سزارین

وبلاگ زیر جهت دریافت مقالات علمی و افزایش اگاهی شما عزیزان ایجاد شده است

http://maktoobshop.com/

منظور از زایمان بیدرد، انجام زایمان کاملا" طبیعی ولی با درد کم یا حتی کاملا" بدون درد می باشد.در این نوع زایمان پزشک و ماما با استفاده از روشهای مختلفی سعی میکنند درد زایمان طبیعی را برای مادر تا حد قابل تحملی کاهش دهند ، بکونه ای که او بتواند براحتی و با کمترین درد و رنج نوزاد خود را بدنیا آورد.راههای زیادی برای کاهش درد زایمان وجود دارد .یکی از این روشها استفاده از گاز ضد درد انتونکس (Entonox) میباشد.انتونکس مخلوط رو گاز اکسیژن و نایتروس اکساید (N۲o) بوده و از طریق ماسک به زن باردار تجویز میشود.هنگامی که او طی مراحل زایمانی انقباص رحم را بصورت درد حس میکند ، ماسک مخصوصی را روی صورت خود گذاشته و از داخل آن نفس عمیق میکشد.گاز وارد ریه ها و سپس معز شده و در آنجا با تاثیر بر مراکز درد باعث ماهش احساس درد میشود.بدین ترتیب نه تنها درد زایمان از ببین میرود ، بلکه مادر در یک حالت رویاگونه و شبیه خواب زایمان مینماید. 

انتونکس اثر سویی روی مادر و جنین نداشته و در امر زایمان اختلال ایجاد نمی کند. البته در بعضی افراد ممکن است درد کاملا" از بین نرود ولی قطعا" شدت آن به حد قابل تحملی کاهش می یابد.در یک روش دیگر میتوان با تزریق داروی مسکن از کمر ، درد را کاملا" از بین برد. 

زایمان بدون درد از صدوپنجاه سال پیش در اکثر کشورهای پیشرفته دنیا مطرح بوده و اعتقاد بر این است که زایمان طبیعی حق طبیعی هر مادر است که نباید از او گرفته شود. 

زنان بارداری که راه صحیح زایمان طبیعی را انتخاب کرده واز درخواست سزارین بی مورد پرهیز کنند میتوانند با مراجعه به کلاسهای آمادگی زایمان طبیعی ، خود را برای یک زایمان موفق آماده نمایند. زنان آموزش دیده با حداقل ترس و درد میتوانند به آسانی زایمان کرده و از مزایای زایمان طبیعی (که امکان حضور همراه یا همسر بر بالین زائویکی از این مزایاست ) بهره مند شوند. 

تمام این شرایط به این دلیل فراهم شده است که زنان باردار از درخواست سزارین بدون دلیل خود داری کنند . زیرا سزارین غیر ضروری عوارض و خطرات بسیار زیادی هم برای مادر و هم برای جنین دارد.. از طرف دیگر زایمان طبیعی نسبت به سزارین فواید فراوانی را برای مادر و نوزادش به همراه خواهد داشت که هیچ چیز نمی تواند جایگزین آن شود . 

● سزارین و زایمان طبیعی

▪ مدت بستری در سزارین یک الی چند روز است. مدت بستری در زایمان طبیعی حداکثر یک روز است. 

▪ درد سزارین بعد از عمل شروع می‌شود و روزها و گاهی هفته‌ها ادامه دارد. درد زایمان با تولد بچه به پایان می‌رسد. 

▪ ساعتها بعد از عمل و بیهوشی مادر میتواند بچه خود را ببیند. بلافاصله پس از تولد مادر بچه‌اش را می‌بیند، بغل می‌کند و صدای گریه‌اش را می‌شنود و او را می‌بوسد. 

▪ به هوش آمدن با عوارضی مثل درد، لرز، سرگیجه و استفراغ ممکن است همراه باشد. عوارض بیهوشی عمومی وجود ندارد. 

▪ شیردهی مادر و شیر خوردن نوزاد با تأخیر انجام میشود. بلافاصله پس از تولد مادر می‌تواند کودکش را بغل کرده و سینه‌اش را در دهان او قرار دهد و این به تحریک شیردهی سینه‌ها و مکیدن کودک کمک می‌نماید. 

▪ آب موجود در دهان، مری، معده، روده‌ها و احتمالاً ریه جنین به طور کامل خارج نمی‌شود و نوزاد می‌تواند پس از تولد مشکلات تنفسی داشته باشد. تنفس نوزاد راحتتر انجام می‌شود زیرا آبها از احشاء او با فشرده شدن در کانال زایمان خارج شده است. 

▪ جنین آمادگی ورود ناگهانی به دنیای خارج از رحم را ندارد جنین بتدریج وارد محیط جدید می‌شود و در این راه بدلیل فشارهای موجود ضربان قلب، فشار خون و گردش خون به مغزش افزایش یافته با آمادگی بیشتری بدنیا می‌آید. 

▪ خونریزی در سزارین دو برابر زایمان طبیعی است. 

▪ خطرعفونت زخم عمل و چسبندگی‌های پس از عمل در سزارین وجود دارد 

▪ هوش نوزادان زایمان طبیعی نه تنها بیشتر از سزارینیهاست بلکه مشکلات مغزی مثل تشنج نیزدر آنها کمتر است . 

