راههای مناسب برای از شیر گرفتن کودک

یکی از راه‌ های از شیر گرفتن کودک، زمانی که محدودیتی برای شیر خوردن کودک وجود ندارد این است که به کودک اجازه دهید خودش درباره زمان قطع شیر مادر تصمیم بگیرد به این ترتیب که نه به او شیر تعارف کنید و نه مانع شیر خوردنش شوید. بدین ترتیب کودک شما تنها زمانهایی که نیاز جسمی و عاطفی زیادی به شیر مادر دارد از آن استفاده خواهد کرد. این روش اگر چه خیلی کند است اما اگر مادر با کودک ارتباط زیادی داشته باشد و کودک را تشویق کند و همچنین او را با غذاهای دیگر سیر کند، کودک خود به خود از راه‌ های دیگر نیاز جسمی و عاطفی خود را برطرف می‌ کند و کم ‌کم بدون هیچ درد سری شیر مادر را رها می ‌کند. با این حال ممکن است مجبور شوید کودک را با روشهای دیگری از شیر بگیرید بنابر این به توصیه‌ ها در ادامه مطلب توجه کنید.

روشهای سنتی از شیر گرفتن

طعم نا خوشایند به جای شیر مادر: یکی از روشهای معمول برای از شیر گرفتن کودک، استفاده از داروهای گیاهی تلخ است. مادر قبل از اقدام به شیر دادن، موضع شیردهی را با داروی تلخ گیاهی نظیر صبرزرد، کلپوره و... آغشته کرده، به محض اینکه کودک شروع به شیر خوردن می کند، به جای طعم شیرین شیر، دهانش تلخ و از شیر خوردن منصرف می شود. از جمله آثار نامطلوب این روش آن است که گیاهان دارویی مصارف درمانی خاص خود را دارند و هر دارو در جهت درمان یک بیماری به کار می رود. به عنوان مثال صبرزرد جزو داروهای مسهل است و در صورت مصرف زیاد ممکن است کودک را دچار اسهال کند. مصرف بیش از اندازه کلپوره نیز به ویژه برای کودکان حالت مسموم کننده دارد.

* در مواقعی نیز مادر با زخمی یا بد نما جلوه دادن سینه، حس ترحم کودک را بر می انگیزد. در نتیجه شیرخوار برای اینکه مادرش احساس ناراحتی نکند شیر نمی خورد. از جمله معایب این روش نیز می توان به آثاری که این کار می تواند بر روح کودک بگذارد، اشاره کرد. در این حالت کودک قلباً برای مادر متأسف می شود. گاهی هم ممکن است کودک از این وضعیت بترسد و مشکلی بر مشکلات بیفزاید.ضمن آنکه بعد از رفع مانع، کودک مجدداً جهت خوردن شیر اقدام می کند و بعد از آن، حرفهای مادر را دروغ می پندارد و برای حرف او ارزش قایل نمی شود.

روش تدریجی اما قاطع :

روش تدریجی اما قاطع ، برای از شیر گرفتن کودک موفق ترین روش است . برای کودک 6 ماهه اجرای برنامه شیردهی هر چهار ساعت یک بار مناسب است . ضمن اینکه می توان به تدریج غذای کمکی را در تغذیه کودک وارد کرد . با اعمال این روش مادر می تواند برنامه ریزی غذایی برای کودک داشته باشد در نتیجه با اعتماد به نفس در پیشرفت و پیش بینی مسایل به پیش برود . شروع به دادن مایعات در لیوان مخصوص کودک و یا با قاشق ، بغل کردن عروسک ، خرس کوچولو یا قطعات پارچه ای دیگر جانشین خوبی برای دلبستگی کودک به شیر مادر شمرده می شود .

وقتی فواصل شیردهی مشخص شد مادر می تواند حذف تدریجی وعده های شیر را شروع کند . حق انتخاب با مادر است . بعضی ها ابتدا حذف شبانه را در نظر می گیرند ، برخی ترجیح می دهند ، شیر دادن وقت ناهار را اول قطع کنند . چون اطمینان دارند کودک به جای شیر ، غذای کافی برای خوردن دارد . اما اغلب بهتر است مادر بعد از خوردن یک غذای سفت ، یعنی زمانی که کودک سیر است به او شیر بدهد .

