جنبه های مثبت و منفی ازدواج سالمندان

یکی از چالش های دوران کهنسالی احساس تنهایی است. برخی کهنسالان به این منظور تصمیم به ازدواج می گیرند. اما انتخاب شریک زندگی در سنین کهنسالی همچون جوانی باید طبق ملاک هایی صورت گیرد. به این بهانه مهم ترین مواردی که باید در ازدواج های کهنسالی به آن توجه نمود را به اختصار توضیح می دهیم.

مطابق با پژوهش ها احساس تنهایی میتواند منشا بسیاری از مشکلات روانی سالمندان از قبیل افسردگی، اضطراب، یاس، سرخوردگی و ... شود و همینطور یکی از منابع مهم رنج در سنین پیری احساس تنهایی است. و در واقع هر گونه کمک در رفع احساس تنهایی سالمندان که بهترین نوع آن در غالب ازدواج مجدد میتواند برآورده شود میتواند چون سدی در مقابل ایجاد مشکلات باشد و باعث بهبود عزت نفس و اعتماد به نفس سالمندان شود.

چکیده مصاحبه پژوهشی:

- برآوردها نشان می دهد رشد جمعیت سالمندی ایران تا سال 1404 سه برابر رشد جمعیت کشور می شود.

-  بر اساس اطلاعات مرکز آمار ایران، 9درصد مردان سالمند و 49‌درصد زنان سالمند بدون همسر و تنها زندگی می‌کنند.

- بیش از 70‌ درصد مردان و 30‌ درصد زنان تنهای سالمند، احساس نیاز به ازدواج مجدد را به فرزندان خود ابراز می‌کنند.

- تقریبا یک چهارم افراد بالای ۶۵ سال از افسردگی رنج می‌برند.

- بر اساس آمارهای جهانی درصد تنهایی زنان سالمند بیش از مردان است و مردان بالای ۶۵ سال هفت درصد و زنان بیش از ۵۰ درصد در تنهایی سالمندی به سر می‌برند.

- ازدواج سالمندان یکی از بهترین تمهیدات برای بهبود شاخص‌های کیفیت زندگی(‌جسمی روانی،‌بهداشتی ،‌اجتماعی و ...) در سالمندان است.

-  موانع فرهنگی و عرفی متعدد و باورهای غلط روند ازدواج سالمندان را با مشکل مواجه کرده است

- سالمندان اغلب تمایل به ازدواج مجدد را به دلیل این شرایط ابراز نمی­ کنند و منتظر می ­مانند تا فرزندان و اطرافیان این موضوع را مطرح کنند.

-در صورت ازدواج مردان سالمند با زنان و دختران جوان که دارای اختلاف سنی زیادی با آنها هستند، شاهد نتایج بسیار منفی آن در ابعاد مختلف اجتماعی، فرهنگی و... خواهیم بود.

 جنبه های مثبت و منفی ازدواج سالمندان

آیا ازدواج سالمندان این دردسرها را مضاعف می کند یا خیر؟

دکتر تاج الدین: اگر سالمندان سرپا هستند و از هوشیاری و توانایی قابل ‌قبولی برخوردارند و می­ توانند از پس هم بر بیایند و یکدیگر را مراقبت و کمک کنند ازدواجشان بسیار خوب است. اگر نه می­ شود مراقب گذاشت. ازدواج چه اشکالی دارد یک خانواده شکل می گیرد یک عاطفه و عشقی ایجاد می­شود دو نفر ترخیص می شوند یک همبستگی و احساس مثبت،  در کنار هم هستند و می‌شود از طریق بهزیستی برای اینها مراقب اعزام کرد تا به آنها کمک کنند بسیار کار قشنگی است. حتی دیده شده این زوج‌ها پس از خروج از سرای سالمندان و بازگشت به منزل به این صورت بسیاری از مشکلاتشان کمتر شده و وضعیت روحی و جسمی‌شان رو به بهبود نهاده است.اما حقیقت این است که در مورد ازدواج سالمندان در بعضی خانواده ها این یک تابو است که مثلا پدر بزرگ و مادربزرگها ازدواج کنند. نگرش‌ها را باید تغییر داد.

