود و آنچه در رساله ها آمده است به فارسی خوانده شود.

ه-اگر حضرتعالی جواز به جاری کردن خطبه با ترجمه به مضمون می دهید مثلا به زبان فارسی خطبه عقد دائم و موقت چه گونه است و چه بگویند کفایت است؟

پاسخ: به رساله عملیه صفحه ۴۴۶ مراجعه شود.

و-اگر دختری با پسری بدون رضایت پدر و یا بدون اطلاع پدر همبستر شده باشد و اطلاعی از اینکه باید خطبه عقد خوانده شود نداشته و یا نمی دانسته رضایت پدر واجب است آیا هم اکنون می توانند با خواندن خطبه بدون اطلاع پدر محرم شوند؟

پاسخ: احتیاطا با اذن پدر باشد.

ز-اگر شرایط این دختر و پسر به گونه ای باشد که جدا شدن عوارض جدی برای شرایط فعلی و آینده طرفین یا یکی از طرفین داشته باشد و هر دو یا یکی از طرفین در عسر و حرج بیفتند و در این حال اطلاع به پدر نیز عوارض خطرناک داشته باشد راه حل این دو برای خروج از مهلکه حرام چیست و آیا می توانند بدون جدا شدن، با جاری کردن خطبه به هم محرم شوند؟

پاسخ: بالاخره ازدواج این دو تا آخر نمی تواند برای پدر پنهان بماند و خواندن صیغه عقد مشکل را حل نخواهد کرد.

ح-اگر از این همبستری دختر حامله شده باشد و یا فرزندی بدنیا آورده باشد و تصورش این بوده که رضایت طرفین کافی است، حکم فرزند چیست؟ آیا می توانند در این شرایط بدون اذن پدر محرم شوند؟ اگر اذن پدر ضروری است و بتوانند اذن بگیرند و محرم شوند آیا تاثیری در وضعیت قبل و کودک متولد شده دارد؟

پاسخ: حکم فرزند وطی به شبه بوده وحلال زاده است. احتیاطا از پدر اذن بگیرد.

http://alef.ir/

جریان خاموش «ازدواج سفید» در کشور

ازدواج پدیده ای است که از دیرباز و از زمان پیدایش انسان بوده و تا امروز نیز ادامه داشته است. حالا بماند که در این دوره زمان از یک طرف دیگر تمایلی برای ازدواج وجود ندارد و سن ازدواج در حال افزایش است و از طرف دیگر انواع و اقسام ازدواج‌ها به وجود آمده مثل «ازدواج موقت»، «ازدواج صوری»، «ازدواج صیغه ای» و... و از طرفی میزان طلاق هم چه به صورت رسمی چه عاطفی افزایش پیدا کرده.

ابتکار در گزارشی به سراغ یکی از پدیده‌های ازدواج به نام «ازدواج سفید» رفته که در سال‌های اخیر به شکل چشمگیری افزایش پیدا کرده است. حتی کار به جایی رسیده که رسانه‌ها و کارشناس‌ها نیز به آن می‌پردازند.

 منظور از «ازدواج سفید» زندگی مشترک زن و مرد بدون ازداوج رسمی است. یعنی به گونه ای که زن و مرد بدون اینکه خطبه عقد یا صیغه بینشان جاری شود برای زندگی زیر یک سقف می‌روند. البته معمولا این اتفاق با آگاهی پدر و مادرها و خانواده هر دو طرف صورت می‌گیرد و آن دو مانند یک زن و شوهر با هم زندگی می‌کنند نه همخانه، دوستانه و... به علت اینکه جامعه ایران یک جامعه ایرانی-اسلامی است و چنین پدیده‌هایی در آن به هیچ عنوان تعریف نشده به صورت مخفیانه انجام می‌شود. به همین منظور نیز آماری درخصوص تعداد این نوع ازدواج‌ها در دست نیست.

رعنا و حامد 4 سال می‌شود که به صورت ازدواج سفید با هم در یک خانه زندگی می‌کنند و می‌گویند علاقه ای برای ثبت ازدواجشان ندارد. آنها مانند هر زن و شوهری حلقه به دست دارند و در تمام محافل و جمع‌ها خود را به عنوان زن و شوهر نه همخانه معرفی می‌کنند. مژگان می‌گوید: «حامد را 8 سال است که می‌شناسم بعد از یک سال که از آشناییمان می‌گذشت متوجه شدیم که خیلی از علایق و سلایقمان مانند یکدیگر است برای همین به هم نزدیک تر شدیم و 6 سال پیش حتی خانواده هایمان در جریان آشنایی ما دو نفر بودند.» او به زمانی اشاره می‌کند که تصمیم می‌گیرند با هم زندگی کنند: «بعد از چند سال دیدیم که می‌توانیم با هم زندگی کنیم و از هرنظر با هم توافق نظر داریم. حتی هر دو اعتقادی به ازدواج نداشتیم به همین خاطر زمانی که با خانواده هایمان مطرح کردیم در ابتدا چندان راضی نبودند اما وقتی دیدند که ما تصمیم جدی گرفته ایم پذیرفتند.» حامد می‌گوید همخانه بودن با نوع زندگی آنها فرق می‌کند: «ما نوع زندگی مان به گونه ای نیست که هرکس وارد آن شود احساس کند همخانه هستیم بلکه تمام رفتارهای یک زن و شوهر معمولی را داریم. صبح با هم به سر کار می‌رویم و بعد از ظهر به خانه می‌آیم و شام می‌خوریم. نه از رفیق بازی خبری است و نه دوران مجردی. خرج خانه را به صورتی درمی آوریم که مانند همخانه‌ها به اصطلاح به صورت «دنگی» نباشد بلکه هرکس هرآنقدر که در توان داشته باشد می‌گذارد و حتی یک حساب مشترک پس انداز داریم.» او در ادامه صحبت هایش به دعواهایشان هم اشاره می‌کند: «در هر خانه ای دعوا وجود دارد و ما هم مانند بقیه دعوا و بعد از چند ساعت آشتی می‌کنیم. مدل دعواها یمان هم شبیه زن و شوهرهایی است که اسمشان در شناسنامه ثبت شده است.»