▪ بیهوشی عمومی سزارین برای مادر خطرات زیادی در بر دارد ( مثل خفگی ناشی از استفراغ زیر بیهوشی و ورود مواد استفراغی به ریه) 

بنابراین مادران باردار که ۹ ماه تمام سختی و مشقت زیادی را به جان خریده اند با اندکی صبر و تحمل و نهایتا" انتخاب زایمان بدون درد میتوانند ثمره انتظار خود را به سلامت بدنیا آورند و نباید با درخواست سزارین بی مورد جان خود و نوزاد عزیزشان را به خطر اندازند . 

زایمان طبیعی ، حق طبیعی هر مادر ؛ کاهش درد ،وظیفه طبیعی هر پزشک

منبع : سایت دکتر علی عموشاهی

مطالب پیشنهادی

ظروف یک ‌بار مصرف ومشکلات آن بر سلامت
اثرات امواج تلفن همراه بر سلامت افراد
کنترل آلاینده ها از طریق فن اوری نانو تکنولوژی
اثر شن‌های روان یا غبار غلیظ بر سلامت انسان

آثار جانبی تشعشع لامپ های کم مصرف بر چشم و پوست

سزارین و 15 پرسش و پاسخ

وبلاگ زیر جهت دریافت مقالات علمی و افزایش اگاهی شما عزیزان ایجاد شده است

http://maktoobshop.com/

همان گونه که می دانید به طور معمول بچه ها با سر از رحم بیرون می آیند، اما اگر شرایط استقرار جنین به نحوی باشد که مثلا بخواهد با پا از رحم خارج شود، آن وقت باید برای سزارین اقدام کرد.

 1- سزارین یعنی چه؟

"سزارین" یعنی شکافتن شکم و ایجاد برش روی رحم زن باردار برای خارج کردن جنین از داخل آن.

2- پزشکان در چه مواردی از این روش استفاده می کنند؟

اگر اصرار خانم باردار و خانواده اش را کنار بگذاریم، به طور معمول پزشکان به این چهار دلیل سزارین انجام می دهند:

- نبود پیشرفت زایمان یا بحرانی شدن شرایط زایمان

- سابقه سزارین در زایمان های قبلی زائو

- وضعیت قرارگیری نامناسب جنین در رحم مادر برای زایمان طبیعی

- وضعیت نامناسب و بحرانی تنفس در جنین

3- سزارین در کدام دسته از خانم های باردار شایع تر است؟ 

به طور معمول میزان سزارین در خانم هایی که تا به حال زایمان نداشته اند و برای نخستین بار می خواهند فرزندی به دنیا بیاورند، بیشتر است و البته این میزان با افزایش سن نیز افزایش می یابد.

4- در شرایط غیراورژانس، چه زمانی برای سزارین مناسب تر است؟ 

مناسب ترین زمان در شرایط غیراورژانس، زمانی است که معیارهای بالینی و آزمایشگاهی برای بلوغ جنین به اثبات رسیده باشد و هنگامی این اتفاق می افتد که 39 هفته کامل از تاریخ آخرین قاعدگی خانم باردار گذشته باشد.

5- آیا برای سزارین مانند جراحی های بزرگ دیگر بیمار باید چند ساعت پیش از عمل، ناشتا باشد؟ 

بله، در سزارین نیز ضرورت دارد که بیمار حداقل 8 ساعت پیش از عمل، ناشتا باشد تا معده خالی شود و عوارض حین عمل مانند آسپیراسیون (برگشت محتویات گوارشی از مری و ورود آن به مجاری تنفسی) اتفاق نیفتد.

6- حجم خونی که خانم ها در حین سزارین از دست می دهند، چقدر است؟ 

به طور معمول میزان خونریزی در حین عمل سزارین، یک لیتر است؛ البته ممکن است در برخی تا یک و نیم لیتر هم باشد.

به همین سبب یک تا دو لیتر سرم رینگر لاکتات و یا سرم قندی نمکی در هنگام عمل و بلافاصله پس از آن به بیمار تزریق می شود.

7- مدت زمانی که زائو باید پس از سزارین ناشتا باشد، چقدر است؟ 

به طور معمول بیمار باید 24 ساعت پس از عمل جراحی، ناشتا باشد تا زمان بروز آسپیراسیون به حداقل برسد. همچنین، از آنجایی که احتمال بروز عوارض پس از زایمان نیز در 24 ساعت اول پس از سزارین بالاست، بهتر است بیمار در این مدت (24 ساعت) ناشتا بماند و غذایش را از طریق سرم های خوراکی دریافت کند.

8- پس از سزارین، زائو با چه شرایطی از اتاق ریکاوری خارج می شود؟ 

شرط نخست خروج از ریکاوری این است که زائو به طور کامل به هوش آمده باشد و شرط بعدی آن که خونریزی اش به حداقل کاهش پیدا کرده باشد. در ضمن، فشار خون بیمار نیز باید به شرایط پایدار برسد و ادرارش هم باید جریان پیدا کرده باشد، حداقل به میزان 30 سی سی در ساعت.

9- آیا در شرایط معمول پس از سزارین باید داروی خاصی برای بیمار تجویز شود؟ 

بله، به طور معمول تا زمانی که بیمار در بیمارستان بستری است، هر شش ساعت، آنتی بیوتیک وریدی دریافت می کند و پس از ترخیص از بیمارستان نیز می توان به مدت هفت روز برای بیمار آنتی بیوتیک خوراکی تجویز کرد.

