علل کوتاه قدی کودکان

اصولاً والدین نگران رشد فرزندان خود هستند، به خصوص اگر فرزندشان نسبت به سایر کودکان هم‌سن و سال خود کوتاه قد باشد. دلایل پزشکی زیادی برای توجیه رشد کم و کوتاه قدی کودکان وجود دارد مانند اختلال در عملکرد هورمون رشد، کم‌کاری غده‌ی تیروئید، سندرم ترنر، سو‌ء تغذیه ،ناراحتی‌های روده‌ای و کلیه‌ها.

اکثر کودکان قد کوتاه از نظر سلامتی نرمال هستند، ولی ممکن است از نظر ژنتیکی کوتاه قد باشند یا از لحاظ رشد، کمی تأخیر داشته باشند. 

بچه‌ها به صورت نرمال از بدو تولد تا ۱۲ ماهگی حدود ۲۳ تا ۲۸ سانتی‌متر به قدشان افزوده می‌گردد. در حالی که در سنین ۱تا ۳ سالگی فقط ۵/۷ تا ۱۳ سانتی‌متر افزایش قد دارند. در اکثر کودکان ۶ تا ۱۸ماهه، مقدار رشد به صورت نوسانی بالا و پایین می‌رود. 

اما با رسیدن کودک به سن ۲۴ ماهگی، نمودار رشد او نظم ثابتی به خود می‌گیرد و رشد بدون نوسانات قابل مشاهده ای طی می‌گردد. 

از ۳ سالگی تا زمان بلوغ، سالانه ۵/۴ تا ۷ سانتی‌متر به قد کودک افزوده می‌شود. زمانی که سن کودک به زمان شروع بلوغ نزدیک می‌شود، مقدار افزایش قد به ۴سانتی‌متر در سال می رسد. به محض شروع سن بلوغ، دوران جهش رشد شروع می‌گردد که در آن زمان رشد قدی به حداکثر سرعت رشد یا به عبارتی به قله‌ی رشدی می‌رسد.

این فاصله‌ی زمانی در دختران بین سنین ۱۰ تا ۱۲سالگی و در پسران ۱۲ تا ۱۴ سالگی می‌باشد که در طی این ۲سال سالانه دختران ۸ تا ۹ سانتی‌متر و پسران ۵/۱۰ سانتی‌متر افزایش قد می‌یابند. پس از جهش رشد، دوباره میزان رشد قدی کاهش می‌یابد که دختران پس از شروع قاعدگی تا رسیدن به حداکثر رشد قدی، تا حدود ۷ سانتی‌متر سالانه به قدشان افزوده می‌شود.

دختران و پسران اصولاً تا سنین ۱۴ تا ۱۶ سالگی به قدشان افزوده می‌شود که البته در پسران ممکن است تا ۲ سال بیشتر یعنی تا ۱۸ سالگی ادامه یابد . تفاوت رشد قدی در دختران به شروع زمان قاعدگی آن‌ها بر می‌گردد. 

در میان عوامل موثر بر رشد کودک می‌توان به وضعیت ژنتیک کودک (که از نظر رشد قدی می‌تواند با قد والدین کودک نیز مرتبط باشد) و به وضعیت تغذیه‌ی کودک یا وجود هر گونه بیماری مزمن اشاره کرد. 

درصد رشد قدی کودکان کوتاه قد، اصولاً در محدوده‌ی زیر سومین یا پنجمین درصد استاندارد قد طبیعی است. اما آن‌چه بیشتر از همه مهم است این است که بدانیم میزان سرعت رشد در هر سال برای آن‌ها چه قدر است. 