متاسفانه افراد سالمندی که با فوت همسرشان تنها شده اند به دلیل برخی باورهای غلط برای ازدواج مجدد از سوی خانواده‌ها تحت فشار هستند فرزندان معمولا رویکرد مثبتی به این موضوع ندارند و سالمندان مجبورند برای اثبات وفاداریشان به همسر از دست رفته شان تا پایان عمر مجرد بمانند این موضوع بویژه برای زنان سالمند شدت بیشتری دارد. این در حالی است که در دین ما تجرد در چنین مواقعی ارزش محسوب نمی شود. سالمندان اغلب تمایل به ازدواج مجدد را به دلیل این شرایط ابراز نمی ­کنند و منتظر می‌مانند تا فرزندان و اطرافیان این موضوع را مطرح کنند.

ازدواج مجدد در سنین پیری، نیروی نشاط را به آنان باز گردانیده و از خمودگی و تنهایی و انزوا نشینی به در میآورد. حس این که فرد بداند که غمخواری دارد که او را در زندگی تنها نمی­ گذارد، می ­تواند به او تکیه کند و با پشتوانه و دلگرمی او مشکلات را دور کند و به او عشق بورزد هرچند که ممکن است گاهی جر و بحث هم داشته باشند. برای مردان سالمند بیشتر از زنان سالمند حق ازدواج مجدد قائلند و معتقدند زن سالمند باید از ازدواج مجدد احساس گناه کند و باید تا پایان عمر نسبت به همسر فوت شده خود وفادار بماند. برای ازدواج مجدد زنان سالمند شرایط، محدودیت ها و ناظران بیشتری وجود دارد که مسأله ازدواج مجددشان را تحت الشعاع قرار می­دهد ولی برای مردان وضع متفاوت است. شرایط آن ها بسیار راحت­تر و محدودیت هایشان بسیار کمتر است.فرزندان معمولا نسبت به ازدواج مجدد والدین سالمند خود واکنش مناسبی نشان نمی‌دهند و به ویژه زنان سالمند در هنگام طرح موضوع ازدواج مجدد در مظان اتهام‌های فراوان قرار می‌گیرند و تصمیم آنها به سخره گرفته شده یا واکنش بدی از طرف اطرافیان خود دریافت می‌کنند. فرد سالمند با ازدواج مجدد خود به ثبات روحی می‌رسد و از ترس‌هایی مانند عدم تامین نیازهای عاطفی، مرگ در تنهایی و عدم امکان رسیدگی و مراقبت به دلیل گرفتاری فرزندان رهایی می‌یابد. این عوامل مهم‌ترین علل گرایش سالمندان به ازدواج مجدد است...

البته مشکل زمانی ایجاد می شود که سالمندان به ویژه مردان سالمند تمایل دارند با دختران کم سن مجرد ازدواج کنند . این موضوع علاوه بر این که شانس ازدواج زنان سالمند را کاهش می دهد و به تنهایی بیشتر زنان سالمند منجر می شود، مشکلاتی را هم برای خانواده ها پیش می­آورد. چه بسا فرزندانی در این قبیل ازدواج ها متولد می شوند که با فوت زودهنگام پدر سالمندشان مواجه می شوند و درآینده ای نه چندان دور با مشکل افزایش زنان سرپرست خانوار و فرزندان پدر از دست داده مواجه شویم.