10- سوند ادراری را چه مدتی بعد از سزارین، بیرون می آورند؟ 

در شرایط طبیعی، سوند فولی را باید 12 ساعت پس از عمل و یا صبح روز بعد از عمل خارج کرد. نخستین ویزیت مادر پس از زایمان بهتر است سه هفته پس از ترخیص باشد.

11- پس از چه مدتی، بیمار می تواند از تخت پایین بیاید و شروع به راه رفتن کند؟ 

حرکت دادن بیمار را باید هر چه زودتر شروع کرد. در بیشتر موارد، درست روز پس از عمل، بیمار باید حداقل دو بار و با کمک همراه خود از تخت پایین بیاید. در روز دوم پس از عمل، بیمار می تواند با کمک همراه خود در بخش قدم بزند. با حرکت دادن زودرس بیمار، لخته های خونی در عروق بیمار ایجاد می شود و به حرکت افتادن این لخته ها در مسیر گردش خون به حداقل می رسد.

12- آیا بیمار می تواند با میل کردن غذاهای معمولی آغاز کند؟ 

نه، در بیشتر بیماران برنامه ریزی بزای نوشیدن مایعات روز پس از عمل شروع می شود و در روز دوم برنامه غذایی عادی آغاز می شود. اما در مواردی که داخل شکم، دستخوش دستکاری های شدید شده باشد و یا عفونت های گسترده ای ایجاد شده باشد، به طور معمول برنامه غذایی مایعات نیز با تاخیر آغاز می شود.

13- چه زمانی برای شستشوی محل بخیه ها مناسب است؟

از روز سوم به بعد، دوش گرفتن مانعی ندارد است، اما تا پیش از آن، محل بخیه ها باید هر روز معاینه شود و با مواد ضدعفونی  کننده ای مانند بتادین شستشو داده شود و پانسمان گردد. به طور معمول بخیه ها را در روز چهارم پس از عمل می کشند.

14- شایع ترین عوارض احتمالی سزارین چیست؟ 

عوارض بیهوشی نظیر: آسپیراسیون - یعنی: برگشت محتویات گوارشی به مجاری تنفسی - و آسیب های ریوی ناشی از آن، عفونت های موضعی، عفونت های گسترده، خونریزی شدید، لخته شدن خون در عروق خونی و به جریان افتادن این لخته ها در مسیر جریان خون - که بسیار خطرناک است - صدمه دیدن دستگاه ادراری، وارد آمدن آسیب هایی به مغز یا نخاع نوزاد و شکستگی های استخوان جمجمه، ران و اعضای دیگر نوزاد.

15- به طور معمول چند روز پس از سزارین، زائو ترخیص می شود؟ 

در صورتی که عوارض پس از زایمان وجود نداشته باشد، مادر می تواند در روز سوم یا چهارم از بیمارستان مرخص شود. در نخستین هفته پس از زایمان، فعالیت های مادر باید به مراقبت از خود و نوزاد محدود شود و نخستین ویزیت پس از زایمان نیز بهتر است در سه هفته پس از ترخیص باشد.

منبع: هفته نامه سلامت

مطالب پیشنهادی

ظروف یک ‌بار مصرف ومشکلات آن بر سلامت
اثرات امواج تلفن همراه بر سلامت افراد
کنترل آلاینده ها از طریق فن اوری نانو تکنولوژی
اثر شن‌های روان یا غبار غلیظ بر سلامت انسان

آثار جانبی تشعشع لامپ های کم مصرف بر چشم و پوست

عمل سزارین

وبلاگ زیر جهت دریافت مقالات علمی و افزایش اگاهی شما عزیزان ایجاد شده است

http://maktoobshop.com/

هر زنِ بارداری آرزو دارد که وضعِ حملی کوتاه و به دور از مشکل داشته باشد؛ بتواند انقباضاتِ خود را کنترل کند، به خود فشار بیاورد و بعد... یک نوزاد زیبا به دنیا بیاورد؛ اما همیشه وضع به این گونه پیش نمی‌رود! 

امروزه 30% نوزادان در ایالاتِ متحده آمریکا از طریقِ سزارین به دنیا می‌آیند. 

حتی اگر همیشه زایمانِ طبیعی را تصور می‌کنید و دوست دارید آن را انجام دهید، داشتنِ برخی اطلاعات در موردِ اینکه سزارین چرا و چگونه صورت می‌گیرد تا حدودی ترس‌ شما را در موردِ انجامِ آن کم می‌کند. 

سزارین چیست؟ 

سزارین یک عملِ جراحی است که طیِ آن برایِ به دنیا آوردنِ نوزاد بریدگی‌ای را در دیواره شکم و رحمِ مادر ایجاد می‌کنند. سزارین به طورِ کل یک جراحیِ ایمن محسوب می‌شود، اما ریسکِ آن بیشتر از وضعِ حملِ واژینال است. به علاوه اینکه شما پس از وضعِ حملِ واژینال زود‌تر مرخص می‌شوید و می‌توانید به خانه بازگردید. 

با این حال سزارین می‌تواند در شرایطِ پیچیده و خطرناک استفاده شود و در مواردِ ضروری جانِ مادر و نوزاد را حفظ کند. 

سزارین توسطِ متخصصانِ زنان و زایمان و پزشکانِ خانواده انجام می‌شود. 

