اسانس های درمان کننده و معطر

اسانس محلول غلیظی از مواد آبگریز شامل مواد فرار، مواد عطری و یا مواد موثره خاص گیاه و به بیان دیگر روغن استخراج شده از گیاه می باشد. انواع اسانس‌های گیاهی درتاریخ بشر به عنوان دارو مورد استفاده قرار می گرفته اند. کاربردهای دارویی آنها به عنوان درمان کننده مشکلات پوستی و تهیه داروهای ضد سرطان در باستان شناسایی شده است. هم اکنون با بهره گیری از روش های نوین امکان، استخراج مواد موثره و اسانس گیاهان مختلف با فواید دارویی مختلف و تولید انبوه آن ها امکان پذیر می باشد.

مواد مختلفی در ساخت عطر کاربرد دارند از گیاهان معطر گرفته تا مواد معدنی و موادی که از حیوانات به دست می‌آید تا مواد مصنوعی ساخته دست بشر. اما گیاهان معطر در ساخت عطر همیشه جایگاه ویژه‌ای داشته‌اند و جزو اولین منابع معطری هستند که بشر به آن‌ها دسترسی داشته‌است. به همین دلیل گیاهان متعدد و متنوعی را می‌توان نام برد که از چندین قرن گذشته در ساخت عطر کاربرد داشته‌اند و بشر روش‌های مختلفی را برای استخراج عطر آن‌ها به کار برده‌است. شما نیز اگر به بسته بندی عطر محبوب خود نگاه کنید حتما چند نام نمونه رایحه گیاهان معطر به کار رفته در آن را مشاهده خواهید کرد. اما مهم‌ترین و پرکاربرترین گیاهانی که در ساخت عطر به کار می‌روند کدامند؟

اسانسها مخلوطی از ترکیبات روغنی فـرار بـوده کـه بـهعنوان یـک متابولیـت ثانویـه در گیاهـان دارویـی سـاخته

میشوند. بر اساس نظریه سازمان استانداردسازی بینالمللی، اسانسها بهعنوان محصولات استخراجی از منابع گیاهی یـا

میوهجات با استفاده از روش تقطیر با بخار یا آب در نظر گرفته میشوند. ترکیبات شیمیایی آنها بر اسـاس فاکتورهـایی

همچون گیاه، محیط و روش استخراج بسیار متفاوت میباشد. اسانسها بهدلیل ویژگی ضـد میکروبـی، ضـد اکسـیدانی،

ضد التهابی و ضد سرطان میتوانند جایگزین مناسبی در زمینههای غذایی و دارویی باشند، امروزه با افـزایش آگهیهـای

تولیدکنندگان در بهکارگیری مواد طبیعی بـهویژه در مـواد غـذایی، آرایشـی و بهداشـتی و دارویـی اسـانسها محبوبیـت

بیشتری پیدا کرده اند.

اسانس لیمو

 

 

 لیمو ترش یا به اختصار لیمو، میوه درخت لیمو و از مرکبات است. اگرچه بخصوص در آشپزی از پوست و گوشت لیمو استفاده می‌شود، لیموها را بیشتر به علت آب آنها پرورش می‌دهند. لیموها حاوی مقدار زیادی اسید سیتریک هستند که موجب طعم ترش آنها می‌گردد. در واقع لیموترش درخچه‌ای است که بلندی آن به چهارمتر می‌رسد و کشت آن فقط در مناطق گرمسیر امکان دارد (آب و هوا مدیترانه‌ای). شاخه‌هایش بلند و برگهایش پهن و سبز مات و بیضوی است. دمبرگها واضح و اندکی بالدارند. گلهایش از درون سفید و از بیرون ارغوانی است. به‌غایت معطرند. گل آوری آن عملاً مداوم است (لیموترش تنها درختی است که تقریباً همیشه میوه و گل و برگ دارد). میوه اش سته بیضوی شکلی است که در اواخر پاییز و اوایل زمستان آبدارتر می‌باشد. 