در هر سنی انسان مطابق با آن شرایط سنی ومرحله رشدی که در آن قرار دارد نیازهایی دارد و میتوان گفت در اوایل سنین بزرگسالی نیاز به صمیمیت عاطفی و جنسی در انسان بیشترین نمود را پیدا میکند که در واقع از سن بلوغ این نیاز شروع می شود و در اوایل بزرگسالی به کمال میرسد.و به همین منظور شاید خیلی از افراد جامعه ازدواج را فقط برای اوایل بزرگسالی و دوران جوانی مناسب میدانند و گاها تحت تاثیر باورهای غلط ازدواج در سنین پیری را یک نوع هوس بازی در نظر می گیرند. اما اگر نیم نگاهی به اهداف ازدواج بیاندازیم ملاحظه خواهیم کرد که از اهداف مهم ازدواج در جوانی میتوان به صمیمیت عاطفی و برآورده کردن نیاز جنسی در قالب قانون و شرع و همینطور زایندگی و در نهایت کمال و آرامش اشاره کرد و به نوعی خود را با ازدواج تکمیل کنیم و این نشان میدهد که فرد مجرد مطابق با دیدگاه علمی و دینی فردی تکامل نایافته و ناقص است و برای تکامل خود نیاز به ازدواج دارد. پس با ازدواج نیاز به صمیمیت و نیاز جنسی فرد به شکل شرعی و عرفی برآروده می شود و اما میخواهم توجه شما را به این نکته جلب کنم که اگر چه نیاز جنسی که یکی از اهداف ازدواج است با بالاتر رفتن سن و شروع دوران پیری نقش کمتری ایفا میکند و فرد تا حدودی نسبت به دوران جوانی خود ناتوان تر می شود و میل جنسی کمتری دارد اما هدف دیگر ازدواج که برآورده کردن نیاز به صمیمیت عاطفی با جنس مخالف است هنوز نقش پررنگی د ر سلسله نیاز های فرد دارد و حتی شاید بتوان گفت این نیاز صمیمیت و همدلی  نه تنها با بالاتر رفتن سن کاهش پیدا نکند بلکه حتی خیلی پررنگتر از دوران جوانی نیز خود را نمایان سازد و به همین دلیل ازدواج بستری مناسب برای براورده کردن این نیاز در سنین پیری است و فرد میتواند اینگونه احساس خودباوری و عزت نفس مجددی پیدا کند و خود را همچنان در مسیر رشد قرار دهد.

ازدواج در سالمندان چه ویژگی هایی باید داشته باشد

روان شناسان درباره مؤثر بودن ازدواج در سلامت روحی و جسمی فرد سالمند، معتقد هستند که داشتن همسر در دوران سالمندی گام مؤثری در تقویت روحیه افراد سالمند محسوب می شود، چرا که نیازهای روحی افراد مانند دوست داشتن، همدلی، حمایت و احساس نیاز به صمیمیت را تامین می کند و زندگی سالم و پرنشاطی را برای سالمند رقم می زند.در این مطلب درباره اصول اصلی ازدواج در سالمندان بیشتر توضیح خواهیم داد پس با ما همراه شو

 ازدواج در پیری درست است یا غلط؟

«هشت هزار سالمند سال گذشته ازدواج کردند».  این آماری است که اوایل سال گذشته از سوی سازمان ثبت احوال اعلام شد. در کنار آن، ارقام دیگری مانند 900 ولادت مربوط به پدران بالای70 سال و بیش از 200 مورد زایمان برای مادران بیش از 49 سال منتشر شد که به نوبه خود حرف‌های زیادی درباره این رده سنی برای گفتن داشت.

این آمار نشان‌دهنده این موضوع است که این رده سنی هنوز می‌خواهند زندگی کنند و قصد دارند به یک همراه برای زندگی فکر کنند و آرامش خود را به این شکل به زندگی خود برگردانند. این آمار، همچنین می‌تواند گفته کارشناسان را درباره علت ازدواج سالمندان تایید کند. آن ها می‌گویند نیاز عاطفی و ضرورت حضور همدم یا همصحبت در دوران سالمندی، یکی از اصلی‌ترین نیاز‌های سالمندان است. کارشناسان همچنین نگرانی سالمندان از مرگ در تنهایی را دومین علت گرایش آنها به پیوند در سنین سالمندی می‌دانند. البته در کنار این موارد، دلایل دیگری مانند کاهش فعالیت‌های اجتماعی و شغلی در کهنسالی که باعث می‌شود روابط اجتماعی فرد نیز کاهش پیدا کند نیز به عنوان دلیلی برای نیاز این افراد به ازدواج مطرح می‌شود. اما گاهی نیز ممکن است این گونه ازدواج‌ها دلایل دیگری داشته باشند و انگیز‌ه‌های مالی و فرار از فقر و عواملی از این دست موجب سر گرفتن این داستان باشد.