چرا انجامِ این جراحی نیاز است؟ 

برخی از جراحی‌های سزارین پیش بینی شده‌اند (در مواردی که پزشک از قبل از وجودِ فاکتور‌هایی که زایمانِ طبیعی و واژینال را خطرناک می‌سازند آگاه است). این بدین معناست که مادر از قبل از اینکه سزارین انجام خواهد داد، آگاه است و می‌تواند روزِ تولدِ کودکِ خود را از قبل برنامه ریزی کند. این آگاهی به مادر اجازه می‌دهد که خود را از نظرِ هیجانی و ذهنی برایِ تولد آماده کرده و کمک می‌کند که نا‌امیدی ناشی از عدمِ تواناییِ وضع حمل به طورِ طبیعی، که بسیاری از مادران تجربه‌اش می‌کنند، کاهش یابد. 

چه مواردی تعیین کننده این موضوع هستند که زنِ باردار نوزادش را از طریقِ سزارین به دنیا بیاورد: 

نوزاد نچرخیده باشد (سر یا باسنِ او به سمتِ پایین باشد) و یا به پهلو (به صورتِ افقی) در رحم قرار گرفته باشد. با این حال برخی نوزادان درست قبل از زایمان می‌چرخند و یا زایمانِ واژینال به کمک پنس و بیهوشی صورت می‌گیرد. 

نوزاد دارای برخی از نقوصِ هنگامِ تولد است (مانندِ هیدروسفالی که در آن آب در مغز تجمع پیدا کرده و اندازه سر بزرگ‌تر از حدِ طبیعی می‌شود). 

مادر مشکلاتی در موردِ جُفت دارد. برای مثال جفت در برخی مادران در سطحی پایین‌تر از معمول قرار دارد و گردنِ رحم را می‌پوشاند. 

مادر دچارِ مشکلاتِ پزشکی است و این امر، زایمان طبیعی (واژینال) را برایِ او و نوزادش خطرساز می‌سازد (برای مثال مبتلا به ویروس ایدز و یا هرپسِ تناسلی است). 

مادر چند قلو باردار است و این امر زایمانِ طبیعی را ناممکن کرده است. 

مادر قبلاً یک جراحی رویِ رحمش انجام داده و یا قبلاً سزارین کرده است (با این وجود بسیاری از مادرانی که قبلاً عملِ سزارین انجام داده‌اند می‌توانند زایمان طبیعی یا واژینال داشته باشند). 

برخی از سزارین‌ها نیز زایمان‌هایی اضطراری و پیش‌بینی نشده‌ای هستند که در صورتِ بروزِ مشکل حینِ زایمان صورت می‌گیرند. سزارینِ اضطراری در این موارد ممکن است صورت بگیرد: 

وضعِ حمل متوقف می‌شود و آن گونه که باید پیش نمی‌رود (دارو‌ها نیز کمکی نمی‌کنند). 

جُفت زود‌تر از وقتِ خود از دیواره رحمی جدا می‌شود. 

بند ناف فشرده شده و راهِ آن بسته شود (این امر میزانِ اکسیژن موردِ نیازِ نوزاد را تحتِ تأثیر قرار می‌دهد)، همچنین ممکن است بندناف زود‌تر از نوزاد واردِ کانالِ زایمان شود و راه را ببندد. 

نوزاد تحتِ فشار است- تغییرات در ضربانِ قلبِ نوزاد بدین معنی است که او به میزانِ کافی اکسیژن دریافت نمی‌کند. 

سرِ نوزاد یا تمامِ بدنِ او آنقدر بزرگ است که نمی‌تواند از کانالِ زایمان عبور کند. 

البته بارداری و وضعِ حملِ هر زنی متفاوت است. اگر پزشک‌تان سزارین را توصیه کرده، اما اضطراری نیست، می‌توانید در موردِ نوعِ دیگر از او سؤال کنید. در انتها شما باید طبقِ نظرِ پزشکتان عمل کرده و به قضاوتِ آن‌ها اعتماد کنید. 

فرآیند سزارین

فکرِ داشتنِ عملِ جراحی ممکن است برایِ هر زنی ناراحت‌کننده باشد. در اینجا نگاهی گذرا به آنچه که در سزارین اتفاق می‌افتد می‌اندازیم: 

در این جراحی همسرتان نمی‌تواند حضور داشته باشد. شما می‌توانید برای سزارین گزینه بیهوشی را انتخاب کنید. 

مانیتور‌های مختلفی به شما متصل می‌شوند که ضربان قلب، تنفس و فشار خون‌تان را نشان می‌دهند. روی دهانتان با ماسکِ اکسیژن پوشانده شده و داخلِ بینی‌تان نیز لوله‌هایی برای اکسیژن رسانی قرار می‌گیرند. یک لوله باریک داخلِ مجرای مثانه‌تان می‌گذارند که ناراحت کننده است، اما دردناک نیست. سپس تزریقی داخلِ رگِ خونیِ دست یا بازوی‌تان صورت می‌گیرد. سپس شکم‌تان شسته شده و هر مویی که در فاصله شکم تا شرمگاه‌تان وجود داشته باشد اصلاح می‌شود. یک صفحه در اطرافِ شکمتان گذاشته می‌شود، به طوری که فقط محلِ جراحی یعنی شکم‌تان مشخص باشد. 

پس از بیهوشی دکتر برشی را در پوستِ شکمتان ایجاد می‌کند که ممکن است به صورتِ عمودی (از ناف تا خطِ مویِ شرمگاه) یا افقی (3 تا 5 سانتی‌متر بالا‌تر از خطِ مویِ شرمگاهی) باشد. 