«ازدواج سفید» به ضرر دخترهاست

همزیستی بدون ثبت یا همان «ازدواج سفید» اکنون در جوامع غربی به یک پدیده عادی بدل شده است. حتی در آمریکا که از نظر روابط زن و مرد محافظه کارتر است و پیش از 1970 این مساله غیرقانونی بود، اکنون به یک پدیده نسبتا عادی بدل شده است. از دهه 70 میلادی تا کنون تصویر زن در جوامع غربی تغییر فاحشی کرده است. جنبش آزادی زن که به انقلاب جنسی معروف شد، تغییرات عینی اجتماعی، اقتصادی و سیاسی، موقعیت زن را در این جوامع متحول کرد. در متن این تحول مناسبات زن و مرد نیز متحول شد. یکی از این تحولات در رشد همزیستی مرد و زن بدون ازدواج رسمی است که البته در ایران به گفته دکتر مصطفی اقلیما، رئیس انجمن علمی مددکاران اجتماعی ایران این پدیده برخلاف جوامع غربی کاملا به ضرر دختران ایرانی است: «بیشتر از 90 درصد رابطه دختر و پسرها به ازدواج نمی‌رسد؛ چون معمولا خود پسر یا خانواده او حاضر نمی‌شوند چنین دختری که با پسرش در ارتباط است را برای پسر خود بگیرند. آن درصد باقیمانده نیز اگر به ازدواج ختم شود به این خاطر بوده دختر از نظر سطح خانوادگی و مالی بالاتر از خانواده پسر است و پسر به این دلیل ازدواج می‌کند تا از امکانات دختر و خانواده اش به نفع خود بهره ببرد.» او توضیح می‌دهد: «دخترها در جامعه ما ضرر می‌کنند چون فرهنگ جامعه ما اینچنین است که وقتی دختری با یک پسر در رابطه باشد بعد از پایان یافتن آن رابطه کسی به سراغش نخواهد رفت و این اتفاق ضربه سنگینی خواهدبود که بر دختران جامعه وارد می‌شود.» اقلیما درباره پدیده «ازدواج سفید» می‌گوید: «این نوع ازدواج‌ها همان نامزدی قدیم است که دیگر در جامعه در حال فراموشی است.» او ادامه می‌دهد: «خانواده‌ها به دلیل اینکه گرفتار و درگیر مشکلات هستند دیگر فرصت سر و کله زدن با فرزندان خود را ندارند و وقتی ببینند تصمیمی گرفته که شاید با شرایط آنها همخوانی نداشته باشد اما چون قدرت، حوصله و وقت چانه زنی با فرزند خود را ندارند می‌گذارند هرکار که دلش می‌خواهد انجام بدهند.»

«ازدواج سفید» راهی برای فرار از مسئولیت

این مددکار اجتماعی یکی از بزرگترین علت‌هایی که خانواده‌ها به «ازدواج سفید» تن در می‌دهند به این خاطر است که از بار مسئولیت خود کم کنند: «در «ازدواج سفید» به خاطر اینکه هیچ کجا سندی مبنی بر زن و شوهری ثبت نشده است به همین خاطر خیلی راحت این دختر و پسر می‌توانند رابطه خود را پایان بدهند بدون اینکه اتفاقی افتاده و کسی از کسی انتظار و توقعی داشته باشد به همین خاطر در این دوره و زمانه چه چیزی بهتر از این اتفاق؟» او این پدیده را یک پدیده غربی می‌داند که در خانواده‌های امروزی بدون اینکه بدانند چنین فرهنگی در جامعه وجود ندارد رخنه کرده است: «در فرانسه این نوع ازدواج‌ها صورت می‌گیرد تنها به خاطر منفعتشان و بعد از اینکه نیازشان برطرف شد از هم جدا می‌شوند اما در ایران جایی برای چنین رفتارهایی نیست. در این نوع کشورها این نوع ازدواج نوعی قدرت به زن داده می‌شود اما در ایران اینطور نیست؛ چون فرهنگ‌ها با هم فرق می‌کند.» اقلیما با بیان این نکته که چنین اتفاقی موجب فرو ریختگی فرهنگی خواهدشد بیان می‌کند: «محققان و جامعه شناسان وجود چنین پدیده‌هایی را مخرب می‌دانند و ازدواج سفید و انتخاب تجرد به جای ازدواج را مجموعه ای از عوارض این فروریختگی می‌نامند که یکی از مهمترین آنها به خاطر مشکلات اقتصادی است چون در این زمانه مردهای 34-35 ساله هم نمی‌توانند از پس یک زندگی بربیایند به همین خاطر یا ترجیح می‌دهند ازدواج نکنند یا روابط پنهانی داشته باشد.»

«ازدواج سفید» در کشورهای دیگر

آمارها نشان می‌دهد امروزه، زندگی بدون ازدواج یکی از شیوه‌های رایج زندگی در غرب است. بیش از دوسوم زوج‌های آمریکایی پیش از ازدواج رسمی، مدتی را بدون ازدواج با یکدیگر زیر یک سقف می‌گذرانند. در سال 1994، حدود 3/7 میلیون زوج آمریکایی بدون ازدواج با یکدیگر زندگی می‌کردند و نزدیک به اواخر دهه 1990، حداقل 50 تا 60 درصد زوج‌ها حداقل پیش از ازدواج رسمی، مدتی را بدون ازدواج با یکدیگر می‌گذراندند. این در حالی است که تا پیش از 1970، زندگی بدون ازدواج در ایالات متحده غیرقانونی بود. طبق آمار آمریکا، تعداد زوج‌های ازدواج‌نکرده‌ای که با یکدیگر زندگی کرده‌اند، از 1960 تا 2000 ده برابر شده و اکنون، زندگی بدون ازدواج، به مرحله‌ای عادی در روند آشنایی دو فرد تبدیل شده‌است.

دیگر کسی حاضر به امضای عقدنامه نیست؟

اینطور که به نظر می‌رسد از جمله عواملی که می‌تواند جوان‌ها را به سمت این دست از ازدواج‌ها بکشاند مشکلات مالی، محک زدن رابطه، آشنایی بیشتر و نداشتن اعتقاد به ازدواج می‌توانند دلایل زندگی مشترک بدون ازدواج باشند. همچنین هزینه بالای اجاره یا خرید مسکن و نبود تناسب دخل و خرج که در این دوره و زمانه بسیار برجسته‌است، می‌تواند دلایل دیگری باشد که موجب می‌شود کسی حاضر به امضای عقدنامه نباشد و زندگی بدون ازدواج یا ازدواج از نوع سفیدش را ترجیح بدهند. 

گفتگو با زوجی که به سبک ازدواج سفید زندگی می‌کنند

سیاه و سفیدِ یک زندگی مشترک در گفت‌وگو با زوجی که چند سال است زندگی مشترک بدون ازدواج رسمی و ثبت شده را انتخاب کرده‌اند. 
 
به گزارش خبرآنلاین، ازدواج سفید، تهدید جدید نهاد خانواده در ایران. شاید از تهدید هم باید پا را فراتر گذاشت؛ کابوس هولناک نهاد خانواده. اگر تا یکی دو سال پیش از جامعه‌شناسان خانواده و از مسوولان حقوقی می‌پرسیدید مهمترین آسیبی که خانواده ایرانی را تهدید می‌کند، به اتفاق از طلاق نام می‌بردند. موضوعی که با هر کیفیتی و به هر دلیلی، به هرحال در بطن خانواده اتفاق می‌افتد. هرچند که افزایش سن ازدواج و بی رغبتی جوانان به ازدواج هم در مراحل بعدی قرار می گرفت. اما دغدغه حفظ خانواده های تشکیل شده،‌ از همه مهمتر بود. 
 