این مسأله مهم است که وقتی یک نوبت شیر دادن حذف شد مجدداً در لحظه های بی تابی کودک برقرار نشود . ممکن است کودک با صدای بلند اعتراض خود را بیان کند ولی مادر باید هدف نهایی خود را به خاطر داشته باشد چون هر گونه تردید موجب تشدید تقاضاهای کودک می شود . وقتی مادر تصمیم خود را گرفت ، قاطعیت تصمیم او ، به کودک انتقال می یابد . تغذیه قبل از خواب و یا هنگام صبح آخرین نوبتهایی هستند که باید حذف شوند پس مادر می تواند این نوبت را تا زمانی که کودک علاقه خود را از دست بدهد ، حفظ کند .

زمان مناسبی برای این کار انتخاب کنید

اگر کودک بیمار است یا پرستار جدیدی به منزل آورده‌اید، اگر تازه اسباب‌ کشی کرده‌اید و یا مشکلی در محل کارتان دارید که شما را کم طاقت کرده است بهتر است این کار را به زمان دیگری واگذار کنید. همانطور که می ‌دانید کودکان در زمان‌ هایی که بیمار می ‌شوند و یا تغییراتی در شرایط شان ایجاد می‌ شود وابستگی بیشتری به شیر مادر پیدا می ‌کنند و به همین علت از شیر گرفتن آنها سخت ‌تر می‌ شود. زمانی که مادر فرصت بیشتری برای بیرون بردن و سرگرم کردن فرزندش دارد، بهترین زمان از شیرگیری کودک است، زیرا محدودیتهای محیط بیرون، مانعی برای شیر خوردن کودک محسوب می‌ شود و سرگرم بودن او، اشتیاق به شیر خوردن را کم می ‌کند. یادتان باشد از شیر گرفتن کودک نارس باید دیرتر از کودک عادی و سالم انجام شود.

حواس کودک را پرت کنید

برنامه روزانه تان را طوری بچینید که سر کودک حسابی گرم شود و یادش برود از شما شیر طلب کند. بخصوص در ساعت هایی که فرزندتان شیر شما را می ‌خورد فعالیتهای جذاب و بازیهای سرگرم کننده و یا رفتن به پارک و گردش می‌ تواند او را از یاد آوری آنچه از دست داده باز دارد. دادن غذاهای جذاب و رنگارنگ و مورد علاقه کودک هم در ساعاتی که عادت به شیر خوردن داشته می ‌تواند نیاز جسمی او را کمتر کند و باعث شود که او کمتر بهانه بگیرد.

تنوع غذایی را از یاد نبرید

پیش از آن که کودک را از شیر بگیرید، او را به غذا خوردن و نوشیدن مایعات با لیوان عادت دهید. این موضوع باعث می‌ شود که برای ترک خوردن شیر مادر مجبور به تحمل سختی‌ های غذا خوردن با قاشق و چنگال نشود. برای او سرویس غذا خوری جداگانه‌ای، با طرح ‌های کودکانه و رنگ ‌های شاد و تند بخرید.

برای اینکه کودک سیر شود و در ضمن کمتر بهانه بگیرد انواع مختلفی از غذاها را به او تعارف کنید. از غذاهای جامد رنگی با طعم‌ های مختلف گرفته تا انواع نوشیدنی‌ ها و میوه‌ ها که بتواند توجه او را به خوردن جلب کند. البته یادتان باشد برنج و سیب زمینی و نان و انواع گوشت حتما در ترکیب غذاها باشد تا نیاز جسمی کودک به کربوهیدرات و پروتئین را برطرف کند. بهتر است کودک نوشیدنی و شیر خود را با لیوان یا فنجان بنوشد اما اگر کودک شما دوست دارد شیر را با نی بمکد می ‌توانید برای او یک نی زیبا و عروسکی تهیه کنید تا نیاز کودک به مکیدن را هم تامین کرده باشید. دادن شیشه و پستانک توصیه نمی ‌شود چون خود این‌ ها هم وابستگی تازه‌ای برای کودک شما ایجاد می ‌کند که بعدها ترک آن می ‌تواند دردسر جدیدی ایجاد کند، مگر این که کودک شما کوچک باشد و در کمتر از یک سالگی مجبور شده باشید او را از شیر بگیرید که در این صورت لازم است با شیشه شیر خشک به او بدهید. در این حالت سعی کنید شیر خشکی انتخاب کنید که طعم آن به شیر مادر نزدیک باشد تا کودک بهتر آن را بپذیرد.