سپس دکتر ماهیچه‌هایِ زیرِ پوست را برش می‌دهد تا به رحم برسد، و پس از آن شکافی را نیز در رحم ایجاد می‌کند. این شکاف نیز ممکن است افقی یا عمودی باشد، اما شکافِ افقی بهتر است زیرا سریع‌تر بهبود می‌یابد. هنگامی که شکافِ رحم هم انجام شد، نوزاد به آرامی بیرون کشیده می‌شود؛ پزشک دهان و بینیِ کودک را ساکشن می‌کند و سپس بندِ ناف را قطع می‌کند. مانندِ زایمانِ طبیعی، شما نیز باید قادر باشید که در‌‌ همان موقع کودکتان را ببینید. سپس نوزادتان را به دستِ پرستار‌ها می‌دهند تا او را به بخشِ مراقبت از نوزادان ببرند. 

متخصصِ زنان پس از خروجِ نوزاد جفت را جدا کرده و خارج می‌کند و بریدگیِ رحم را با بخیه جذبی می‌بندد. شکم را نیز بخیه می‌کنند. چند روزِ بعد این بخیه‌ها جذب شده و یا کشیده می‌شوند. 

ریسک‌ها

سزارین به طورِ کل برای مادر و نوزاد ایمن است. با این وجود در هر صورت یک عملِ جراحی است و خطراتِ بالقوه خود را دارد. ریسک هایِ بالقوه سزارین عبارتند از: 

افزایش خونریزی (که به ندرت موجبِ نیاز به انتقالِ خون می‌شود) 

عفونت (البته آنتی‌بیوتیک‌هایی برای جلوگیری از عفونت تجویز می‌شوند) 

صدمه به مثانه یا روده

واکنش نشان دادن نسبت به دارو‌ها

لخته شدن خون

مرگ (فوق العاده نادر) 

آسیب احتمالی به نوزاد

مترجم: نغمه خالقی

منبع: www.kidshealth.org

مطالب پیشنهادی

ظروف یک ‌بار مصرف ومشکلات آن بر سلامت
اثرات امواج تلفن همراه بر سلامت افراد
کنترل آلاینده ها از طریق فن اوری نانو تکنولوژی
اثر شن‌های روان یا غبار غلیظ بر سلامت انسان

آثار جانبی تشعشع لامپ های کم مصرف بر چشم و پوست

زایمان طبیعی و سزارین

وبلاگ زیر جهت دریافت مقالات علمی و افزایش اگاهی شما عزیزان ایجاد شده است

http://maktoobshop.com/

زایمان، تولد یا زایش، اوج دوران بارداری یک زن است که شامل خارج شدن یک یا چند نوزاد از رحم مادر است. انتخاب بین زایمان طبیعی و زایمان به شکل سزارین دغدغه natural childbirth بررسی مزایا و معایب زایمان طبیعی و سزارینتعداد زیادی از مادرها می باشد. 

کالج آمریکایی متخصصان زنان و زایمان توصیه می کند که زنان باردار بجز در مواردیکه دلیلی پزشکی وجود ندارد، از زایمان طبیعی بجای زایمان به روش سزارین استفاده نمایند. این کالج تاکید میکند، سزارین های برنامه ریزی شده و درخواستی برای زنانیکه می خواهند چندین بار بچه دار شوند و یا زنانیکه 39 هفته از بارداری خود را کامل نکرده اند، مناسب نمی باشد.

مزایای زایمان طبیعی

این روش، روشی طبیعی تر برای زایمان می باشد. بدن شما، طوری طراحی شده تا بتواند بصورت طبیعی و بدون دخالت پزشکی کودک را بدنیا بیاورد.

بعد از اتمام زایمان طبیعی، زنان حس قدرت و توانایی می کنند. زنان مشارکت کنندگان فعال تجربه زایمان هستند.

بعد از زایمان طبیعی، مدت کمتری می بایست در بیمارستان بستری شد.

طول دوره بهبود بعد از زایمان کوتاه تر بوده و درد پس از زایمان کم تری وجود دارد.

خطر بیماری های تنفسی خاص در کودکان متولد شده از طریق زایمان طبیعی کم تر می باشد. این بیماری های ریوی که خطر آنها در کودک متولد شده از طریق زایمان طبیعی کاهش می یابد، شامل تاکی پنه گذرا از نوزاد (TTN)،  پرفشاری خون ریوی و بیماری آسم می باشند.

کودکانیکه بطور طبیعی بدنیا آمده اند، در خطر کمتری برای ابتلا به آلرژی ها و حساسیت های غذایی و عدم تحمل لاکتوز در بزرگسالیشان می باشند.

در بارداری های آتی، درد خانم کمتر بوده و کودک سریتر بدنیا می آید.

مادرانیکه نوزاد خود را بصورت طبیعی بدنیا می آورند، راحت تر و موثرتر می توانند به کودک خود شیر (شیر مادر) دهند.

بعد از زایمان طبیعی، رابطه عاطفی بین مادر و نوزاد آسان تر بوده چراکه سریعا بعد از تولد مادر می تواند با کودک خود در تماس باشد.

خطر خونریزی مادر، لخته خون و آسیب به اندام های داخلی در زنانیکه بصورت طبیعی فرزند خود را بدنیا می آورند، کم تر می باشد.

معایب زایمان طبیعی

در بعضی از خانم ها، ترس از زایمان می تواند باعث اضطراب و آشفتگی عاطفی شود.