اما در سال ۹۳، زنگ هشدار برای ازدواج سفید، به صدا درآمد؛ شیوه ای از زندگی که با عرف، شرع، سنت و سبک زندگی جامعه ایرانی در همه این سال ها و دهه ها و حتی قرن های گذشته همخوانی ندارد. هرچند که بسیاری بگویند که این موضوع آنقدر فراگیر نیست که برایش نگران بود، اما به نظر آنقدر جدی هست که معاون ساماندهی امور جوانان وزارت ورزش و جوانان که یکی از نخستین افرادی باشد که دراین‌باره هشدار می‌دهد.  
 
ازدواج سفید درحالی در جامعه ایران رواج پیدا کرده که در شرع، قانون ازدواج موقت وجود دارد. قانون مترقی که به دلیل استفاده نامناسب از آن و رواج ازدواج موقت در برخی مردان متاهل از چنین چیزی، با واکنش های منفی بسیاری همراه شده و ظاهرا عرف آن را نمی پذیرد. این درحالی است که ازدواج موقت می تواند جایگزینی برای ازدواج سفید باشد. 
 
در یک سال گذشته درباره ازدواج سفید، گفتگوهای بسیاری از کارشناسان و مسوولان مختلف منتشر شده است. اما تاکنون از خودتان پرسیده‌اید آنهایی که تن به ازدواج سفید می‌دهند، حرفشان چیست؟ البته مشاورها و آسیب‌شناسان خانواده نقل‌قول‌هایی از دلایل این افراد برای ازدواج سفید ارائه داده‌اند. اما سراغ زن و مردی رفتیم که به سبک ازدواج سفید، با هم زندگی می کنند. نگفتنی است که اسمی در این گفتگو-گزارش از این دو نفر برده نمی شود.  

 
در این گزارش فقط حرف های این دو نفر را روایت می کند و هیچ قضاوتی درباره آن نمی شود. 
  

قرار ملاقات را در خانه‌‌شان می‌گذاریم. دورادور می‌شناسمشان. مرد و زنی هستند سی‌ و چندساله، فرهنگی، تحصیل‌کرده و از طبقه متوسط. می‌دانند قرار است درباره نوع زندگی‌شان، درباره آنچه این روزها به آن "ازدواج سفید" گفته می‌شود یا خیلی‌ها از آن تعبیر همزیستی دارند و زندگی مشترک زن و مرد بدون مراحل قانونی و شرعی است، گزارش بنویسم. قرار است بنشینیم و یکی دوساعت حرف بزنیم تا به سوال‌هایی که توی ذهنم دارم جواب بدهند. یکی‌شان چای می‌آورد و دیگری شیرینی. تا می‌نشینند، به انگشتشان نگاه می‌کنم. زن که متوجه می‌شود دلیل نگاهم چیست، با خنده می‌گوید "نه، ما حلقه نداریم". و ادامه می‌دهد: "این سبک زندگی با آنچه همیشه همه جا دیده‌اید تفاوت دارد دیگر، قرار نیست کارهایی را بکنیم که بقیه انجام می‌دهند. در زندگی ما از رسم و رسوم و خریدها و خرج‌های اضافه خبری نیست. ضمن این که تا جایی که می‌شود، باید نشانه‌های ظاهری را حذف کنیم، چون جامعه ما این زندگی را نمی‌پسندد، می‌دانید که؟" می‌دانم. سرم را تکان می‌دهم که یعنی می‌دانم "برای همین الان اینجا هستم، که بدانم چرا با این که جامعه این سبک زندگی را نمی‌پسندد، آن را انتخاب کرده‌اید و حتی مجبور می‌شوید به جای دفاع از آن، پنهانش کنید و این همه سختی را تحمل کنید؟" 
 
لیوان چایش را برمی‌دارد و می‌گوید: "تمام زندگی‌ها همینطور است. هر کدام سختی‌ها و مزیت‌های خودش را دارد. این شیوه زندگی هم همینطور. از نظر ما اتفاق عجیب و غریبی نیست ولی از نظر دیگران هست، پس مجبوریم پنهانش کنیم. راستش، این سخت‌ترین بخش قضیه است. اگر به شیوه دیگران ازدواج کرده بودیم و بعد زیر یک سقف زندگی می‌کردیم، نیازی به این همه پنهانکاری و ترس از برملا شدن قضیه نداشتیم، اما حالا بعضی از دوستان و آشنایانمان وضعیت زندگی ما را می‌دانند، بعضی نمی‌دانند، گاهی باید مراقب باشیم که بقیه نفهمند و گاهی خیالمان راحت است. همکارها نباید سر در بیاورند، دوست‌ها اشکالی ندارد، بعضی از اعضای فامیل می‌توانند بدانند و بعضی دیگر نه، به همکلاسی‌ها و همسایه‌ها چه بگوییم که هزار جور فکر به سرشان نزند. چطور بگویم چه حسی است ..." 
 
می‌گویم: "سردرگمی؟ دوگانگی؟..." با سر تایید می‌کند: "دقیقا همین، دوگانگی. فکر کنید یک فرم به شما می‌دهند که پر کنید، تا به قسمت متاهل یا مجرد می‌رسید، می‌دانید تکلیفتان چیست. یا متاهل هستید و با همسرتان زندگی می‌کنید یا مجردید. اما من بارها در این شرایط قرار گرفته‌ام و از خودم پرسیده‌ام خب، تو کدامی؟ و به نتیجه نرسیده‌ام. شاید به نظر شما ساده بیاید اما این بدترین حسی بوده که داشته‌ام. این که ندانید چه هستید و که هستید." 
 
نگاه متعجبم را می‌فهمد که پس چرا؟! مرد جواب می‌دهد: "اما چیزهای مهمتر از این هست که مجابمان می‌کند اینطور زندگی کنیم." 
 
منتظر دلایل مهمی هستم که مجابشان کرده است. ادامه می‌دهد: "همین آمار طلاق را نگاه کنید که روز به روز بیشتر می‌شود. ما نمی‌خواهیم یکی از اینها باشیم. می‌خواهیم اول به شناخت از همدیگر برسیم و بعد اگر دیدیدم همدیگر را برای تمام عمرمان می‌خواهیم آنوقت به این موضوع رسمیت بدهیم، نه این که مثل خیلی‌ها ندیده و نشناخته وارد یک رابطه دائمی شویم که در ادامه آن مثل خیلی‌های دیگر یا از هم جدا شویم یا دلزده شویم اما از سر اجبار به زندگیمان ادامه دهیم. قرارمان بین خودمان این است که تا زمانی که "عشق" هست، ادامه بدهیم." 
 