به این صورت که بررسی شود آیا کودک که رشد قدی دارد یا خیر؟ و یا به‌طور کلی در مقایسه با سال قبل یا سال بعد درصد رشد قدی او به چه صورت بوده است؟ 

هم‌چنین توجه به وزن کودک و مقایسه‌ی آن با قد او بسیار مهم است. بچه‌های چاق اصولاً کودکانی هستند که قد بلندی نیز دارند ، بنابراین اگر کودکی را دیدیم که با وجود اضافه وزن، دارای قد کوتاهی بود، باید ارزیابی پزشکی لازم جهت بررسی علت اضافه وزن وی انجام شود. 

در میان آزمایش‌های مختلف که هدف آن بررسی علل کوتاه قدی می‌باشد،اندازه‌گیری سن استخوان می‌باشد که توسط رادیو‌گرافی با اشعه‌ی X قابل اندازه‌گیری است. اصولاً از مچ دست‌چپ اشعه‌ی X را می‌گذرانند و بر اساس آن، سن استخوان فرد به ترتیب زمان مشخص می‌گردد. 

اگر سن استخوان فرزند شما خیلی کمتر از سن طبیعی وی باشد، پس حتماً استخوان فرزند شما ظرفیت باقی مانده‌ای برای ادامه‌ی رشد (تا زمانی که به‌طور طبیعی انتظار رشد داریم یعنی تا زمان اتمام دوران بلوغ) را دارد. دختران معمولاً تا سن استخوانی ۱۴ سالگی رشد می‌کنند و پسران پس از سن استخوانی ۱۶ سال رشد‌شان متوقف می‌شود (با حداکثر مقدار رشد در سن ۱۴سالگی). 

یکی دیگر از روش های بررسی علل کوتاه قدی، اندازه‌گیری T۴ و TSH (هورمون‌های غده‌ی تیروئید) از طریق آزمایش خون جهت بررسی ابتلا به هیپوتیروئیدیسم(کم کاری تیروئید) می‌باشد. همچنین میزان ترشح هورمون رشد (معمولاً با اندازه‌گیری IGF- ۱ و GF- BP ۳)، شمارش کامل گلبول‌های قرمز (CBC برای بررسی عدم ابتلا به آنمی)، وضعیت شیمیایی خون (که شامل SMAZO برای بررسی کبد و بیماری کبدی)، آنالیز ادرار و گاهی بررسی کروموزومی جهت کشف اختلالات کروموزومی (به خصوص در دختران که ممکن است به سندرم ترنر مبتلا باشند) می‌باشد. 

اگر همه‌ی آزمایشات بالا طبیعی بود، یا متخصص اطفال اصراری برای انجام آزمایشات بالا نداشت، میزان رشد فرزند شما باید بعد از گذشت ۳ تا ۶ ماه و در صورت عدم ادامه یافتن رشد طبیعی به طور جدی باید بررسی مجدد شود. 

براساس تحقیقات اکثر والدین کوتاه قد، به صورت ژنتیکی فرزندان کوتاه قد دارند که این مسئله با عنوان کوتاه قدی ارثی مطرح می‌شود. این افراد اصولاً دارای سن استخوانی نزدیک به سن طبیعی خودشان هستند که این مسئله نشان‌گر این حقیقت است که استخوان‌های آن‌ها ظرفیت بیشتری برای رشد ندارد.لذا با وجود رشد طبیعی، این افراد در سنین بلوغ نیز کوتاه قدتر از هم سن و سال‌های خود بوده و بیشتر مشابه به والدین خود هستند. 

برخی دیگر از کودکان از نظر ساختمان بدنی تأخیر رشد قدی دارند. این کودکان با وجود قدی کوتاه، سرعت رشد بالایی دارند و میزان رشد آن‌ها طبیعی است و معمولاً تأخیری در قاعدگی(در دختران) آن‌ها مشاهده می‌شود . به محض شروع قاعدگی رشد آن‌ها آغاز می‌گردد.

البته این افراد معمولاً با سن استخوانی کمتر از میزان مورد انتظار دیده شده‌اند که استخوان‌های آن‌ها ظرفیت باقی مانده‌ی لازم جهت افزایش قد پس از قاعدگی را دارد. به طور معمول این افراد به رشد قدی کامل و طبیعی تا پایان دوران بلوغ خود می‌رسند. 