متخصصان توصیه می‌ کنند که هر هفته یکی از وعده ‌های شیر روزانه را حذف کنید و بهتر است که ابتدا وعده‌ های بعد از غذا را حذف کنید که کودک سیر باشد. وعده‌ های قبل از خواب و شبانه آخرین وعده‌ هایی هستند که باید حذف شوند.

کودک را مجبور به غذا خوردن نکنید

اگر کودک شما از خوردن آنچه برایش تهیه کرده‌اید امتناع می ‌کند و بهانه می‌ گیرد، او را به زور مجبور به خوردن غذا و شیر گاو نکنید. حتی اگر احساس می‌ کنید گرسنه است و بد اخلاقی او به علت گرسنگی است، اجازه بدهید کمی گرسنه‌ تر بشود و خودش میل به این غذا پیدا کند. در برابر بهانه ‌ها صبور باشید و اگر او غذا را رد کرد آن را از جلویش بردارید و ساعتی بعد دوباره به او تعارف کنید. یادتان باشد اگر در وعده ‌های اصلی غذایی کودک از خوردن امتناع کرد، شکم او را با تنقلات و میان وعده پر نکنید و اجازه دهید که گرسنه شود و همان غذای اصلی را بخورد. در ضمن به کودک بالای یک ساله از غذای سفره بدهید. در ابتدا می‌ توانید غذا را با پشت قاشق له کنید و کم کم او را با خوردن غذای خانواده آشنا کنید. اگراین کار را نکنید علاوه بر کمبود بعضی از ریز مغذی ‌ها کودک ۲ ساله هنگام از شیر گرفتن دچار مشکل خواهد شد چون نمی ‌تواند غذاهای متنوع بخورد. البته بهتر است به غذای خانواده نمک کمتری بزنید تا کودک شما به غذاهای کم نمک عادت کند.

زمان بیشتری با کودک بگذرانید

شیر دادن بهترین بهانه برای گذراندن ساعاتی از روز با کودک بوده است. برای کودک همین کافی است که نخواهد این لحظات با مادر بودن را از دست بدهد. حتی شما دلتان تنگ خواهد شد برای اینکه کودکتان را مانند گذشته در آغوش بگیرید و به خود بچسبانید. بنابر این سعی کنید این لحظات سخت را با گذراندن ساعات بیشتری با کودکتان برای او و خودتان آسانتر کنید. برایش کتاب بخوانید و با او بازی کنید و به گردش و پارک بروید تا از شیر گرفتن کودک برایش چنین تصوری به وجود نیاورد که دیگر از عشق و محبت مادرانه محروم شده است.

اگر به علت بیماری، بارداری و یا مسافرت مادر، کودک به طور ناگهانی از شیر گرفته شود، اضطراب شدیدی در او ایجاد خواهد شد. در مواقعی که مادر شیرده، مجدداً باردار می ‌شود، این بارداری به معنای قطع ناگهانی شیر برای کودک اول است. در این شرایط مادر فرصتی برای مراقبت از کودک ندارد. محروم شدن از گرمای محبت مادری موجب می‌شود تا کودک با انجام فعالیتها و رفتارهایی نظیر بد اخلاقی و گریه اعتراض خود را اعلام کند که البته چنین رفتاری برای کودکی نگران طبیعی است.

صبور باشید

در هنگام از شیر گرفتن کودکتان باید برنامه ‌های ویژه‌ای تدارک ببینید زیرا بچه‌ ها معمولاً پرخاشگر و بهانه‌گیر می‌ شوند و مرتب نق می ‌زنند. آرامش خود را حفظ و سعی کنید رفتاری آگاهانه در برابر آن ‌ها داشته باشید. اگر قرار باشد با اولین گریه و فریاد دوباره به او شیر بدهید، هیچ وقت موفق نخواهید شد.