هرچند بیشتر زایمان های طبیعی ساده هستند، عوارض پیش بینی نشده همچون خونریزی مادر در هنگام زایمان ممکن است رخ دهد.

خطر پارگی کف لگن در زایمان طبیعی وجود دارد. این پارگی می تواند طول دوره بهبود شما را افزایش دهد.

خطر محرومیت از اکسیژن در صورتیکه بندناف فشار وارد کرده و یا سایر مشکلات رخ دهد، برای کودک وجود دارد.

هنگام عبور از کانال تولد، ممکن است خطراتی همچون کبودی، ورم و در موارد نادر شکستگی استخوان برای کودک وجود دارد.

زایمان طبیعی شانس افتادگی لگنی بعد از تولد نوزاد را افزایش می دهد.

در موارد خیلی نادر، ممکن است وارونگی رحمی رخ دهد. اگر این مشکل بموقع درمان نشود، می تواند خطرناک و جدی باشد.

اگر زخم و یا اپی زیاتومی رخ دهد، ممکن است در 3 ماه بعد از بدنیا آمدن کودک احساس درد در رابطه جنسی خود داشته باشید.

مزایای زایمان برنامه ریزی شده به روش سزارین

ممکن است سزارین برنامه ریزی شده برای زنان ساده تر باشد. از آنجاییکه روز زایمان از قبل برنامه ریزی شده است، مادر استرس و اضطراب کم تری در رابطه با زایمان دارد.

زنان حس کنترل بیشتری دارند، چراکه می دانند کودک چه روزی بدنیا آمده و می توانند برنامه ریزی بهتری برای مرخصی شغلی، نگهداری از کودک و سایر موارد داشته باشند.

در مقایسه با زایمان طبیعی و سزارین برنامه ریزی نشده، خطر خونریزی پس از زایمان در زنانیکه سزارین داشته اند، کم تر می باشد.

در مقایسه با سزارین های اورژانسی، سزارین برنامه ریزی شده عوارض کم تری دارد.

درصورتیکه دچار بیماری های مقاربتی همچون ایدز، تبخال تناسلی، هپاتیت و زگیل تناسلی هستید، خطر آلوده شدن کودک در زایمان به روش سزارین بیشتر می باشد.

عوارض زایمان برنامه ریزی شده به روش سزارین

سزارین عمل جراحی بزرگ شکمی است که خطرات و عوارض جراحی و بیهوشی را در پی دارد. عوارض بیهوشی می تواند شامل سردرد شدید، تهوع و استفراغ می باشد. همچنین بیهوشی ممکن است تاثیراتی همچون تنبلی، کسلی و یا سستی در هنگام تولد برروی کودک داشته باشد.

خانمی که سزارین برنامه ریزی شده دارد، می بایست مدت بیشتری در بیمارستان بماند و دوره بهبود طولانی تری نسبت به زایمان طبیعی دارد.

در سزارین خطرات جدی و عوارض جدی وجود دارد. زمانیکه این روش را با زیامان طبیعی مقایسه نماییم، زنانیکه سزارین انجام می دهند، در خطر بیشتری هستند. این خطرات شامل:

حمله قلبی

هماتوم زخم (جمع شدن خون لخته شده زیر محل زخم سزارین)

عفونت اندومتریت پورپرال

لخته خون در رگها

خنریزی (Hemorrhage) که نیاز به برداشتن رحم برای درمان آن دارد.

باز شدن زخم.

بی حسی و یا درد در ناحیه برش.

عفونت پس از زایمان.

آسیب دیدن مثانه و روده ها.

در سزارین برنامه ریزی شده خطر زایمان زودرس بعلت اشتباه در تخمین روز وجود دارد.

در یک سزارین پیچیده، خطر اینکه جراح ناخواسته به روده و یا مثانه آسیب بزند، وجود دارد.

خونی که افراد در سزارین از دست می دهند بیشتر از خونی است که افراد در زایمان طبیعی از دست می دهند. 2 تا 3 درصد زانانیکه از سزارین استفاده می کنند، نیاز به تزریق خون پیدا می کنند.

ممکن است عملکرد روده شما بعد از سزارین کاهش یابد.

مشکلات تنفسی در کودکانیکه از طریق سزارین بدنیا آمده اند، بیشتر از کودکان بدنیا آمده از طریق زایمان طبیعی می باشد.

بعضی از تحقیقات نشان می دهند که خطر مرگ نوزاد در 28 روز اول زندگی نسبت به زایمان طبیعی بیشتر می باشد.

اگر تصمیم به داشتن فرزندان بیشتر دارید، سزارین گزینه مناسبی برای شما نمی باشد.

سابقه سزارین قبلی، خطر پاره شدن پارگی رحم را افزایش می دهد.

تغذیه با شیر مادر بعد از سزارین مشکل تر می باشد. زنان بعد از جراحی ناراحت بوده و تماس فوری با کودک خود ندارند.

ممکن است هنگام جراحی و درآوردن کودک توسط پزشکان کودک شما زخمی شود. این زخم ها و آسیب ها اغلب کم شدت و معمولی می باشند.

کودکانیکه از طریق سزارین بدنیا می آیند نسبت به کودکان متولد شده از طریق زایمان طبیعی در خطر بیشتری برای ابتلا به پرفشاری خون ریوی می باشند.

سزارین انتخابی بیشتر از زایمان طبیعی هزینه در پی داشته و اغلب بیمه ها آنرا پوشش نمی دهند.