البته در مقایسه‌ی این بچه‌ها با دیگر اعضای خانواده ممکن است متوجه این تأخیر در سایر افراد خانواده شویم که کاملاً طبیعی است. برخی پسران که دارای این شرایط می‌باشند ممکن است نگران کوتاه قدی خود باشند. این افراد می‌توانند با مراجعه به پزشک متخصص غدد و تجویز تستوسترون توسط او، زمان شروع جهش رشد دوران بلوغ را جلو بیاندازند. البته بدون این درمان هم، به‌طور طبیعی زمان بلوغ آن‌ها با کمی تأخیر فرا می‌رسد. 

برخی والدین نگران عملکرد غدد داخلی فرزند خود و از جمله مهم‌ترین هورمون یعنی هورمون رشد هستند که اختلال در ترشح آن سبب کوتاهی قد و کاهش رشد می‌گردد. به‌طوری که جوانان حتی کم‌سن‌تر از سن طبیعی خود به نظر می‌رسند. متخصص اطفال یا غدد در صورت تشخیص می‌تواند میزان طبیعی هورمون رشد را از طریق دستور آزمایش‌های لازم بررسی کند. 

درمان برای افراد مبتلا به کاهش ترشح هورمون رشد، شامل دریافت مکمل‌های هورمونی رشد است. البته برای افراد مبتلا به سندرم ترنر و افراد بالغ مبتلا به ناراحتی ‌های مزمن کلیه هم این هورمون تجویز می‌شود. 

کمبود ترشح هورمون رشد می‌تواند به صورت ارثی از بدو تولد یا در اثر جراحت های وارد شده بر سر یا در اثر تومورهای مغزی بروز کند. 

امروزه استفاده از هورمون رشد برای بچه‌ها افزایش یافته است. هورمون رشد برای درمان طولانی مدت کودکان قد کوتاه و علل ناشناخته‌ی کوتاه قدی به کار می‌رود. 

مطالعات اخیر نشان داده است برخی از کودکان کوتاه قد، آن‌هایی هستند که از زمان تولد جثه‌ی کوچک‌تری داشته‌اند و با استفاده از هورمون رشد نتایج خوبی گرفته‌اند.البته استفاده ی بی رویه از این هورمون نیز اثرات خوبی ندارد. لذا حتما حتما باید تحت نظر پزشک متخصص، از این هورمون استفاده کنید. 

متخصصان پیشنهاد می‌کنند اگر این کودکان در سنین ۲ تا ۳ سالگی دارای رشد طبیعی متناسب با سن خود نبودند، باید حتماً نزد متخصص غدد یا اطفال برده شوند.

http://tebb.blogfa.com 

مطالب پیشنهادی:

چگونه فرزندان بلند قد می شوند؟

رشد و تکامل کودک از نوزادی تا شش ماهگی 

صندلی استاندارد برای کودکان 

نقش تغذیه در رشد قد کودکان و نوجوانان 

رشد نوزاد:رشد شخصیت در دوره شیرخوارگی 

مراحل رشد نوزاد:رشد و تکامل کودک من

نقش تغذیه در رشد قد کودکان و نوجوانان

سوء تغذیه ناشی از کمی دریافت مواد غذایی کافی و مناسب در تمام سنین می تواند افراد را تهدید کند. در این میان، هر نوع کمبود اگر در زمان رشد و نمو فرد اتفاق افتد، تاثیر نامطلوب و دراز مدت و گاه غیر قابل جبرانی را بر انسان تحمیل می نماید. در جامعه ما در سالیان اخیر نسبت افراد مبتلا به لاغری، کم وزنی و کوتاه قدی تا حدودی کاهش یافته و برعکس نسبت افراد دارای اضافه وزن افزایش معنی داری داشته است. با این وجود، هنوز خطر کوتاه ماندن قد کودکان در حال رشد ایرانی و بویژه دختران، کابوسی است که خواب متخصصین تغذیه، برنامه ریزان توسعه و همچنین اولیای این کودکان را آشفته می سازد. کوتاهی قد بر عکس تصور بسیاری از افراد، بیش از این که شدیدا تحت تاثیر ژنتیک باشد، شدیدا تحت تاثیر تغذیه نامناسب بوده و در واقع ژنتیک و تغذیه نامناسب همچون دو تیغه یک قیچی قد کودک را مورد تهاجم قرار می دهند. در دهه های گذشته کودکان مهاجران آسیایی که در کشورهای اروپایی بدنیا آمده و رشد کرده بودند، با رشد باورنکردنی قدی خود، به جهانیان این نکته را خاطرنشان کردند که رشد ناکافی قد والدین آنها نه بدلیل ژنتیک، بلکه بدلیل تغذیه نامناسب بوده است. این تجربه موجب شد برخی دولت ها و از جمله دولت ژاپن برنامه های مداخله تغذیه ای را در کشورهایشان پیاده کنند که بسرعت در طی حتی یک دهه موجب افزایش قابل توجه میانگین قد کودکان جامعه گردید.

کوتاهی قد کودکان ممکنست در دو مرحله قبل از تولد (مرحله جنینی) و پس از تولد و یا در هر دو مقطع اتفاق افتد. در دوران بارداری نقش مادر است که اهمیت دارد بطوریکه مشخص شده که مصرف ناکافی ریز مغذی ها بانضمام نوشیدن الکل و استعمال دخانیات در دوران بارداری به رشد ناکافی و کم وزنی کودک در هنگام تولد می انجامد. بنابراین، مکمل یاری غذایی و اجتناب از الکل و دود برای مادرانی که در معرض چنین مشکلاتی باشند ضروری خواهد بود.

مواد غذایی خورده شده پس از هضم، مواد مغذی را به بدن می رسانند که برای تامین انرژی و رشد و نمو بدن ضروری هستند. بعنوان مثال، پروتئین برای ساختمان سلول ها بسیار ضروری است و اگر غذاهای مصرفی نتوانند پروتئین کافی را تامین کنند، رشد کودک متوقف شده و یا کاهش می یابد. بنابراین علاوه بر انرژی، وجود چندین اسید چرب ضروری (که در اغلب چربیها و بویژه چربی ماهی ها و روغن های گیاهی وجود دارند) بانضمام چندین اسید آمینه ضروری (که در ساختمان پروتئین ها وجود دارند) و همچنین ویتامین ها و مواد معدنی مختلفی برای رشد و نمو کافی کودکان لازم است. مصرف طولانی مدت غذاهایی که پروتئین آنها کیفیت پائینی داشته و در نتیجه تمام اسیدهای آمینه ضروری را به حد کافی برای بدن کودک تامین نکند، به کندی یا توقف رشد کودک می انجامد. البته مصرف غذاهایی که چربی زیادی داشته باشند هم موجب می شود که پروتئین ها در حد نیاز به بدن کودکان نرسند و همین برای رشد آنها مشکل ساز خواهد بود. نقش چندین ریز مغذی در تامین رشد کافی کودکان شناخته شده اما اینکه کدام یک از آنها بیشترین ارتباط را با از رشد ماندگی کودکان دارند، هنوز بطور کامل مشخص نشده است.

برخی مطالعات نقش کمبود (حتی کمبود متوسط یا خفیف) روی (Zn) را در کاهش رشد قدی نشان داده اند. کمبود متوسط تا شدید ویتامین A، آهن، کلسیم و ید نیز در از رشد ماندگی کودکان نقش شناخته شده ای دارند. کمبود روی تا حدود زیادی به ناکافی بودن آن در رژیم غذایی، جذب ناکافی آن از رژیم غذایی و یا اختلال جذب و از دست رفتن روی از رژیم غذایی (مثلا در هنگام اسهال) بستگی دارد. در اوایل قرن بیستم، کمبود شدید روی بدلیل عوارضی همچون کوتاهی قد، کمی رشد غدد بدن (بویژه غدد جنسی)، اختلال عملکرد ایمنی، اختلالات پوستی، نقص عملکرد شناختی و بی اشتهایی شناخته شد.