 اصول ازدواج در سالمندان چگونه باید باشد

یک روانشناس تاکید کرد:ازدواج در دوران سالمندی به شادابی روحیه افراد کمک می کند و مانع از ایجاد افسردگی در سالمندان می شود، اما به شرطی که از حداقل سلامت جسمانی برخوردار بوده و توانایی حل و فصل مشکلات را داشته باشند تا هم صحبت خوبی برای یکدیگر باشند.

دکتر با اشاره به این که هدف سالمند تنها را از ازدواج باید ارزیابی کرد، افزود:داشتن هم صحبت جدید، نیاز به نگهداری، از تنهایی درآمدن و ترس از مرگ از جمله دلایلی است که ممکن است یک سالمند را وادار به ازدواج کند. هر کدام از این دلایل می تواند نتیجه ازدواج سالمند را دگرگون کند

ازدواج سالمندان و دیدگاه‌های مشترک

فاطمه قاسم‌زاده، روان‌شناس، درباره ملاک‌های این‌گونه ازدواج‌ها و ضرورت توجه به کارکردهای منفی آن می‌گوید. وی تاکید دارد در مورد ازدواج‌هایی که در سنین کهنسالی شکل می‌گیرد نیز باید درست مانند ازدواج‌هایی که در سن جوانی انجام می‌شود، همفکری و تطابق داشتن خصوصیات هر دو طرف مد نظر قرار گیرد تا زندگی آنها، با شکست روبرو نشود. در واقع سالمندی یک دوره سنی است که ممکن است دامنه‌ای10 ساله داشته باشد و فرد در آن مسایل تازه‌ای را تجربه کند.

قاسم‌زاده درباره ضرورت ازدواج در دوره سالمندی می‌گوید: «در سنین سالمندی کارکرد جنسی ازدواج مورد توجه نیست و اساس این ارتباط را تشکیل نمی‌دهد. البته این به معنی نیاز نداشتن آنها به این روابط نیست اما نیاز اصلی آنها در ابعاد با هم بودن است که در این دوره بیشتر به آن نیاز دارند. اگر زن و مرد احساس تنهایی می‌کنند و در عین حال از نظر خصوصیات اخلاقی، رفتار، باورها و نگرش‌ها  با هم هماهنگی دارند، این ازدواج نه تنها مشکلی ایجاد نمی‌کند بلکه می‌تواند بسیاری از مسائل و مشکلات موجود در این دوره سنی را نیز تعدیل کند.»

وی در مورد مشکلات زناشویی در دوره کهنسالی خاطرنشان می‌کند: «زندگی این زوج‌ها زمانی دچار مشکل می‌شود که آنها با هم تفاوت‌های اساسی داشته باشند و این همان عاملی است که حتی در سنین جوانی نیز زوجین را دچار مشکل می‌کند. این که آمار طلاق در میان جوانان نیز بالا رفته است نشان می‌دهد مشکل سن ازدواج نیست بلکه مشکل توافق و هماهنگی‌ای است که میان زن و شوهر وجود ندارد.»

قاسم‌زاده تاکید می‌کند که ازدواج نباید درحالی صورت گیرد که مرد یک همسر دیگری نیز داشته باشد و باعث از بین رفتن یک زندگی دیگر شود؛ چرا که این مساله در دوره سالمندی نیز زندگی مشترک را دچار مشکل می‌کند.

ازدواج در سنین پیری و جنبه‌های منفی آن

البته در کنار جنبه‌های مثبت ازدواج در دوره سالمندی باید توجه داشت که اگرچه کارکردهای مثبت ازدواج در سنین بالا زیاد است اما اگر این نوع ازدواج‌ها سنجیده، منطقی و حساب شده نباشد می‌تواند کارکرد منفی نیز داشته باشد. در این سن تحمل برخی رفتارها به علت حساسیت بیشتر زن و مرد، سخت می‌شود. در این سن معمولا ازدواج‌هایی می‌توانند موفق باشند که تا حد امکان هر دو طرف با یکدیگر هماهنگی، همفکری و نزدیکی دیدگاه داشته باشند. در عین حال نمی‌توان به‌طور مطلق گفت سالمندی برای این اتفاق محدودیت ایجاد می‌کند؛ این موضوع بستگی به نگرش ما دارد. ما می‌توانیم برخی محدودیت‌ها را برای خود آنقدر بزرگ کنیم تا مانع از گرفتن تصمیم‌های کمک‌کننده به زندگی‌مان شود اما برعکس این تفکر نیز می‌تواند اتفاق بیفتد. در این سن باید انعطاف‌پذیری برای مسائل، مشکلات و یافتن راه حل‌های آنها وجود داشته باشد که ازدواج نیز می‌تواند یکی از آن راه حل‌ها باشد.