 ترکیبات : آلفا پینن، میرسن، بتا پینن، لیمونن، فنچون، سینئول، ترپبنولن، لینالول، سیترال، برنئول و مقدار جزئی نرال استات و ژرانیل استات. 

 خواص و کاربردها:

·        آب لیمو ترش و اسانس آن برای بدن، ذهن و روح بسیار مفید است. لیموترش که به سلطان میوه ها نیز معروف است در درمان بیماری هایی نظیر سرطان ،فشارخون،دیابت،پوکی استخوان و... بسیاری دیگر موثر است.

·        اسانس لیموترش پوست صورت را خوش‌رنگ، درخشان کرده و به اصطلاح رنگ را باز می‌کند.

·        اسانس لیموترش کبد را تمیز کرده و به تصفیه‌ی دستگاه گوارش یاری می‌رساند.

 اسانس برگاموت  

 درختی کوچک زیبا به بلندی سه الی چهار متر بدون تیغ است دارای برگهای بیضی شکل کشیده و نوک تیز دارای دم برگ بالدار روی برگها براق سبز تیره و پوست آن تیره است. شکوفه های آن بزرگ مانند درخت نارنج است با رنگی سفید و عطری مطبوع میوه آن در اواخر پائیز می رسد دارای پوست صاف شفاف است.

ترکیبات: لیمونن، نرول، لینالیل استات، لینالول، (-)- لینالول، (+)-لیمونن و ترپینن.

خواص و کاربردها:

  آرام بخش ؛ رفع دردهای عضلانی ؛ رفع خستگی ؛ التیـام بخش زخمها؛ ترمیم پوست؛ درمان  سرما خوردگی و آنفلوانزا؛ باز کننده سینوس ها؛ رفع گرفتگی ریه ها

 

 

   

اسانس دارچین

 

درختچه دارچین درختی است کوچک، همیشه سبز، به ارتفاع ۵ تا ۷ متر که از تمام قسمت‌های آن بویی مطبوع استشمام می‌شود. گلهای آن در فاصله ماههای بهمن تا اوایل فروردین ظاهر می‌شود. برگ این درخت سبز سیر و دارای گلهایی به رنگ سفید است. دارچین بومی سری‌لانکا و جنوب هند است و پوست درختچه آن بعنوان ادویه بکار میرود. در قرون وسطی دارچین برای درمان سرفه، ورم مفاصل و گلودرد استفاده می‌شد. تحقیقات جدید نیز بر خواص و فواید پزشکی دارچین تاکید دارند.

 ترکیبات: اتیل سینامات، اوژنول (بیشتر در اسانس برگ وجود دارد)،  سینامیک الدهید، اپی کاتچین، بتا کاریوفیلن، لینالول و متیل چاویکول.

خواص و کاربردها:

·        دارچین حاوی دو ترکیب فوق العاده است که از مغز حفاظت می کنند. این دو ترکیب عبارتند از سینامیک الدهید و اپی کاتچین که مانع از تجمع پروتئین آسیب رسانی می شوند که باعث بروز آلزایمر می شود. پروتئین تاو (Tau) که باعث بروز زوال عقل می شود مشکلاتی در ارتباطات داخلی نورون ها ایجاد می کند. این پروتئین ها اتحاد و همکاری برخی از بافت های مغزی را دچار مشکل می کنند. خوشبختانه دارچین به دلیل دارا بودن دو ترکیب مهم ذکر شده از بروز این مشکلات ممانعت می کند.

·        به عنوان چاشنی نیز مورد استفاده قرار می گیرد.

·        برای درمان اسپاسم عضلات مفید است.

  اسانس چوب صندل

 

 صندل، یکی از درختان خوشبوی جنس صندل می‌باشد. گونه‌های این درخت در نپال، جنوب هند، سریلانکا، هاوایی، جزایر اقیانوس آرام جنوبی و استرالیا یافت می‌شود.

ترکیبات: سنتالول (90%)، سانتیل استات و سانتالن.

 خواص و کاربردها:

·        اسانس این گیاه در سال‌های 1920-1930 به عنوان یک داروی گیاهی شهرت فراوانی داشته است. اسانس این گیاه به عنوان ضد عفونی کننده پوست و مخاط داخلی مورد استفاده قرار می گرفته است.