منابع مهم روی عبارت از گوشتها، حبوبات، مغز دانه ها و غلات کامل می باشند. لازم به یادآوری است که مصرف فراوان (بصورت مکمل) روی بدون این که رژیم غذایی مناسبی برای کودک تامین نشده باشد،‌ نه تنها موجب افزایش و تسریع رشد نمی شود، بلکه با ایجاد مسمومیت با روی و احتمالا ایجاد رقابت هنگام جذب مواد مغذی مختلف، موجب بدتر شدن وضعیت رشدی نیز می شود. لذا برای هر نوع تغییر جدی در وضعیت تغذیه کودکان در حال رشد، مشاوره با متخصص تغذیه ضروری است.

مشخص شده که خوراندن غذاهای حیوانی ( از جمله پودر شیر بی چربی) به همراه مکملهای غذایی دیگر و بصورت کنترل شده و تحت نظر و مراقبت متخصص، در مقابله با کاهش رشد کودکان موثراست. دلایلی وجود دارد که در بعضی شرایط مصرف مکمل شیر (یعنی بهترین منبع کلسیم) میزان رشدکودکان را بهبود می بخشد. افزایش زیاد قد جوانان ژاپنی از سال ١٩٥٠ تا ١٩٧٠ با افزایش مقدار کلسیم دریافتی آنها (از تقریبا کمترین مقدار دریافت در دنیا به ٦٠٠ میلی گرم درروز) توام بود. کمبودهای غذایی در دوران کودکی حتی در صورتی که مکمل های ویتامینی و غذایی در اوان خردسالی کودک به او داده شده باشند هم نمی توانند از کوتاهی قد جلوگیری کنند. در کودکانی از رشد مانده اند، مصرف یکی یا برخی از مکمل ها تاثیر چندانی نخواهد داشت بلکه توصیه می شود از مکمل های مخلوط توام با رژیم غذایی کافی و متناسب، استفاده شود.

با توجه به مطالب ذکر شده، مصرف غذا در حد متعادل و مناسب و از تمام گروههای غذایی بسیار مهم می باشد. غلات از منابع با ارزش تامین کننده انرژی، بخشی از پروتئین مورد نیاز، برخی ویتامین های ضروری و بعضی املاح مهم برای بدن هستند. متاسفانه در غلات و بویژه در پوسته غلات، علاوه بر تمام مواد با ارزش، موادی هم بنام فیتات وجود دارند که از جذب آهن، کلسیم و روی آنها تا حدود زیادی جلوگیری می کنند. چنانچه نانها سبوس دار بوده و بخوبی تخمیر شوند، مقدار زیادی از فیتات تجزیه شده و به مواد قابل جذب تبدیل می شود و در نتیجه مقدار جذب املاح نانها به حداکثر می رسد. برخی متخصصین تغذیه معتقدند مصرف نانهایی که بخوبی تخمیر نشده اند، بعلت مداخله نامناسب در جذب املاح و بویژه روی، ممکن است باعث کوتاهی قد شده و یا این مشکل را تشدید کنند. گروه بعدی غذاها سبزیجات و میوه جات هستند که بویژه تامین کننده بسیاری از املاح و ویتامین ها و از جمله پیش سازهای ویتامین آ هستند. غذاهای لبنی هم با در اختیار قرار دادن اسیدهای چرب، پروتئین های مرغوب، برخی ویتامین های بسیار با ارزش، و بسیاری از املاح بخصوص کلسیم، در تامین سلامت و رشد کودکان نقش بسیار مهمی را ایفا می کنند. آخرین گروه غذایی یعنی گوشتها، حبوبات و تخم مرغ نیز با تامین پروتئین ها، املاح (بویژه نقش گوشتها در تامین آهن بسیار حیاتی است)، و برخی ویتامین ها از جمله ویتامین ب12 (که برای خونسازی فوق العاده ضروری بوده و تنها در غذاهای حیوانی یافت می شود)، نقش بسیار مهمی در رشد و نمو ایفا می کند. عده کمی از افراد در دنیا به گیاهخواری روی می آورند؛ غافل از آنکه ساختمان دندانها و طرح دستگاه گوارش انسان و نیاز او به مواد مغذی موجود در گوشتها، نیاز انسان به مصرف گوشتها را غیر قابل انکار می سازد. بر عکس عده ای نیز چنان نقش عمده ای را برای گوشتها قائل می شوند که در مصرف سایر مواد غذایی امساک می ورزند که این خود می تواند مشکل ساز باشد.