ازدواج در پیری و بازی دو سر برد

روان‌شناسان تاکید می‌کنند که هر دو طرف باید برای ازدواج در این سن ملاک‌های مشخصی داشته باشند. در واقع باید گفت که ازدواج باید برای طرف مقابل نیز خوشایند باشد. ممکن است زن یا مرد از نظر جسمی، رفتاری یا مالی وضعیت خاصی داشته باشند و برای برطرف کردن آن تصمیم به ازدواج بگیرند اما این کار برای نفر دوم مشکل ایجاد ‌کند. گاهی برخی از مردان سالمند که بیمار هستند و نیاز به مراقبت زیادی دارند تصمیم به ازدواج می‌گیرند اما این وضعیت برای فرد مقابل هیچ نکته مثبتی به همراه ندارد. حتی شاید تن دادن به این اتفاق از روی اجبار باشد. به همین دلیل دو طرف باید از این ازدواج  بهره‌ای ببرند و این زندگی مشترک برای هر دوی آنها جالب تر از زندگی تنهایی باشد.

 

مشکلات سالمندی در ازدواج

مشکلات سالمندی و بیماری‌های زن و مرد در این ازدواج‌ها مهم است. باید دید که بیماری فرد چیست و چقدر توانمندی او را گرفته است؛ و آیا او را از ادامه زندگی به صورت مستقل باز می‌دارد؟ ممکن است بیماری باعث ناراحتی فرد مقابل شود، به او سرایت کند و در نهایت مجبور شود بیشتر وقت خود را برای مراقبت از زوج بیمار بگذارد. زن و شوهرهایی که دوران جوانی خود را با هم گذرانده‌اند اگر در دوره سالمندی دچار مشکلی شوند که نیاز به مراقبت زیاد و طولانی داشته باشد، خسته می‌شوند، اما به خاطر اینکه سال‌ها با هم زندگی کرده‌اند این کار را انجام می دهند، به خصوص زنان که بیشتر از مردان آن را به عنوان وظیفه خود می‌دانند. ولی اگر این دو سالمند با هم زندگی نکرده باشند و یکی از آن دو نیاز به مراقبت بیشتری داشته باشد، به نظر نمی‌رسد رابطه خوبی میان آنها شکل بگیرد. در این موارد به نظر می‌رسد که اگر توانمندی استفاده از پرستار وجود داشته باشد، مشکلات کمتر شود.

 پس از کشف علت اصلی تمایل سالمند به ازدواج، باید سالمند به لحاظ سلامت روانی مورد بررسی قرار گیرد و در صورتی که سلامتش تایید شد، هیچ اقدامی بهتر از ازدواج و پیدا کردن مصاحب و همراه جدید نیست.

سالمندان پا به سن گذاشته ای که ممکن است دچار مشکلات عصبی باشند و در صورت ازدواج، موجب تخریب روحیه فرد مقابل شان نیز شوند، بهتر است از ازدواج صرفنظر کنند، زیرا ازدواج پدیده ای است اجتماعی و بسیار مهم که باید بر اساس اصول صحیح شکل گرفته باشد تا سبب تعالی جسمی و روحی آنان شود.

وی با اشاره به نکاتی که سالمند باید در حین ازدواج به آن ها توجه داشته باشد، یادآور شد:سالمندان باید توجه داشته باشند که همسر آن ها از نظر سطح فرهنگی با آن ها تناسب داشته باشد، زیرا در غیر این صورت، ازدواج در هر سنی به یک چالش جدی تبدیل می شود.