وعده ‌های قبل از خواب و نزدیک صبح را آخر از همه حذف کنید

از شیر گرفتن ناگهانی ممکن است به کودک شما آسیب برساند، بنابراین بهتر است از روش تدریجی و کم کردن وعده ‌های شیر دهی استفاده کنید تا کودک هم به این ترتیب کم‌ کم با این قضیه کنار بیاید و عادت کند. صبح‌ ها وقتی کودک از خواب بیدار شد به او شیر دهید و نوبت بعدی را تا جایی که امکان دارد به تأخیر بیندازید.بعضی متخصصان توصیه می‌ کنند که هر هفته یکی از وعده ‌های شیر روزانه را حذف کنید و بهتر است که ابتدا وعده‌ های بعد از غذا را حذف کنید که کودک سیر باشد. وعده‌ های قبل از خواب و شبانه آخرین وعده‌ هایی هستند که باید حذف شوند. بعضی از کودکان عادت دارند که با شیر خوردن به خواب می ‌روند. برای این کودکان حذف وعده قبل از خواب ممکن است به قیمت بر هم زدن خواب آنها تمام شود. بنابر این بهتر است قبل از حذف وعده قبل از خواب، روشهایی برای آرام کردن و خواباندن کودک قبل از خواب را یاد بگیرید. مثلا خواندن کتاب و بغل کردن یک عروسک نرم و خرس پشمالو یا گوش دادن به آهنگی ملایم و لالایی می ‌توانند روشهای خوبی باشند. با این حال ممکن است بعضی از کودکان با این چیزها هم به خواب نروند و لازم شود از تکانهای ملایم روی پا و گهواره برای خواباندن آنها استفاده کنید.

از همسرتان کمک بگیرید

از همسرتان بخواهید وقت بیشتری را با فرزندتان بگذراند. در دورانی که قصد دارید او را از شیر بگیرید، از پدر خانواده بخواهید به او غذا بدهد یا وقت ‌هایی که شیر می ‌خواهد، او را در آغوش بگیرد و بیرون از خانه ببرد. پدر می‌ تواند شب ‌ها فرزندتان را بخواباند و در کنار او باشد تا کودک شما طبق عادت نخواهد با مکیدن سینه مادر خود به خواب برود.

رای از شیرگیری کودک تنها تلاش مادر کافی نیست. بلکه همکاری همه اطرافیان، به ویژه پدر، در این زمینه بسیار مهم است.

به عنوان مثال: هنگامی که مادر می کوشد کودکش را از شیر خوردن منع کند و او به شدت مقاومت نشان می دهد، پدر می تواند با تشویق کودک به خوردن غذا و سرگرم کردن او به انواع بازیها، وی را از این کار منصرف کند. این مسأله به خصوص در نیمه های شب که کودک بهانه گیری و گریه بیشتری می کند، حایز اهمیت است.

اغلب پدران خود را از این مسؤولیت بر کنار می دانند و از شیر گرفتن کودک را وظیفه مادر تصور می کنند. در حالی که موفقیت هرچه سریعتر در این امر، به نفع آرامش مادر، کودک و محیط خانواده است.

نکته دیگر آن است که به کودک القا کنیم که او به اندازه کافی بزرگ و مستقل شده است، بنابراین خود می تواند مانند بزرگترها از غذای سفره استفاده کند.

خلاصه آنکه مادر قبل از اقدام به از شیرگیری، باید بیندیشد که چقدر تحمل شنیدن گریه کودک خود را دارد. اگر بچه کاملاً آشفته است و آرام نمی شود، تصور نکند که بازی را باخته است، بلکه بعد از چند ماه که فرزندش بزرگتر و مستقل تر شد دوباره در مورد از شیرگیری او اقدام کند این بار حتماً موفق می شود.

توصیه های کاربردی :

1- از شیر گرفتن کودک نارس باید دیرتر از کودک عادی و سالم انجام شود .

2- مادر باید کاملاً مطمئن باشد که مایل است کودک را از شیر بگیرد .