میزان درد لگنی پس از زایمان، اختلال جنسی، پرولاپس ارگان لگن و افسردگی پس از زایمان در هردو روش مشابه می باشد. بااینحال تحقیقات بیشتری برای بررسی اثرات کوتاه مدت و بلندمدت هردو روش برروی خانم ها و کودکان مورد نیاز می باشد.

توجه نمایید، مطالب ذکر شده در بالا همه مزایا و معایب این دو روش زایمان را نشان نمی دهند و همچنین در این مقاله فقط سزارین از قبل برنامه ریزی شده مورد بررسی قرار گرفته و در زمینه سزارین اورژانسی و حیاتی بحثی نشده است. این مطلب برای اطلاعات عمومی بوده و نباید بوسیله آن اقدام به تحمیل روش زایمان به پزشک و یا مادر نمود. انتخاب و توصیه پزشک در تعیین نوع زایمان بخصوص در شرایط اورژانسی قطعی بوده و قاعدتا پزشک سعی می کند تا با در نظر گرفتن همه جوانب و بررسی فایده و ضرر هر روش برای شخص خاص و شرایط خاص، اقدام به انتخاب روش درمانی کند.

مطالب پیشنهادی

ظروف یک ‌بار مصرف ومشکلات آن بر سلامت
اثرات امواج تلفن همراه بر سلامت افراد
کنترل آلاینده ها از طریق فن اوری نانو تکنولوژی
اثر شن‌های روان یا غبار غلیظ بر سلامت انسان

آثار جانبی تشعشع لامپ های کم مصرف بر چشم و پوست

سزارین و توصیه های کلی قبل و پس از آن

وبلاگ زیر جهت دریافت مقالات علمی و افزایش اگاهی شما عزیزان ایجاد شده است

http://maktoobshop.com/

توصیه های قبل از سزارین :

خانم باردار باید در روز قبل از عمل سزارین چند نکته را رعایت کند، حتی در کسانی که برنامه زایمان طبیعی دارند، رعایت برخی نکات زیر توصیه می‌شود، چون در هر زایمان طبیعی هم احتمال سزارین اورژانسی وجود دارد.

  * حمام ‌کردن در روز قبل از عمل به پیشگیری از عفونت محل جراحی کمک می‌کند. در مورد کسانی که زایمان طبیعی در پیش دارند، حمام‌کردن بعد از شروع دردهای خفیف توصیه می‌شود. برداشتن موی ناحیه عمل فقط در روز عمل توصیه می‌شود، نه روز قبل از عمل.

    *بهتر است بیمار حداقل هشت ساعت قبل از عمل، چیزی نخورد، هرچند در بررسی‌های جدید، خوردن آبمیوه و آب ممنوع نیست، اما بهتر است مادر باردار حتی آب هم نخورد. البته در مواردی، مصرف آنتی‌اسید جهت خنثی کردن اسید معده توصیه می‌شود.

این توصیه‌ها جهت بهتر شدن روند بیهوشی داده می‌شود. در مورد زایمان طبیعی توصیه می‌شود بیمار پس از شروع دردهای خفیف از خوردن غذاهای سنگین پرهیز کرده و بیشتر از مایعات استفاده کند.

*دفع مدفوع در روز قبل از عمل هم به روند کلی بهبودی و کاهش دردهای پس از عمل کمک می‌کند. در مورد زایمان طبیعی هم توصیه می‌شود بیمار با شروع دردها با کمک روغن کرچک یا داروهای دیگر اجابت مزاج مناسب داشته باشد.

*پاک‌کردن لاک دست و پا قبل از عمل. در غیر این صورت، روز ورود به بیمارستان حتی جهت زایمان طبیعی این کار توسط پرسنل توصیه و انجام می‌شود، چرا که برخی کنترل‌های وضعیت اکسیژن‌رسانی و تنفسی بیمار، حین بیهوشی با توجه به رنگ بستر ناخن‌ها انجام می‌شود و ناخن باید بی‌رنگ باشد.

*درآوردن النگو و انگشتر و کلیه زیورآلات توصیه می‌شود. این مساله شامل گیره سرهای فلزی و کلا هر جسم فلزی دیگری که در تماس با بدن است نیز می‌شود، زیرا این اجسام با وسایل کنترل داخل اتاق عمل و اتاق زایمان تداخل دارد.

از آنجا که حین بارداری، اغلب ورم دست و بدن و افزایش وزن وجود دارد، باید النگو و انگشتر قبل از تنگ‌شدن بیش از حد خارج شود، وگرنه در اتاق زایمان یا اتاق عمل با وسایل مناسب انگشتر و النگو بریده و خارج می‌شود. به همین دلیل، کل لباس‌ها حتی لباس زیر، قبل از ورود به زایشگاه و اتاق عمل خارج و لباس بیمارستان یا اتاق عمل پوشانده می‌شود.

*در مواردی که خانم باردار استرس زیادی دارد، شب قبل از عمل مصرف یک عدد آرام‌بخش مثل دیازپام توصیه می‌شود.

توصیه های بعد از سزارین

آشنایی مادران با مراقبت های پس از سزارین به ایشان کمک می کند تا دوران نقاهت پس از زایمان را به دور از هر گونه خطری سپر نمایند. امید است این راهنما پاسخگویی شما مادر عزیز باشد.