اسانس نراد 

 

نراد سرده‌ای از درختان همیشه‌سبز و سوزنی‌برگ است. این جنس در حدود ۴۰ گونه درختی در مناطق معتدل نیم‌کره شمالی دارد.

ترکیبات: ترکیبی از تری سایکلین، آلفا پینن، بورنئول، لیمونن، استات و میرسن.

خواص و کاربردها:

·        اسانس این گیاه طعمی تازه و چوبی و گیاهی همانند خود گیاه دارد و برای درمان سرما خوردگی، درد مفاصل و آرتریت مورد استفاده قرار می گیرد.

·        برای بهبود عملکرد تنفسی مناسب است.

·        در دئودرانت ها به منظور کاهش بوی بدن مورد استفاده قرار می گیرد.

   

 اسانس رازیانه

 

 

 رازیانه یا بادیانه و یا بادیان گیاهی است گلدار از راسته آپیالس (Apiales)، از تیره چتریان (Apiaceae) از سرده رازیانه‌ها (Foeniculum). این گیاه سرشار از ترکیباتی مشابه هورمون زنانه استروژن (فیتواستروژنها) است و طبیعتی گرم دارد. رازیانه بومی جنوب غربی آسیا و جنوب اروپا بویژه بخش مدیترانه‌ای است. 

ترکیبات: آلفا پینن، آنیسیک آلدهید، سینئول، فنچون، لیمونن، میرسن، متیل چاویکول و ترانس آنتول.

خواص و کاربردها:

رازیانه گیاهی دارویی است که خواص بیشماری از قبیل ضد پیری، پیشگیری از سرطان، کاهش وزن، درمان بیماری های گوارشی و هورمونی و جلوگیری از پوکی استخوان دارد.

 اسانس بذر شوید

 

 شِوید یا شِوِد (نام علمی: Anethum graveolens) گیاهی است یکساله یا دوساله که گاهی بلندی آن به یک متر نیز می‌رسد. ریشه آن راست و مخروطی شکل و سفید است. این گیاه بومی جنوب غربی و آسیا و آسیای میانه‌است و امروزه در بیشتر نقاط گیتی از جمله بخش‌های جنوب اروپا، ایران، مصر، آمریکا و چین پرورانده می‌شود.

میوه شوید بیضوی شکل، مسطح و به درازای ۴ میلی‌متر و پهنای ۳ میلی‌متر است. رنگ آن قهوه‌ای روشن و در سطح آن برجستگی‌هایی به رنگ زرد و در کناره‌های آن لبه بال مانندی به رنگ زرد روشن دیده می‌شود.

 ترکیبات: لیمونن، کاروون، دهیدروکاروون، دیلاپیول.

خواص و کاربردها:

·        اسانس بذر شوید برای برطرف کردن مشکلات گوارشی مورد استفاده قرار می گیرد.

 

·        تخم شوید آثار درمانی بسیاری دارد از جمله به‌عنوان ضد تشنج، ضد درد، باد شکم، ادرار آور و برای تقویت معده به کار می‌رود.

 

 اسانس زیره سیاه  

 زیره دانه‌ای معطر و ضدنفخ است که در آشپزی و پزشکی کاربرد دارد و در دو نوع زیره سبز (با نام علمی: Cuminum cyminum) و زیره سیاه (با نام علمی: Carum carvil) وجود دارد که دومی به «زیره ایرانی» معروف است. گیاه آن شبیه بوته هویج است برگ‌هایش ۲۰ الی ۳۰ سانتی‌متر و ارتفاع گیاه حدود ۵۰ سانتی‌متر است. میوه آن (که به اشتباه دانه گفته می‌شود) به اندازه دو میلی‌متر و هلالی شکل و دارای ۵ خط برجسته‌است. بیشترین زیره در ایران، در شهر کرمان رشد می‌کند. بهترین و مرغوبترین زیره مربوط به شهرستان بافت استان کرمان می‌باشد که به صورت خودرو رشد می‌کند.