3- در صورت امکان برای حذف هر وعده شیر خوردن کودک ، یک هفته فاصله زمانی در نظر گرفته شود .

4- زمانی که مادر فرصت بیشتری برای بیرون بردن و سرگرم کردن فرزندش دارد ، بهترین زمان از شیرگیری کودک است ، زیرا محدودیتهای محیط بیرون ، مانعی برای شیر خوردن کودک محسوب می شود و سرگرم بودن او ، اشتیاق به شیر خوردن را کم می کند .

5- زمانی را برای قطع شیردهی انتخاب کنید که حوادث تنشزای دیگری برای کودک در شرف وقوع نباشد . برای نمونه قطع کردن شیر ، قبل از زمان بازگشت مادر به محل کار ، رفتن به مسافرت و یا همزمانی آن با آموزش کنترل ادرار نباشد .

6- بهتر است اطرافیان مادر ، در خلال دوره از شیرگیری کودک پیشرفتهای او را در این کار ، هرچند جزیی باشد ، گوشزد کنند و با این عمل ، به اعتماد به نفس مادر کمک کنند .

7- برای از شیر گرفتن به هنگام شب ، هفته ای را انتخاب کنید که دیگر افراد می توانند کودک را در تخت بخوابانند .

8- پخش کردن نوار مخصوص کودکان که آهنگ ملایم دارد ، خواندن قصه ، عروسک پشمالو و اسباب بازیهای متعدد که کودک بتواند در آغوش بگیرد یا در تخت خود قرار دهد ، از جمله روشهای آرامش بخش هستند .

9- در هنگام از شیر گرفتن کودک و تا مدتها بعد از آن ، بهتر است مادر با لباس کودک را استحمام کند تا کودک دوباره به شیر خوردن تشویق نشود .

منبع: دانشگاه نیوز

تغذیه شیرخواران تا سن 6 ماهگی

همانطور که در مطلب قبل ذکر شد شیر مادر بهترین و ضروری ترین غذا در 6 ماه اول زندگی طفل است. درمورد فواید شیر مادر و دلایل برتری آن به شیر فورمولا(شیرخشک) صحبت کردیم و گفتیم که در شیر مادر بیش از 300 نوع عامل ضد بیماری موجود است.

در این دوره ی زندگی، رشد بسیار سریع است و کودک با مصرف غذای خوب، رشد کافی می کند. نوزاد سالمی که با کفایت بالای مواد مغذی تغذیه می شود، انرژی کافی برای یادگیری و پاسخ دادن به محرک های محیط را دارد.

در اولین روزهای زندگی کودک یعنی در هفته اول، وزن شیرخوار کم می شود ولی از روز هفتم کودک به  وزن اولیه باز می گردد. دلیل این کم شدن وزن ، خروج کودک از محیط مایع رحم است. با رشد مناسب و تغذیه خوب در پایان 6 ماهگی، وزن کودک دو برابر وزن هنگام تولدش می شود. تغذیه کودک در 6 ماه اول، تغذیه انحصاری با شیرمادر است. کودک به هیچ ماده غذایی دیگری نیاز ندارد. حتی آب هم نیاز ندارد. اگر به دفعات کافی و مقدار مناسب شیر بخورد، کلیه نیازهایش تأمین می شود. دادن آب قند، جوشانده ها و داروهای خودسرانه یک اشتباه بزرگ است و موجب حساسیت غذایی و غیرغذایی کودک در سنین بالاتر و افزایش احتمال آلودگی به میکروب اسهال می شود.

بهترین روش برای شیر دادن به کودک

آیا کودک به میزان کافی شیر مصرف می کند؟

 اطلاع از اینکه آیا نوزاد شیر کافی مصرف می کند مشکل است، چون شیرمکیده شده از سینه را نمی توان اندازه گرفت از اینرو با روشهای زیر از کفایت مصرف شیر توسط کودک مطلع می شویم.

* افزایش وزن مطلوب شیرخوار بر اساس منحنی رشد که نیم کیلوگرم در ماه است.