می‌پرسم در این چند سال به شناخت نرسیده‌اید؟ و اصلا مگر شناخت فقط با زندگی‌ کردن به دست می‌آید؟ که می‌گوید: "به شناخت رسیده‌ایم اما ازدواجمان را ثبت کنیم که چه بشود؟ قوانین دست و پاگیر برای خودمان جور کنیم؟ هزار جور رفت و آمد و خواستگاری و انواع مخالفت‌ها و موافقت‌ها و تشریفات مختلف برای چه؟ همدیگر را انتخاب کردیم و حالا زندگی می‌کنیم دیگر. هروقت هم دیدیم مناسب نیستیم از هم جدا می‌شویم." 
 
می‌پرسم: "تعهد چطور؟" زن چهره جدی به خودش می‌گیرد و می‌گوید: "به نظر ما خیلی مهم است که تعریف مشترکی از "تعهد" داشته باشیم. برای ما تعهد یعنی احساس یگانه‌ای که نسبت به یکدیگر داریم و نوع و میزان رابطه‌مان را با هم مشخص می‌کند. به این تعریف پایبندیم و هروقت هرکدام احساس کردیم از این احساس چیزی کم شده یا یکی از ما مایل است رابطه احساسی یا فیزیکی که مخصوص ما دو نفر است را با دیگری تجربه کند، دیگر زندگی مشترکی در کار نخواهد بود. بدون دردسر و دادگاه و طلاق از هم جدا می‌شویم. می‌بینید؟ بنابراین خیانتی هم در کار نیست." 
 
می‌پرسم یعنی مهمترین دلیلتان برای انتخاب این نوع زندگی همین است؟ نگرانید که مبادا مناسب همدیگر نباشید و می‌توانید به راحتی از همدیگر جدا شوید؟ مشکلات دیگری مثلا مشکل اقتصادی برای ازدواج و شروع زندگی مشترک نداشتید؟ مرد دستی به موهایش می‌کشد و به صندلی تکیه می‌دهد: "دوستانی داریم که به خاطر مشکلات اقتصادی، بدون این که با هم ازدواج کنند تصمیم گرفته‌اند به صورت مشترک با هم زندگی می‌کنند؛ هردوی دختر و پسر در تهران دانشجو هستند یا تصمیم گرفته‌اند جدا از خانواده‌شان زندگی کنند و برای این که در مخارج مسکن و انواع قبض و خریدهای روزانه صرفه‌جویی شود با هم زندگی می‌کنند." 
 
و تاکید می‌کند که: "اما ما دلیلمان اینها نیست. می‌توانستیم با یک مراسم ساده و بدون تشریفات هم به عقد همدیگر دربیاییم. ضمن این که این نوع زندگی در کشورهای دیگر هم جواب خودش را پس داده؛ آدمها اول با هم زندگی می‌کنند، بعد اگر خواستند ازدواج می‌کنند." 
 
اشاره‌ام به تفاوت‌ فرهنگ‌ها را می‌پذیرند. قبول می‌کنند که برای تجربه کردن آنچه در فیلمها دیده یا از آن سوی آبها به گوششان خورده، باید تبعات زیادی را بپذیرند. می‌پذیرند که مردم هر جامعه‌ای بایدها و نبایدهای خودشان را دارند و اصلا برای همین است که در موارد زیادی شرایطشان را از دیگران پنهان می‌کنند؛ اما در نهایت به اینجا می‌رسیم که: "اما فعلا که درباره این زندگی توافق کرده‌ایم." 
 
می‌رسم به این که تکلیفتان با بچه‌دار شدن چیست؟ "مسلما هرگز، اصلا. مگر دیوانه‌ایم؟ هم دلمان بچه‌ نمی‌خواهد و هم در این شرایط بلاتکلیف؟ ما حتی هنوز مسافرت نمی‌توانیم برویم، در هتل نمی‌توانیم با هم بمانیم چون اسممان در شناسنامه همدیگر ثبت نشده، در مناسبت‌ها و مراسم خانوادگی نمی‌توانیم با هم باشیم، از تسهیلاتی که به متاهل‌ها داده می‌شود بی‌بهره‌ایم، برای اجاره کردن خانه مشکل داریم، آنوقت بچه‌دار هم بشویم؟ استرس و نگرانی پنهان زندگی کردن دو نفره کافی نیست؟" 
 
بعد از حرف‌های دیگرمان درباره مسائل مختلف، می‌پرسم: فکر می‌کنید بتوانید به بقیه هم پیشنهاد بدهید اینطور زندگی کنند؟ بعد از چند دقیقه، زن سکوت را می‌شکند: "راستش این است که نمی‌دانم! یک جور شنا کردن خلاف جریان آب است دیگر. سختی‌های خودش را دارد. این تصمیم‌ها به شرایط آدمها بستگی دارد. تنها چیزی که می‌دانم این است که من استقلال مالی و شخصیتی دارم و به علاقه شریک زندگی‌ام نسبت به خودم اطمینان دارم در غیر این صورت قطعا آسیب می‌دیدم. می‌دانید؟ این زندگی برای زن‌ها خطرناک‌تر است. دوستان دختری داشتم که با تصور این که زندگیشان زیر یک سقف با پسر مورد علاقه‌شان به ازدواج می‌انجامد یا این که فکر می‌کردند این زندگی دوام دارد وارد رابطه‌ای شدند اما درنهایت از اینجا مانده و از آنجا رانده شدند. دیگر خانواده‌‌شان آنها را نپذیرفت و رابطه‌شان به یک رابطه دائمی هم منجر نشد. در این میان هم آنقدر از لحاظ عاطفی و اقتصادی وابسته شدند که بعد از جدایی از شریک‌ زندگی‌شان به افسردگی‌های شدید یا حتی اعتیاد دچار شدند." 
 
به لیوان خالی چایش نگاه می‌کند و ادامه می‌دهد: "نه این که پسرها آسیب نبینند، اما تربیت خانوادگی و اجتماعی ما طوری است که به دخترها اعتماد به نفس کمتری داده می‌شود بنابراین اگر این زندگی‌ را انتخاب کنند و بعد آنچه در ذهنشان ساخته‌اند از بین برود، چیزی برایشان باقی نمی‌ماند. دست‌کم در زندگی‌های متعارف، بعد از جدایی از همسرشان یا هنگام اختلاف، حمایت خانواده و اطرافیانشان را دارند، از بعضی حمایت‌های مادی و قانونی بهره‌مند می‌شوند، اما اگر در این زندگی حواسشان به خودشان نباشد، بازنده اصلی آنها هستند. از نظر فیزیکی هم که خودتان می‌دانید زنان چقدر ممکن است آسیب ببینند. سقط جنین‌های مکرر دوستانم را دیده‌ام. می‌دانم یک رابطه نامطمئن و ناپایدار چطور می‌تواند از نظر روحی و جسمی زنان را تهدید کند و به آنها ضربه بزند. اینها فقط توی فیلم‌ها نیست. این اتفاق‌ها را با چشم خودم دیده‌ام..." 
 