ترکیبات: کاروون، لیمونن و دی‌هیدروکاروئول

 خواص و کاربردها:

·        زیره‌ سیاه‌ دارای‌ خواص‌ مدر، بادشکن‌، مقوی‌، زیادکننده‌ شیر، قاعده‌آور، نیرودهنده‌، ضد کرم‌، هضم‌ کننده‌، ضد تشنج‌، قابض‌، معرق‌، مقوی‌ معده‌، قاطع‌ اسپرم‌ است‌.

·        زیره‌ سیاه‌ در موارد بلع‌ هوا، نفخ‌ شکم‌، برطرف‌ کردن‌ سوءهاضمه‌، تسهیل‌ هضم‌ غذا، دل‌ پیچه‌ کودکان‌، انگل‌ معده‌ و روده‌، دفع‌ بادهای‌ کلیه‌ و مثانه‌، تنگی ‌نفس‌، خفقان‌ سرد، سکسکه‌ نفخی‌، استسقاء به‌کار می‌رود.

 اسانس زیره سبز  

 زیره سبز یک گیاه گلدار از خانواده چتریان و گیاه بومی شرق مدیترانه تا هند است. از دانه‌های آن در غذاهای بسیاری استفاده می‌کنند. زیره عضوی از خانواده جعفری است. گیاه آن می‌تواند تا ۳۰-۵۰ سانتی متر رشد کند و گل‌هایی سفید و صورتی دارد و طول برگهایش به ۵-۱۰ سانتی متر می‌رسد.

ترکیبات: کومین آلدهید و 3- پارامنتن 7-

خواص و کاربردها:

·        اسانس زیره ی سبز و کومین آلدهید دارای اثرات قوی لاروکش و ضد باکتری می باشد. اسانس آن در غلظت های 300 تا 600 در میلیون، از رشد لاکتوباسیلوس پلانتاروم جلوگیری می کند.

 

 اسانس نعنا  

نعنا گیاهی است با ریشه هوایی و ساقه‌های مستقیم و چهارگوش، و برگ‌های آن به طول ۳ تا ۵ سانتی‌متر، متقابل، نیزه‌ای یا دوکی است، حاشیه آن دارای بریدگی‌های عمیقی است، بریدگی‌های کناره آن نوک تیز است. کرک برگ‌های نعنا کم است. نعنا سبز معمولاً در سرتاسر جهان کشت می‌شود. این گیاه در نواحی شمال ایران و اطراف تهران به حالت وحشی و پرورشی می‌روید.

ترکیبات: کاروون، آلفا پینن، لیمونن، ترپینن، بتا پینن.

خواص و کاربردها:

·        منتول موجود در نعناع به طور اختصاصی تولید ۳ مدیاتور اصلی التهاب توسط منوسیتها را مهار می‌کند. سنتز لکوترینB4، پروستاکلاندین و اینترلوکین۱ توسط منتول مهار می‌شود؛ بنابراین در درمان بیماریهای التهابی نظیر آسم برونشیال، کولیت و رینیت آلرژیک بسیار مؤثر است.

·        منتول موجود در این گیاه نوعی ضدعفونی‌ کننده‌ ی قوی و همچنین حشره‌ کش است. برای درمان سریع تر تبخال که یک بیماری ویروسی است نیز می توان از روغن نعنا هم به صورت خوراکی و هم موضعی استفاده کرد.

·        گرم کننده و تقویت کننده دستگاه گوارش و به خصوص معده است.

 

 اسانس نعنا فلفلی

 

 

 

 نعناع فلفلی (نام علمی: Mentha piperita) گونه ای نعناع است، گیاهی است از رده دولپه‌ای‌های پیوسته گلبرگ که از سبزی‌های خوراکی و دارویی است.

ترکیبات اصلی ا: منتول، متیل استات، منتون

خواص و کاربردها:

·        از نعنا فلفلی برای درمان سرماخوردگی های معمولی، سرفه، التهابات گلو و دهان، عفونتهای سینوسی و تنفسی هم استفاده می شود.