* حدود 6 تا 8 بار دفع ادرار بصورت پوشک کاملاً خیس در 24 ساعت در صورتی که شیرخوار با شیر مادر تغذیه شود. ادرار پس از چند روز اول تولد باید کاملاً شفاف باشد و در غیراینصورت باید با پزشک کودک مشورت کنید.

* 5-2 بار دفع مدفوع در روز. در روزهای اول تولد حرکت روده ی کودک بدلیل دفع مکونیوم زیاد است و مدفوع کودک تیره رنگ است. از روز پنجم تولد حرکات روده نرمال شده و مدفوع آبکی یا خمیری و خردلی رنگ است و معمولاً بوی کمی دارد. تغییر رنگ مدفوع نشان دهنده بروز مشکل نیست، ولی اگر مدفوع کودک مثل روزهای نخستین همچنان تیره بود و یا تعداد دفعات مدفوع در 5 تا 21 روزگی ، کمتر از یکبار در روز شد، حتماً با پزشک مشورت کنید.

با افزایش سن کودک دفعات مدفوع کم شده و این نشانه یبوست یا بیماری نیست. بطور کامل مدفوع کم و نامنظم کودک نشانه کمبود مصرف شیر است.

- شادابی پوست، هوشیاری و سلامت ظاهری شیرخوار.

افزایش حجم شیر مادر

بهترین راه برای افزایش شیر، افزایش دفعات شیردهی است. مثلاً اگر کودک را هر 2 ساعت یکبار شیر می دادید، فواصل شیردهی را به یکساعت و نیم کاهش دهید. برای راحت تر شدن و اطمینان بیشتر، در چند روز اول، دفعات و مدت شیردهی را یادداشت کنید. مدت معمول شیرخوردن کودکان 15 دقیقه است. افزایش دفعات شیردهی سیستم هورمونی بدن را بیشتر تحریک کرده و تولید شیر افزایش می یابد.

از جمله غذاها و مواد غذایی که موجب افزایش شیرمادر می شوند:

مواد غنی از نشاسته مثل ماکارونی، به علاوه میوه هایی چون بادام، انگور، همچنین هویج، شوید، آب لیموی تازه، سیب زمینی ترشی موجب افزایش شیرمادر می شوند. در طب گیاهی آمده، خوردن عرق زیره ، برگ ترب سیاه پخته شده و 2 گرم تخم ترب در طول شبانه روز موجب افزایش شیرمادر خواهد شد.

مادران شاغل چگونه باید فرزند خود را شیر بدهند؟

این سئوال برای خیلی از مادران مطرح است، زیرا با مشغولیتی که خارج از منزل دارند نمی توانند بطور منظم به کودک شیر بدهند. این مادران باید در مدتی که در منزل هستند شیر خود را بوسیله شیردوش یا در فنجان بدوشند و در یخچال نگه داری کنند. در ساعت کاری پرستار بچه، فنجان شیر را در آب گرم گذاشته و وقتی شیر ولرم شد با قاشق کوچک به شیرخوار بدهند. در مواردی که امکان نگه داری شیرخوار در منزل فراهم نیست، بهتر است مادر، کودک را در مهد کودکی نزدیک محل کارش بگذارد تا بتواند در طول ساعت کاری چند مرتبه به کودک شیر بدهد.

سعی کنید تا حد امکان سراغ شیر خشک نروید.

زمان شروع مکمل های ویتامین و املاح برای شیرخوار

کودکی که زودتر از موعد بدنیا می آید و یا با وزن کمتر از 5/1 کیلو بدنیا می آید، نیاز به ویتامین ها و املاح زیادی دارد تا رشدش جبران شود. از اینرو دادن مکمل های ویتامین و املاح که برای نوزادان و بر اساس نیازهای آنها تنظیم شده، مفید است.

در مورد کودکان سالم، شروع قطره آهن از 6 ماهگی الزامی است و طبق تحقیقات قطره ویتامینD هم بسیار مفید است و از بروز بیماری راشیتیسم شیرخواران یا همان نرمی استخوان جلوگیری می کند.

در مورد زمان شروع تغذیه تکمیلی و یا غذای جامد و نوع آن، در مطلب بعدی توضیحات جامعی ارائه خواهد شد.

عاتکه موسوی- کارشناس تغذیه تبیان