در را که می‌بندم و از خانه‌شان بیرون می‌آیم، به سوال‌های بسیار دیگری فکر می‌کنم که توی ذهنم دارم. بیشتر از همه به این فکر می‌کنم که با همه این حرف‌ها که گفتند، توی دلشان، توی فکرشان، با خودشان چند چندند؟ چقدر به آینده‌ای که قرار است بیاید خوش‌بینند؟ چقدر می‌توانند آجر‌های رابطه‌‌شان را اینطور روی هم بچینند و نترسند که هر باد و طوفانی ممکن است آن را از هم متلاشی کند؟ اصلا دلشان می‌آید بدون نقشه، آجر روی آجر بگذارند؟

دلایل رواج ازدواج سفید چیست؟

همه افرادی که این نوع رابطه را انتخاب کرده‌اند از یک سنخ نیستند و نمی‌توان برای همه آنان داوری مشترکی داشت. این نوع ازدواج ناشی از علل و زمینه‌هایی است؛ یکی از این زمینه‌ها افزایش استقلال نسبی جوانان اعم از دختر و پسر از خانواده و بالارفتن سن ازدواج آنان است.

صراط: مدتی است که برخی از دست‌اندرکاران جامعه، نسبت به افزایش ازدواج‌های سفید در جامعه ابراز نگرانی می‌کنند. منظور ازدواج‌هایی است که طرفین در هیچ محضری نسبت و نوع رابطه خود را با یکدیگر به صورت رسمی ثبت و تعریف نکرده‌اند و زن و شوهر محسوب نمی‌شوند، ولی عملاً در یک خانه با یکدیگر زندگی می‌کنند.  این نوع زندگی مشترک را شاید بتوان شکلی از ازدواج موقت دانست، که میان برخی از جوانان رایج شده است، ولی فقط محدود به جوانان نیست، بلکه افراد میانسال هم درحال تجربه این شیوه از زندگی هستند. شیوه‌ای که در مورد جوانان ممکن است منجر به ازدواج شود ولی در مورد افراد میانسال و حتی نزدیک به سالمند حالت متفاوتی دارد، آنان طلاق می‌گیرند، سپس به این روش با یکدیگر زندگی می‌کنند و در مواردی هم اطرافیان متوجه ماجرا نمی‌شوند! 
 
دلیل نگرانی نسبت به این نوع هم‌خانه شدن یا ازدواج موقت یا هر اسم دیگری که بخواهیم روی آن بگذاریم هرچه باشد، باید نسبت به اصل ماجرا تحلیل و درک درستی داشت.  این یادداشت در پی آن است که به برخی از دلایل رواج این نوع ازدواج بپردازد، ولی پیشاپیش باید اذعان کرد که به دلایل گوناگون، هنوز مطالعات کافی در این زمینه انجام نشده است و هرگونه اظهارنظر و تحلیل بر شواهد معدودی متکی است، و باید با احتیاط تلقی شود. بنابراین پیش از ورود به بحث بر ضرورت مطالعه این پدیده تأکید می‌شود. این مطالعه نباید متاثر از ارزش‌گذاری پیش از مطالعه باشد زیرا این امر موجب بد یا کج‌فهمی پدیده خواهد شد. 
 
در این زمینه باید متذکر شد که همه افرادی که این نوع رابطه را انتخاب کرده‌اند از یک سنخ نیستند و نمی‌توان برای همه آنان داوری مشترکی داشت.  این نوع ازدواج ناشی از علل و زمینه‌هایی است؛ یکی از این زمینه‌ها افزایش استقلال نسبی جوانان اعم از دختر و پسر از خانواده و بالارفتن سن ازدواج آنان است که موجب می‌شود دختران و پسران، راحت‌تر بتوانند چنین روابطی را برقرار کنند. البته فراموش نشود که از منظر شرعی و قانونی، این نوع زندگی مشترک برحسب این‌که چگونه توافق کرده باشند حالت‌های گوناگونی می‌تواند داشته باشد، و شاید در قالب ازدواج موقت قابل درک باشد، که در این صورت حقوق طرفین نیز در این نوع ازدواج معلوم است، ولی مشکلی که وجود دارد، ضعف ساختار حقیقی ایران در استیفای حقوق مربوط به زنان در این نوع روابط است، موضوعی که در کشورهای توسعه‌یافته حل شده است، چراکه در برخی از این کشورها بیش از ٢٥‌درصد از زندگی مشترک زن و مرد در این قالب است، و مقررات آن تدوین و تنظیم شده و ضمانت اجرای لازم را هم دارد ولی در ایران استیفای این حقوق به سادگی امکان‌پذیر نیست.  نکته دیگر این‌که برخی افراد برای مخالفت با این نوع زندگی مشترک کوشیده‌اند که با متصف کردن آن به صفات ناپسند و بررسی آن از منظر ارزش‌های شخصی خود آن را به‌شدت رد و محکوم کنند درحالی‌که اگر این پدیده مبتنی بر واقعیت‌هایی اجتماعی باشد با زدن چنین برچسب‌هایی نمی‌توان مانع از بروز آن شد و حتی ممکن است مسأله را پیچیده‌تر کنند.  ولی فارغ از این زمینه مقدمتاً چند علت را می‌توان برای رواج این نوع ازدواج‌ها برشمرد. 
 
-گریز از مراسم سنتی ازدواج و تعهدات مادی و غیرمادی بسیاری که این نوع ازدواج‌ها بر جوانان بار می‌کند، از عوامل موثر بر گرایش به این شیوه از زندگی در کنار یکدیگر است.  یکی از این تعهدات، رفت‌وآمدهای خانوادگی و فامیلی است که از هر نظر برای زوج‌های جوان سخت است. هم‌چنین تبعات اقتصادی مراسم ازدواج و زندگی بعد از آن است که جوانان را به گریز از ازدواج‌های سنتی و روی آوردن به این نوع روابط تشویق می‌کند. 
 