·        عصاره ی روغنی نعنا فلفلی برای تسکین درد موثر است. به دلیل اینکه خاصیت ضدالتهابی دارد. . و اینکه حاوی «منتول» است که خاصیت خنک کنندگی دارد و مانند مسکن عمل می کند.

 

 

   

 اسانس اکالیپتوس

 

اوکالیپتوس (به انگلیسی: Eucalyptus) درختی از تیره موردیها می‌باشد که اصلش از استرالیا است و در آن سرزمین تشکیل جنگل‌های انبوهی می‌دهد و ارتفاع آن از ۳۰ میلی‌متر به ۱۴۵ متر و محیط تنه آن به ۲۵ متر می‌رسد. چوب این درخت بسیار سخت و در برابر پوسیدگی مقاوم است. پوست آن رنگ قهوه‌ای مایل به زرد دارد و به راحتی از ساقه جدا می‌شود. رنگ برگ آن نیز بسته به سن درخت (در آغاز سبز مایل به آبی و به مرور زمان سبز مایل به سفید) است.

ترکیبات اصلی: آلفا پینن، بتا پینن، 1 و 8- سینئول، آلفا فلاندرن، لیمونن.

خواص و کاربردها:

·        از اکالیپتوس برای بخور و ضدعفونی مجاری تنفسی و خوش‌بو کنندهٔ هوا استفاده می‌شود. معمولاً چند قطره از روغن گیاه اوکالیپتوس (که از برگ آن تهیه می‌شود) را در مخزن داروی دستگاه بخور می‌ریزند تا در رطوبت هوا مخلوط شود و مجاری تنفسی را ضد عفونی و بهبود بخشد. برای درمان سرماخوردگی و گرفتگی بینی یک مکمل دارویی بسیار خوب محسوب می‌شود. مصرف خوراکی اوکالیپتوس سمی است.

·        رقیق شده‌ِی اسانس اکالیپتوس برای کاهش درد و التهاب مخاط بینی ناشی از مشکلات تنفسی، سرماخوردگی، برونشیت، درد سینوس ها و مشکلات تنفسی به کار می رود.

      ·        اسانس اکالیپتوس به عنوان ضد عفونی کننده مورد استفاده قرار می گیرد.

 

 اسانس رزماری

 

رومارَن یا اِکلیل کوهی یا رُزماری (Rosmarinus officinalis) گیاهی خشبی، چندساله و معطر است که برگ‌هایی سوزنی‌شکل و همیشه‌سبز دارد. رومارن بومی منطقه مدیترانه و کشور اوروگوئه است. گل‌های آن در رنگ‌های گوناگون سفید، صورتی، بنفش یا آبی می‌رویند.

ترکیبات اصلی: آلفا پینن، بتا پینن، بورنئول، کامفر، بورنیل استات، کامفن، 1و 8- سینئول، لیمونن.

خواص و کاربردها:

·        طبق مطالعات انجام شده بر ترکیب اسید رزمارینیک ثابت شده است که این ماده در درمان رینوکونژکتیویت فصلی بسیار مؤثر است Seasonal Allergic Rhinoconjuctivitis (SAR) در مطالعات صورت گرفته به تعدادی از بیماران مبتلا به SAR، اسید رزمارینیک در مقایسه با پلاسبو توانسته است اثر مهاری بر روی سلولهای اینترلوکین B1، اینترلوکین γ و هیستامین داشته باشد. در گروه درمان شده تعداد نوتروفیلها و ائوزینوفیلهای ترشحات بینی به طور محسوسی کاهش یافته است. همچنین علائم بیماران اعم از خارش بینی، خارش چشمها، آبریزش بینی و آبریزش چشمها کاهش یافته است.

·        روغن رزماری در تونیک موی سر موجب تحریک پیاز مو شده و از طاسی زودرس پیشگیری می‌نماید. این دارو در موارد ریزش مو بدون شوره سر نیز اثربخشی زیادی نشان داده است.

 اسانس آویشن

 

آویشن یا آزربه (نام علمی: Thymus) در ایران ۱۴ گونه گیاه معطر و چند ساله دارد. سرده‌ای از تیره نعناعیان است.آویشنی حدود ۳۵۰ گونه دارد. این سرده به اوریگانوم بسیار نزدیک است.