از آنجا که با بلوغ دختران و افزایش ترشح هورمون های جنسی زنانه٬ اپی فیز های استخوانهای بلند طی فقط چند سال بطور کامل بسته می شود٬ لذا لازم است والدین گرامی با مشاوره متخصص تغذیه نسبت به تامین غذای مناسب و کافی و متعادل برای کودکان و بویژه دختران در حال رشد، اقدام کنند. به هنگام طراحی برنامه غذایی توسط متخصص تغذیه، حضور کودکان و نوجوانان بمنظور دریافت اطلاعات کافی و مشاوره چهره به چهره بسیار مهم و ضروری است.

این نکته مسلم است که مدتی پس از بلوغ و حداکثر حدود سن 25 سالگی رشد قدی متوقف می گردد. البته بهترین رشد قدی بین ۸ تا ۱۵ سالگی اتفاق می افتد. امروزه تبلیغات زیادی در دنیا و از جمله در کشور ما درباره احتمال افزایش دادن قد جوانان به چشم می خورد که با توجه به اینکه پس از بسته شدن استخوانها احتمال افزایش قدی وجود نخواهد داشت، توخالی بودن چنین ادعاهایی مشخص می باشد. ضمنا برخی از افراد سودجو مدعی می شوند که با تزریق برخی هورمونها یا دیگر مواد، از ترشح استروژن در بدن دختران نوجوان جلوگیری شده و در نتیجه به مدت زمان رشد قدی آنها افزوده می گردد. این نکته نیز از نظر علمی هنوز مورد اثبات قرار نگرفته و استفاده از این مواد ممکنست ضررها و لطمات جبران ناپذیری را به بدن دختران وارد سازد. یادآوری می شود که پس از اتمام دوران رشد و بسته شدن اپی فیز (محل زایش) استخوانهای دراز، احتمال رشد قدی بطور کامل از بین می روند.

استفاده نابجا و نادرست از مکمل های غذایی اعم از ویتامین ها، املاح و پروتئین ها و یا کربوئیدراتها چه به منظور افزایش رشد قدی و چه برای بدن سازی (بدون مشاوره با متخصص تغذیه) ممکنست علاوه بر اینکه نتایج دلخواه را به ارمغان نیاورد، بلکه موجب لطمه زدن به سلامت، رشد و نمو افراد در حال رشد گردد. یادآوری می گردد که بسیاری از املاح در جذب با یکدیگر رقابت دارند و مصرف نابجای مکمل یک ملح به جذب ملح دیگری لطمه وارد می آورد. ضمنا مصرف زیاد بسیاری از املاح و ویتامین ها مسمومیت زا و مختل کننده نظم بدن بوده و قابل توصیه نیستند. صدمات و لطماتی که با اتخاد رژیمهای نامناسب (که موادی را کم و یا زیاد به بدن برسانند) ایجاد می شود بسیار قابل اهمیت و گاه غیر قابل جبران است. ضایعاتی که بر کبد، کلیه، دستگاههای حیاتی بدن از جمله سیستم عصبی و دستگاه قلب و عروق ممکنست تحمیل شود باید کاملا مورد عنایت باشد. در هر حال مشاوره با متخصصین تغذیه در مادران باردار و شیرده و کودکان در حال رشد اهمیت ویژه ای داشته در موارد بسیاری به رشد مناسب قدی و وزن گیری مناسب کودکان در حال رشد و همچنین به نمو کامل آنها کمک شایانی می کند.