-عامل دیگر، ترس از طلاق و ناهمخوانی اخلاقی و رفتاری دختر و پسر است.  به‌ویژه در شرایطی که آمار طلاق بالا رفته، برخی از جوانان ترجیح می‌دهند که به معرفی نزدیکان یا دوستان از فرد مورد نظر برای ازدواج کفایت نکنند. این مسأله حتی برای دختران اهمیت بیشتری دارد، زیرا آنان بیش از پسران بر اثر طلاق لطمه می‌بینند. شاید گفته شود حتی با پذیرش این استدلال انتخاب این شیوه که از چاله درآمدن و به چاه افتادن است.  در پاسخ باید گفت که از منظر دختر و پسر این طور نیست.  با پذیرش ازدواج، شرایطی پیش می‌آید که هزینه جدایی را بسیار سنگین می‌کند، در حالی که مسأله در ازدواج سفید قدری فرق می‌کند.  نکته مهم این است که چرا دختران چنین نوع از زندگی مشترک را انتخاب می‌کنند درحالی‌که به‌ظاهر هزینه وارد شدن در این رفتار برای آنان بیشتر است؟ 
 
-یک عامل مهم دیگر که ممکن است کمتر مورد توجه قرار گرفته باشد، این است که با این شیوه قانون خانواده و شرایط حاکم بر آن دور زده می‌شود! این مسأله برای افرادی که ازدواج کرده‌اند و سپس طلاق می‌گیرند اهمیت بیشتری دارد. در ساختار اغلب خانواده‌ها و براساس حقوق موجود، مرد رئیس خانواده است، هرچند از این جمله می‌توان برداشت‌های گوناگون کرد، ولی برخی از مردان با وضعیتی که در خانه ایجاد می‌کنند، به نوعی شیوه سلطه بر زن را برمی‌گزینند، و برخی از خانم‌ها هم که نمی‌خواهند چنین سلطه‌ای را پذیرا شوند، اقدام به طلاق می‌کنند، و پس از طلاق حاضر می‌شوند بدون رابطه حقوقی رسمی دائمی و فقط در قالب صیغه با یکدیگر و در زیر یک سقف زندگی کنند و تسلط مرد را نپذیرند طبیعی است که در این شرایط مرد قدرت ناشی از ریاست خانواده را در اختیار ندارد. 
 
بنابراین اگر گمان می‌کنیم که این نوع ازدواج برای جامعه مفید نیست، و عوارضی دارد، بیش از هر اعتراضی باید نسبت به رفع موانع ازدواج رسمی و دوام آن پرداخت. تعهدات دست‌وپا گیر ازدواج‌های سنتی، ناکارآمدی شیوه‌های انتخاب همسر و از همه مهم‌تر نامتوازن بودن حقوق خانواده با شرایط اجتماعی زنان، در گرایش به این نوع زندگی مشترک تأثیر دارند.

منبع: شهروند

اخلاق، حلقه ای مفقوده در سفیدی ازدواج

جهت بررسی نگرش ذهنی مؤثر بر ساختار ازدواج و‌ خانواده در ایران، مؤلفه‌هایی همچون نقش‌‌های جنسیتی و ساختار قدرت در خانواده بسیار مهم هستند. جهت انجام این مهم، پس از ارائه تعریفی دانش نامه ای و حداقلی(به اقتضای این یادداشت) و بررسی وسعت و گستردگی آن در جامعه ایرانی، به فرایند همزیستی مشترک بدون ازدواج رسمی و "ازدواج سفید" به عنوان معضل اجتماعی خواهیم پرداخت.

بنابر اولین تعریف های دانشنامه ای برای این سبک زندگی، ازدواج سفید سبکی از زندگی مشترک است که در آن دو نفر بدون ازدواج رسمی که در مدارک تشخیص هویت قید شود، با یکدیگر زندگی مشترک تشکیل می‌دهند و طبیعتاً همچون همسران رسمی و عقدی با یکدیگر رابطه عاطفی و جنسی برقرار می کنند.

با این حال منابع درخوری برای یافتن پاسخ سوال دوم در دسترس نیست. شاید یکی از معدود گزارش ها و مستندات موجود، گفت و گوی خبرگزاری ایلنا با سردار مرتضی طلایی باشد که در دی ماه سال91 منتشر شد و طی آن رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر وقت تهران از افزایش زندگی مجردی دانشجویی در شهر تهران و آن هم صرفاً در محلات شمال شهر خبرداد و گفت: ‌"این پدیده جدیدی ازنوع آسیب‌های اجتماعی است که پیامدهای خطرناکی دارد." سردار طلایی در آن گفت و گو با اشاره به این که هنوز آمار رسمی در این خصوص در دست نیست، افزود: ‌"متاسفانه‌ گزارش‌هایی مبنی بر تشکیل زندگی‌های مجردی در شمال شهر تهران داریم که در آن دختر و پسر دانشجو بدون ازدواج رسمی زیر یک سقف زندگی می‌کنند."

با این حال ضمن آن که ما به هیچ وجه قصد دست کم گرفتن این معضل اجتماعی را نداریم، باید اذعان کنیم که خوشبختانه این پدیده، معضلی است نادر که صرفاً در محدوده خاصی از پایتخت قابل رویت بوده و به این معنا،‌ معضل و مشکلی است مربوط به خرده فرهنگی خاص و نه لزوماً بحرانی سراسری که به عنوان مثال در فلان شهرستان دورافتاده جنوبی، شرقی یا شمالی با آن مواجه باشیم و نیاز به اطلاع رسانی آن ازسوی روزنامه های سراسری باشد!

با این حال آن چنان که در پاراگرف پایانی و نتیجه گیری گزارش ابتکار که با میان تیتر"دیگرکسی حاضر به امضای عقدنامه نیست؟" مشخص شده، می خوانیم، گویا معضلات اساسی اجتماعی همچون مشکل بیکاری، گرانی مسکن و هزینه های بالای زندگی منجر به بروز چنین معلی در میان خرده فرهنگی خاص گردیده است و می نویسد:"اینطور که به نظر می‌رسد از جمله عواملی که می‌تواند جوان‌ها را به سمت این دست از ازدواج‌ها بکشاند مشکلات مالی، محک زدن رابطه، آشنایی بیشتر و نداشتن اعتقاد به ازدواج می‌توانند دلایل زندگی مشترک بدون ازدواج باشند. همچنین هزینه بالای اجاره یا خرید مسکن و نبود تناسب دخل و خرج که در این دوره و زمانه بسیار برجسته‌است، می‌تواند دلایل دیگری باشد که موجب می‌شود کسی حاضر به امضای عقدنامه نباشد و زندگی بدون ازدواج یا ازدواج از نوع سفیدش را ترجیح بدهند."

فارغ از این که ابتکار این راه حل را معتبر و راهگشا می داند یا خیر، تناقضی عجیب در ادعای گزارش و نتیجه گیری آن به چشم می آید. به بیان دیگر درحالی این گزارش "ازدواج سفید" را نتیجه منطقی و واکنش طبیعی جامعه به مشکلات اقتصادی و اجتماعی قلمداد می کند که در ابتدای گزارش گویا برای تطهیر این معضل اجتماعی، سعی در تلقین این موضوع دارد که این شیوه زندگی مشترک، بیش از هر شیوه دیگری به ازدواج رسمی شبیه است و تفاوتی اساسی میان آن و همخانگی و دوستی پیش از ازدواج دخترها و پسرها وجود دارد!