ترکیبات اصلی: تیمول، لینالول، کارواکرول

خواص و کاربردها:

·        آویشن اساساً ضدعفونی کننده و خلط آور است از این رو برای درمان سرفه‌های خشک، سرماخوردگی، سیاه‌سرفه و التهاب دستگاه تنفس فوقانی بسیار مؤثر است.

·        همچنین تأثیر فوق‌العاده‌ای برروی هضم غذا، تنظیم خواب و تقویت سیستم اعصاب دارد و نیز ضد افسردگی، ضد صرع و ضد نفخ هم می‌باشد.

· برای درمان سردردهای میگرنی مناسب است.

 روغن درخت چای  

  روغن درخت چای Tea Tree Oil (TTO) ، با نام علمی Melaleuca alternifolia از خانواده Myrtaceae بومی استرالیا می‌باشد.TTO، از حدود ۱۰۰ سال پیش در استرالیا به عنوان یک ماده ضد التهاب و ضد عفونی کننده کاربرد فراوان داشته ولی درسالهای اخیر مورد توجه جهانی قرار گرفته است.

ترکیبات اصلی: ترپن هیدروکربن‌ها، منوترپن‌ها، سزکوئی ترپن‌ها و ترپینن 4 ال می‌باشد.

خواص و کاربردها:

·        روغن درخت چای (TTO) به عنوان یک جزء مؤثر در بسیاری از فرمولاسیون‌های مورد استفاده در درمان عفونت‌های پوستی نیز وجود دارد و بطور گسترده‌ای در بسیاری از کشورها از جمله استرالیا، اروپا و آمریکای شمالی به عنوان داروئی مؤثر به فروش می‌رسد.

·        در مطالعات علمی متعددی خواص ضد میکروبی و ضد باکتریایی TTO به اثبات رسیده است. و از سال ۱۹۹۰ تاکنون گزارش‌های متعددی خاصیت ضدمیکروبی TTO را در مقالات علمی معتبر تأیید کرده‌اند. در تحقیقات مشخص شده که TTO برضد باکتری‌های گرم منفی، اشرشیاکلی، باکتریهای گرم مثبت و استافیلوکوکوس مؤثر می‌باشد.

در مورد آکنه نیز مقالات متعددی وجود دارد که نشان می‌دهد TTO به صورت موضعی یک ضد عفونی کننده مؤثر در از بین بردن باکتری‌های ایجاد کننده آکنه می‌باشد.

 

   اسانس فلفل سیاه  

 فلفل سیاه میوه های خشک شده تیره رنگ گیاه فلفل است. گیاه فلفل بومی جنوب هند است. فلفل یا پلپل سیاه (nigrum پیپر) گیاه رونده گل دهنده‌ای از خانواده Piperaceae، که برای میوه آن کشت می‌شود، که معمولاً به صورت خشک به عنوان ادویه و چاشنی استفاده می‌شود.

خواص و کاربردها:

·        فلفل سیاه، یک ضد احتقان طبیعی و حاوی ماده شیمیایی است که باعث رقیق شدن خلط می شود و از این طریق سینوس ها پاک می شود.

·        پس از یک تمرین ورزشی سخت، تقریباً همه دچار گرفتگی عضله می شوند که با ماساژ دادن با روغن فلفل سیاه می توان درد گرفتگی عضلانی را کم کرد. این روغن باعث گردش خون و ایجاد حرارت در عضلات می شود.این روغن به سفت شدن عضلات کمک می کند.

·        فلفل دارای خاصیت ضدباکتریایی و آنتی اکسیدانی است که باعث صاف شدن پوست می شود. فلفل به طور طبیعی گردش خون را افزایش می دهد و این امر کمک می کند با ایجاد حرارت ملایم روی پوست، منافذ آن باز شود.