دریافت زیاد غذا بویژه غذاهای پر چربی و پر انرژی به مقدار بیش از نیاز فرد، یکی از عواملی است که امروزه بعنوان زمینه ساز چاقی کودکان و بزرگسالان مطرح است. البته نقش کمی فعالیت نیز در این زمینه بخوبی بررسی و شناخته شده است. از سوی دیگر بعد از داشتن یک اشتهای خوب در ١٢ ماه اول زندگی، تعدادی از کودکان ٣-١ ساله شروع به کم مصرف کردن مواد غذایی می کنند که این موضوع می تواند موجب نگرانی والدین شده ویا حتی آنها را عصبانی نماید. کودکان شوق و ذوق کمتری برای خوردن دارند و غذاهای موردمصرف خانواده بویژه سبزی ها را نمی خورند.

بعضی از نوجوانان و بویژه دختران نوجوان ممکن است رژیم بگیرند که به احتمال زیاد با دریافت انرژی به مقدار کمتر از حد لازم، مقدار آهن و سایر مواد مغذی مورد نیاز آنها به اندازه کافی تامین نخواهد شد و بدنشان لطمه خواهد دید. تعداد کمی از آنها در اثر این رژیم ها دچار بی اشتهایی عصبی و یا گاها دچار پرخوری عصبی می گردند که با طولانی تر شدن زمان این حالات، پیش آگهی بیماری بدتر شده و احتمال موفقیت درمان کاهش می یابد. به درمقابل، عموما پسران نوجوان نگران این هستند که به اندازه کافی قد بلند نشده و یاعضلات آنها به حد کافی بزرگ نشده است. کنترل شدید اشتها بمنظور کاهش  وزن در کودکان بدون اینکه یک مشاوره دقیق تغذیه ای برای این منظور در کار باشد، می تواند بسیار خطرناک بوده به سوء تغذیه و کوتاهی قد فرد در آینده بیانجامد. داروهای افزایش دهنده اشتهای کودکان و برخی مکمل های غذایی که مورد استفاده بعضی نوجوانان نیز گاها با ایجاد عوارض جانبی در فرد همراه هستند و برخی اوقات نیز با تاثیر شدید بر اشتها، وی را به پرخوری و ایجاد آمادگی جهت چاقی دوران های بعدی زندگی سوق می دهند.

در پایان ضمن یادآوری می شود که هر یک از کودکان و نوجوانان لازمست رژیم غذایی خاص خود را داشته باشند که چنین رژیمی با توجه به ویژگی های فردی طراحی می شود. خاطر نشان می سازد که مراجعه به تبلیغات نادرست و الگوبرداری از روش تغذیه دیگران می تواند خسارت آور باشد و بهترین توصیه همانا رعایت اعتدال و تناسب تغذیه ای و پیروی از رژیم غذایی طراحی شده توسط متخصص تغذیه خواهد بود تا رشد و نمو مناسبی را برای کودکان تضمین نماید.

مطالب پیشنهادی:

عوامل مؤثر بر قاچاق کالا

مصرف کالاهای خارجی و قاچاق و تاثیر آن بر اشتغال و تولید

راهکارهای اجرایی جهت اصلاح الگوی مصرف در بیمارستانها

راهکارهای پیشگیری از پیامد های سیل

دسترسی به تمامی این مطالب در سایت

http://maktoobshop.com