همچنین سالمندان بهتر است درباره موضوع حضور بچه ها در زندگی آن ها نیز به توافق برسند تا بعد ها دچار مشکل نشوند. مثلا تعیین کنند که فرزندان آن ها تا چه حد می تواند به آن ها سر بزند، آیا فرزند مجرد یکی از سالمندان می تواند با آن ها زندگی کند و ... یعنی الزامی است که درباره موضوع فرزندان خود نیز کاملا صحبت کنند و در این باره قبل از ازدواج به توافق برسند.

افزایش امید به زندگی

سالمندی دوران تحمل انواع و اقسام بیماری‌ها، رنج‌‌ها، مشکلات حرکتی، تنهایی‌ها و گاهی هم مشاهده درگذشت دوستان و رفقای همسن و سال است. در این شرایط اگر فرد سالمند تنها و بدون همسر باشد، دیگر چه چیزی برای او باقی می‌ماند؟ محکوم به تحمل نوعی زندگی است که هرروز برای او شمارش معکوس به مرگ است. سالمندان هم مانند تمام انسان‌ها حق ادامه حیات و لذت بردن از زندگی را دارند. وجود یک همدم که صبح تا شب را با او می‌گذراند، با او برای پیاده‌روی به پارک می‌رود، خرید می‌کند، به خانه برمی‌گردد، استکانی چای می‌نوشد، درددل می‌کند، دلسوزی نشان می‌دهد و محبت می‌کند، می‌تواند اصلی‌ترین انگیزه برای ادامه حیات و ایجاد حس زندگی باشد. پس این حق را نباید از سالمندان دریغ کرد

ازدواج در سنین پیری نباید از روی اجباری باشد

گاهی اوقات ممکن است زنان در این دوره سنی به دلیل نیازهای خاصی مانند نیاز مالی تن به ازدواج دهند و حتی مشکلات جدی زوج خود را نیز بپذیرند اما باید توجه داشت که این انتخاب آزادانه نیست و ممکن است در طولانی‌مدت مسایل جدی‌ای را در پی داشته باشد. 

قاسم زاده تاکید می‌کند که ملاک‌های ازدواج در این سن، با دوره‌های دیگر بسیار متفاوت است و کسی که به این مرحله رسیده، اگرچه شور و نشاط ازدواج در سنین کمتر را ندارد و مانند سنین جوانی نمی‌توان برای او چشم‌اندازی در نظر گرفت اما باتوجه به وضعیت و نیاز هر دو طرف، نوعی آرامش و گشایش را برای او در پی دارد.

ازدواج سالمندان در صورت فراموش نکردن همسر قبلی

«از نظر روان‌شناسی ما هیچ چیز را فراموش نمی‌کنیم»؛ این جمله‌ای است که قاسم‌زاده درباره کسانی که همسر قبلی خود را از دست داده‌اند می‌گوید و معتقد است که طی کردن این دوره از غم، بر حسب میزان علاقه و شخصیت افراد متفاوت است. وی می‌گوید: «به طور کلی زمان و عادت است که زندگی بشر را نجات می‌دهد. ما به وضعیتی که بعد از یک حادثه برایمان پیش می‌آید عادت می‌کنیم و خود را راحت‌تر با شرایط جدید تطبیق می‌دهیم؛ در واقع آن خاطره در حدی ضعیف می‌شود که وقتی دوباره آن را به یاد می‌آوریم دچار ناراحتی نمی شویم. زمانی که یکی از زوج‌ها حتی در سن سالمندی از دست می‌رود، همسر تا مدت‌ها درگیر این موضوع خواهد بود و تا مدت‌ها مایل نیست زندگی جدیدی را شروع کند. این موضوع به دلایل مختلف در زنان بیشتر دیده می‌شود. البته گذشت زمان معمولا باعث می‌شود خاطره آن قدر شدید نباشد که مانع ازدواج فرد شود اما اگر فردی نمی‌تواند با این موضوع کنار بیاید و خاطرات مانع ازدواج آسوده او می‌شود، بهتر این است که تا رسیدن زمان مناسب و کنار آمدن با خاطرات، قصد ازدواج مجدد نکند.