بلسان: بلسان یا بالزام نوعی صمغ طبیعی است که از ساقه نوعی درخت و بوته به همین نام به دست می‌آید. این ماده بویی شبیه به بوی وانیل دارد و پرکاربردترین انواع بلسان در عطرسازی مدرن در کشور پرو و کلمبیا کشت می‌شوند.

ترنج: روغنی نارنجی که از پوست ترنج به دست می‌آید از مواد پرکاربرد در ساخت عطر است و در ۳۳ درصد از عطرهای زنانه مورد استفاده قرار می‌گیرد و بوی بسیار خوبی دارد.

نارنج یا پرتقال تلخ: این میوه مرکباتی هم در پوست خود ماده‌ای روغنی و خوشبو دارد که در ساخت عطر کاربرد دارد. گل درخت نارنج یا همان بهارنارنج نیز از گیاهان معطر مورد استفاده در عطرسازی است.

مهم‌ترین و پرکاربردترین گیاهان معطر

کندر هندی: کندر هندی یا اولیبانوم نوعی صمغ است که از درخت کوچکی که در جنوب شبه جزیره عربستان و سومالی می‌روید به دست می‌آید. این صمغ از هزاران سال قبل مورد استفاده بوده است و رومیان باستان مقادیر زیادی از آن را به کشور خود وارد می‌کرده‌اند. این ماده در ۱۳ درصد از عطرهای امروزی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

باریجه: بایجه نوعی گیاه از خانواده رازیانه است که در ایران می‌روید. این گیاه بویی تند و شبیه برگ دارد که رایحه مشک مانند هم در خود دارد.

گل یاسمن: پس از گل سرخ گل یاسمن مهم‌ترین گیاهی است که در ساخت عطر به کار می‌رود. این ماده در بیش از ۸۰ درصد از عطرهای امروزی مورد استفاده قرار می‌گیرد که بویی دلنشین و شادی آفرین دارد. در میان انواع مختلف گل یاسمن، یاسمن اسپانیایی از قرن شانزدهم به بعد در عطرهای اروپایی به کار می‌رود. تنها یک دهم درصد از حکم گل یاسمن به عصاره آن تبدیل می‌شود و به همین دلیل این عطر از گرانترین عطرهای جهان است.

صمغ لادن: این صمغ از ریشه و پیاز نوعی گل لادن به دست می‌آید که در خاورمیانه می‌روید. این صمغ بویی شبیه به بوی عنبر دارد که به خوبی با رایحه‌های دیگر مخلوط می‌شود و در ۳۳ درصد از عطرهای امروزی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

اسطوخودوس: اسطوخودوس یا لوندر شاید در میان گیاهان معطر معروف‌ترین و پرکاربردترین آن‌ها باشد که از  دوران یونان و روم باستان مورد استفاده بوده است. زمین‌های گسترده‌ای در فرانسه و انگلستان تحت کشت این گیاه قرار دارند و از هر جریب زمین حدود هفت کیلوگرم روغن اسطوخودوس به دست می‌آید.

لیمو: روغن پوست لیمو نیز مانند مرکبات دیگر در ساخت عطر مورد استفاده قرار می‌گیرد و از هر هزار عدد لیمو می‌توان حدود نیم کیلو روغن لیمو استخراج کرد. این ماده در ساخت عطرهای باکیفیت و گران‌قیمت کاربرد دارد که بویی دلپذیر و شاد از خود متصاعد می‌کند.

موگه یا زنبق دره: عصاره این گل خوشبو و کمیاب به روش‌های مختلفی استخراج می‌شود که گران بودن آن باعث شده نوعی مصنوعی آن بیشتر کاربرد داشته باشد. این ماده در ۱۴ درصد از عطرهای امروزی به کار می‌رود.

مهم‌ترین و پرکاربردترین گیاهان معطر

مر: مر نوعی صمغ است که از درختی به همین نام که در عربستان سعودی و اتیوپی می‌روید به دست می‌آید و از گذشته‌های دور در عطرسازی و داروسازی کاربرد داشته است. بوی این صمغ شبیه بوی بلسان است و قدرت ترکیب بالایی دارد که در ۷ درصد از عطرهای مدرن استفاده می‌شود.