نگاهی آماری به ازدواج و طلاق در ایران

آمار نرخ ازدواج نشان می‌دهد که متوسط سن ازدواج از سال ۱۳۴۵ به بعد روندی افزایشی داشته است. به طوری که متوسط سن ازدواج دختران، خصوصاً روستائیان در طول چهاردهه اخیر همواره سیر صعودی داشته است. مطابق آمار سرشماری سال۱۳۷۵ میانگین سن ازدواج در ایران برای پسران تقریباً ۲۶ سال و برای دختران تقریباً ۲۳ سال بوده است. اما آن چه در اینجا حائزاهمیت است درواقع حداقل 10 سال فاصله بین بلوغ و سن ازدواج در دختران و پسران و کاهش ازدواج زیر 20 سال است که در طی 40 سال گذشته برای دختران از ۴۱ درصد به ۱۸ درصد رسیده است. آمارها همچنین نشان می دهند که درصد زنان مجرد در سال های اخیر با افزایش همراه بوده است. در سال ۱۳۸۱ کمتر از ۳ درصد از مردان ۱۹-۱۵ ساله ازدواج کرده بودند، درحالی که این رقم برای زنان 2 درصد است.

بر اساس آمارها میانگین اختلاف سن زوجین در سال ۱۳۴۵ از ۴.۴ به۷، ۲ در سال ۱۳۸۱ رسیده است و دلیل کاهش آن افزایش سن ازدواج زنان است. در نتیجه اختلاف سن زوجین کاهش یافته است. در بررسی‌های انجام شده بر تعداد مردان و زنان ازدواج نکرده کشور نشان می دهد که تعداد زنان مجرد ۱۵- ۳۴ ساله، 4 میلیون و 348هزار نفر و تعداد مردان مجرد ۳۹- 20 سال 2 میلیون 361 نفر است. که این مساله نشان فزونی 1 میلیون و 900 دختر مجرد در مقایسه با پسران مجرد است. آمارها نشان‌دهنده تاثیر افزایش سن ازدواج بر کاهش میزان همسرداری است. در میان اقوام، لر و بلوچ زنان کمترین سن ازدواج را دارند، ولی در عوض گیلک‌ها دارای بالاترین سن ازدواج برای مردان و زنان هستند و از آنجا که میان سن ازدواج زنان و توسعه یافتگی ارتباط تنگاتنگی وجود دارد. بنابراین تغییرات فوق، نشان‌ دهنده سیر پیشرونده تأخیر در ازدواج و افزایش فاصله بلوغ و ازدواج است.

آمارهای طلاق در شهرها نشان می‌دهند که طی 10 سال گذشته همراه با افزایش میزان شهرنشینی میزان طلاق نیز افزایش یافته است. به طوری که در شهرهای بزرگ از هر 3 ازدواج، یکی به طلاق منجر می‌شود. رئیس سازمان ثبت اسناد کشور با بیان بخشی از آمار و ارقام ثبت شده در سال90 گفت: در سال گذشته طلاق رشدی ۷ درصدی داشته و همواره شاخص مذکور در مناطق شهری کشور به مراتب بیش از مناطق روستایی بوده است. پژوهشگران در ایران هچنین نوعی همگرایی را میان شهر و روستا از نظر میزان طلاق ‌متذکر می شوند. ‌آنان‌همچنان عواملی را که در افزایش میزان طلاق دخالت‌ دارند را توسعه ‌شهرنشینیـی ‌و هنجارهای ‌‌جدید ‌زندگی، آموزش عالی‌‌‌ و استقلال مالی زنان توصیف می‌کند.

اخلاق، حلقه ای مفقوده در سفیدی ازدواج

و اما اخلاق ...

این ها بخشی است آمار نگران کننده ازدواج و طلاق در جامعه امروز. آماری نگران کننده که بی شک تغییر آن علاوه بر اقدامی موثر و سریع را ازسوی مسئولان، نوعی عزم ملّی و احساس مسئولیت ازسوی تک تک افراد جامعه را می طلبد. به راستی تا به کی می توان با بی اخلاقی از کنار مسائلی این چنینی عبور کرد. ما این جا به هیچ عنوان قصد تکفیر ابتکار و ابتکارهای ساده لوحانه ای از این دست را نداریم. ما با مشکلی اساسی روبروییم و آن بحران جمعیتی است. کسی منکر مشکلات اقتصادی مهلک این روزها نیست و اساساً نمی شود این فشار شدید اقتصادی که مستقیماً کمر اقشار ضعیف را نشانه رفته، نادیده گرفت و نادیده انگاشتن آن تنها می تواند از سر کم خردی باشد و حماقت.

با این حال آیا اگر راه حل مقاومت در برابر فشار اقتصادی را عدم تشکیل خانواده، بچه دار نشدن و مسائلی از این دست بدانیم، صرفاً‌ صورت مسئله را پاک نکرده ایم. آیا می توان به دلیل وجود مشکلات اقتصادی، مشکل بزرگی همچون رشد جمعیتی منفی را نادیده گرفت؟!! آیا جایگزین نمودن هنجارهای غیرایرانی و غیراسلامی همچون ازدواج سفید و راه حل هایی از این دست، قادر به مرتفع نمودن اصل قضیه هست؟!! 

به راستی امروز کدام یک از ما پیش از انجام هر کاری آن اساسی ترین سوال را از خود می پرسیم که آیا کاری که می کنیم اخلاقی هست یا خیر؟!!

ازدواج سفید و سیاه بختی دختران

 اخیرا در شبکه های اجتماعی به تبعیت از فرهنگ منحط غربی برای خدشه دار ساختن عفت دختران و خانواده ها بحثی تحت عنوان ازدواج سفید به عنوان الگوی زندگی مدرن و تغییر سبک زندگی مطرح شده است.

به گزارش عصرامروز، متاسفانه شیوع این بحث در برخی از رسانه ها با روزنامه ابتکار که طی مقاله ای این نوع زندگی را تلویحا تطهیر و تایید نموده است آغاز شد که هدف این روزنامه از سست شدن پایه های خانواده در کشور معلوم نیست از کجا نشات گرفته است.

منظور از ازدواج سفید زندگی مشترک زن و مرد بدون ازدواج رسمی است! یعنی به گونه ای که زن و مرد بدون اینکه خطبه عقد یا صیغه ی محرمیت بینشان جاری شود، برای زندگی زیر یک سقف می‌روند و از آنجایی که جامعه ما یک جامعه اسلامی است و چنین پدیده‌هایی در آن کاملا مخالف با شرع، عرف و قوانین کشور محسوب می شود، لذا این عمل به صورت مخفیانه انجام می‌شود.

اسلام ازدواج و انتخاب همسر را تحت عنوان تکامـل و سنت حسنه، تقدس بخشیده و با تعیین حقوق و حدود و جایگاه شایسته برای زنان در خانواده، آنها را از سوء استفاده مردان هوسران نجات بخشیده است. و این همان چیزی است که اخیرا متاسفانه توسط دگرانــــدیشان و روشنفکران غرب زده باشیوه های مختلف و باژست حق بجانب و شعار طرفداری از حقوق زنان، بدنبال القاء شک و شبهه در آن با طرح فمینیسم و امثال بدعتهایی همانند ازدواج سفید و ...برای ریشه کنی امر مقدس ازدواج و ایجاد سستی در رکـــــن رکین خانواده در حال استفاده از آن می باشند.