بهارنارنج: شکوفه‌های درخت نارنج (که در قرن دوازدهم از سرزمین‌های اسلامی وارد اروپا شد) به افتخار شاهزاده ایتالیا “نرولی” نامگذاری شد. بوی این شکوفه‌ها تند و شیرین هستند و بوی گل‌ها را در خود دارند که در ۱۲ درصد از عطرهای امروزی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

قارچ بلوط: در کوهستان‌های اروپا و شمال آفریقا نوعی خزه روی تنه درخت بلوط و کاج می‌روید که بوی مطبوعی تولید می‌کند، بویی شبیه به بوی چوب و خاک که رایحه مشک مانندی هم در خود دارد و به خوبی با عطرهای دیگر مخلوط می‌شود. یک سوم عطرهای امروزی این ماده را در خود دارند.

زنبق زرد: نوعی روغن زرد که از ریشه گیاه زنبق به دست می‌آید و بویی شبیه بوی بنفشه تولید می‌کند. فرآیند استخراج این ماده از ریشه زنبق ساده نیست و زمان زیادی (حدود دو سال) نیاز دارد. بیشتر عطرهای گران قیمت امروزی این ماده را در خود دارند.

پاتچولی: گیاهی از شرق دور که رایحه آن پس از خشک شدن استخراج می‌شود و بویی خاص و تند در خود دارد و به همین دلیل باید در مقادیر بسیار کم استفاده شود. این عطر قدرت ترکیب بالایی دارد و در عطرهای گران قیمت مورد استفاده قرار می گیرد.

گل سرخ: مهم‌ترین گیاه در میان گیاهان معطر بدون تردید گل سرخ است که تاریخچه خاصی برای خود دارد. تنها سه صدم درصد از حجم گل سرخ به عطر تبدیل می‌شود و ماده‌ای بسیار باارزش است که در ۷۵ درصد از عطرهای باکیفیت مورد استفاده قرار می‌گیرد.

مهم‌ترین و پرکاربردترین گیاهان معطر

چوب صندل: پودر این چوب با فرآیند تقطیر به روغنی تبدیل می‌شود که در عطرسازی کاربرد زیادی دارد چون عطری ماندگار و خوشبو است. هرچند درخت چوب صندل بسیار کمیاب است اما این ماده در نیمی از عطرهای مدرن استفاده می‌شود.

گل مریم: بوی این گل حسی مانند قدم زدن در یک بعدازظهر در باغی پر از گل را دارد. هرچند از از ۱۲۰۰ کیلوگرم این گل تنها ۲۰۰ گرم عصاره به دست می‌آید اما این ماده در بیست درصد از عطرهای امروزی استفاده می‌شود.

وانیل: این ماده خوشبو از میوه نوعی گل ارکیده که در آمریکای مرکزی و جنوبی می‌روید به دست می‌آید. وانیل بویی شیرین  و تند دارد که شادی آفرین و برای همه دلپذیر است. ۲۵ درصد از عطرهای امروزی رایحه وانیل را در خود دارند.

خس خس: روغن خس خس از ریشه‌های نوعی گیاه که در آسیای جنوب شرقی می‌روید به دست می‌آید. این گیاه بویی شبیه به بوی زمین و گل بنفشه و زنبق دارد که دوام و ترکیب پذیری بالایی هم دارد و در ۳۶ درصد از عطرهای مدرن مورد استفاده قرار گرفته است.

گل بنفشه: در عطرسازی دو نوع گل بنفشه وجود دارد، نوع ویکتوریا که بوی بهتری دارد و نوع پارما که زودتر رشد می‌کند. عطر بنفشه از گلبرگ و برگ گیاه استخراج می‌شود که قیمت بالایی دارد و بیشتر نوع مصنوعی آن مورد استفاده قرار می گیرد.

درخت یلانگ یلانگ: در جنوب شرقی آسیا نوعی درخت می‌روید که برگ‌های خوشبویی دارد و بویی شبیه به یاسمن تولید می کند. این درخت در ساخت عطر استفاده زیادی دارد و در ۴۰ درصد عطرهای مدرن به کار می‌رود.