خداوند متعال در کتاب وحی الهی ازدواج را یکی از آیات کمال و عظمت و قدرت الهی دانسته است و می فرماید؛ " وَمِنْ آیَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُم مِّنْ أَنفُسِکُمْ أَزْوَاجًا لِّتَسْکُنُوا إِلَیْهَا وَجَعَلَ بَیْنَکُم مَّوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لِّقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ " (1) و از نشانه های قدرت الهی این است کـــــه برای شما از جنس خودتان، جفتی بیافرید تا در برابر او آرامش یابید و با هم انس گیرید و میان شما رافت و مهربانی برقرار فرمود همانا در این امر برای مردم با خرد، علم و حکمت حق آشکاراست.

اسلام ازدواج را پیوند طبیعی و سنتی از سنتهای اجتماعی می داند. پیوند زن و مرد از اهمیت ویژه ای در نزد اسلام برخوردار است و اسلام فقط ازدواج را مشروع قرار داده و از رهبانیت و هر نوع پیمانی دیگر خارج از آن ممانعت کرده «وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلًا مِنْ قَبْلِکَ وَجَعَلْنَا لَهُمْ أَزْوَاجًاوَذُرِّیَّةً...»(2) ای پیامبر ما قبل از شما پیامبرانی فرستاده ایم که دارای همسران و زنانی بوده اند. 

لذا معرفی این سبک زندگی (ازدواج سفید) به عنوان تشویق جوانان به سمت ابتذال و بی بندوباری و بی مسئولیتی زن و شوهر نسبت به هم، ارمغان دیگری به همراه ندارد لذا دشمن برای از هم پاشیدن بنیاد خانواده و عفت و پاکی دختران ما از این راه وارد شده است که دقت و مسئولیت دوچندان والدین و همچنین برخورد مسئولین با مروجین این پدیده را می طلبد.

ازدواج سفید چیست؟

منظور از «ازدواج سفید» زندگی مشترک زن و مرد بدون ازداوج رسمی است. یعنی به گونه ای که زن و مرد بدون اینکه خطبه عقد یا صیغه بینشان جاری شود برای زندگی زیر یک سقف می‌روند.

به گزارش باشگاه خبرنگاران؛ این روزها هشدارهایی در خصوص رواج مخفیانه ازدواج سفید در کشورمان می شنویم. اتفاقی که نه از نظر سنت و نه از نظر شرع برای خانواده های اصیل ایرانی پذیرفتنی نیست.

هم‌خانگی بدون ازدواج یا ازدواج سفید، پدیده‌ای است که دختر و پسر به عنوان هم‌خانه با یکدیگر زندگی می‌کنند، بی آنکه میان آن‌ها پیوند رسمی ازدواج و رابطه زن و شوهری باشد. رواج چنین پدیده ای در جامعه صدای هشدار کارشناسان را به دلیل مخاطرات گسترده حقوقی، روانی و اجتماعی آن بلند کرده است.

در این پدیده، دختر و پسر و یا زن و مرد مجرد به عنوان هم خانه با یکدیگر زندگی می کنند، بی آنکه میان آن ها پیوند زن و شوهری باشد. در دنیای غرب، با توجه به تغییر سبک زندگی و در کنار آن، افزایش فشارهای اقتصادی، به طور کلی میل به ازدواج شرعی و رسمی کاهش یافته و روابط، بیشتر بر پایه ارضای غرایز و آزمایش گونه شکل می گیرد.

علل گرایش به ازدواج سپید

علی اصغر نژادفرید- روانشناس- دلیل اصلی ظهور پدیده ازدواج سپید را نبود مسئولیت‌پذیری حداقل در یک طرف از رابطه می‌داند و می‌گوید: نبود مسئولیت‌پذیری، ریسک‌ فاکتوری اساسی برای زندگی محسوب می‌شود؛ چرا که در چنین روابطی افراد مسئولیت عملکرد خود را برعهده نمی‌گیرند.

بیاتی نیز با تاکید بر ضرورت مسئولیت‌پذیری زن و مرد در یک رابطه می‌گوید: چنین عاملی می‌تواند در تداوم زندگی مشترک تاثیر بسیار زیادی داشته باشد این در حالیست که اکنون فضای ازدواج مناسب نیست و افراد به علت مشکلاتی مانند مسائل اقتصادی تمایل به ازدواج و رفتن زیر یک سقف را ندارند.

پیامدهای حقوقی ازدواج سفید:

علی احمدی، وکیل و مشاور حقوقی خانواده در مورد این نوع ازدواج و پیامدهای حقوقی آن می گوید: «چنین رابطه ای زنا تلقی می شود و فرزند ناشی از آن فاقد مشروعیت قانونی است، چون نسبت فرزندی او با پدر قابل اثبات نیست.»

در چنین مواردی اغلب زن به خاطر پرهیز از بی آبرویی به دنبال اثبات رابطه ابویت فرزند و والد نمی رود و حتی اگر ادعا کند که صیغه بوده است، در صورت انکار مرد، ادعای زن، به خاطر ثبت نبودن، قابل اثبات نیست.

در این میان فرزندان بی پدر و بی خانواده ای باقی می مانند که نه آن ها از والدین ارث می برند و نه والدین از آن ها. گرچه سایر حقوق این کودکان چون بقیه کودکان است، اما معمولاً کسی حضانت آنان را بر عهده نمی گیرد، مگر اینکه یک پروسه پیچیده قانونی طی شود. در این موارد سپردن حضانت به مادر محتمل تر است و زن چه از نظر روانی و چه از نظر حقوقی شکست خورده و بلاتکلیف باقی می ماند.

این افراد خانواده را نمی شناسند:

سهیلا معروفی روانشناس نیز با انتقاد از رواج سبک جدید زندگی مشترک در جامعه می گوید: «چنین افرادی برداشت درستی از خانواده و کارکردهای آن ندارند، خیلی دیر به بلوغ فکری لازم برای تعهد و مسئولیت پذیری ازدواج می رسند و از آن می گریزند زیرا یک الگوی موفق در مورد ازدواج و خانواده تجربه نکرده اند.»

وی می افزاید: تحقیقات نشان داده است زنان در چنین رابطه هایی بیش از انواع دیگر ازدواج دچار خشونت خانگی می شوند و چنین روابطی زودتر از ازدواج های رسمی و شرعی از هم می پاشد.

این روانشناس معتقد است کسانی که چنین سبکی از زندگی هم خانگی فاقد پیوند را انتخاب می کنند کارکردهای خانواده را باور ندارند زیرا نزد نزدیکان خود آن را تجربه نکرده اند.

http://www.yjc.ir/