- تا 24 ساعت پس از سزارین، ممکن است خونریزی در حد قابل توجهی وجود داشته باشد، ولی به تدریج از حجم خون کاسته می شود. همچنین ترشحات واژن نیز ممکن است تا یک ماه دیده شود.

- درد محل عمل و درد ناشی از انقباضات رحم در پی شیردهی ممکن است احساس شود. این درد به علت برگشت رحم به حالت قبل از حاملگی است و با مصرف مسکن تجویزشده توسط پزشک معالج کم می شود.

پانسمان ناحیه سزارین ضدآب و شفاف است و می توانید هر روز به روش ایستاده، استحمام کنید.

- توصیه می شود تا سه روز پس از سزارین از خوردن غذاهای نفاخ مثل میوه خام، آب میوه خام، آب میوه های کارخانه ای چون ساندیس و ...، حبوبات، پلو و خورشت بپرهیزید.

- غذاهایی چون کباب، جوجه کباب، گوشت یا مرغ آب پز و سبزیجات پخته مثل هویج، کدو، سیب زمینی و آب رقیق کمپوت مناسب ترند.

- در صورت یبوست از روغن زیتون، آلوخشک و انجیرخشک خیس کرده استفاده شود.

- سعی کنید آب به میزان کافی مصرف نمایید، چرا که به رفع یبوست کمک می کند. از طرفی به علت شیردهی و خونریزی نیز به جایگزینی مایعات بدن نیاز دارید.

- هنگام دفع ادرار و اجابت مزاج، برای جلوگیری از فشار به محل بخیه، از توالت فرنگی استفاده شود.

- سعی کنید مرتبا راه بروید، چرا که راه رفتن هم از نفخ شما جلوگیری می کند و هم از یبوست.

- به خاطر داشته باشید استراحت کافی، در فواصل فعالیت، به تسریع بهبودی دوران پس از زایمان کمک میکند.

- سعی کنید در ساعاتی که نوزاد خواب است شما نیز استراحت نمایید و از دیدوبازدید های طولانی بستگان حتی الامکان بپرهیزید.

- معمولا اجازه انجام ورزش از روز دهم به بعد، در اولین ویزیت پزشک معالج توسط پزشک معالج، به فرد داده می شود.

- مرتب از هر دو سینه به نوزاد شیر بدهید. در صورت حالات غیر عادی در سینه مثل سفتی سینه، درد، قرمزی و تب به پزشک معالج خود اطلاع دهید و به بیمارستان مراجعه نمایید.

- همچنین شستشوی نوک سینه با آب ولرم، قبل و پس از هر بار شیردهی به منظور پیشگیری از آلودگی لازم است.

- در صورت مشاهده تب، التهاب ناحیه جراحی (یعنی قرمزی، درد، ترشح)، تب و خونریزی شدید و غیرعادی به بیمارستان مراجعه نمایید

- داروهای نسخه شده را استفاده نمایید

- روز سوم پانسمان روی زخم را بردارید و پس از یک دوش کوتاه و ایستاده زخم محل عمل را با شامپو _ترجیحا شامپو بچه _بشویید وبا سشوار خشک کنید. از این به بعد باید روزانه زخم شسته و خشک گردد.

- بین روزهای 7 تا 10 پس از عمل به پزشک معالج خود مراجعه کنید .

- بین روزهای 3 تا 5 از زایمان نوراد خود را برای آزمایش غربالگری به مرکزی که قبلا به شما معرفی شده ببرید.

- حد اقل تا 40 روز از نزدیکی پرهیز کنید.

- مادران سزارینی باید مقادیر زیادی مایعات و به خصوص آب بنوشند تا توانایی بدن برای التیام زخم ها افزایش پیدا کند

 - برخی مادران از مصرف داروهای مسکن به دلیل تاثیر آنها بر روی شیرشان، خودداری می کنند. اما در اکثر موارد درد ناشی از سزارین آنقدر زیاد است که مادر از تحمل آن عاجز می شود و در روحیه او تاثیر بد گذاشته و به نوزاد هم منتقل می شود. بنابراین باید داروهای مسکن مصرف شود. پزشکان معمولا داروهایی را تجویز می کنند که کمترین تاثیر را بر شیر مادر دارند.

- به مادران سزارینی توصیه می شود در روزهای اول پس از زایمان، پیاده روی سبک را جزء برنامه های روزانه خود قرار دهند. پیاده روی سبب می شود تا جریان خون، بهتر و سریع تر در بدن به گردش درآید و زخم ناشی از عمل سزارین به سرعت بهبود پیدا کند

- اگر چند روز پس از زایمان احساس کردید که باید به گردش و تفریح بروید تا حال و هوایتان عوض شود، فرصت را از دست ندهید. هوای تازه و تفریح برای ارتقای روحیه مادران، بسیار مناسب است.

- به مادران سزارینی توصیه می شود تمام وسایل لازم برای نوزاد خود را در دسترس قرار دهند تا زمانی که به آنها نیاز دارند مجبور به صرف وقت و انرژی برای یافتن آنها نباشند، وسایلی مانند پوشک نوزاد، پستانک، لباس بچه و .

مطالب پیشنهادی

ظروف یک ‌بار مصرف ومشکلات آن بر سلامت
اثرات امواج تلفن همراه بر سلامت افراد
کنترل آلاینده ها از طریق فن اوری نانو تکنولوژی
اثر شن‌های روان یا غبار غلیظ بر سلامت انسان

آثار جانبی تشعشع لامپ های کم مصرف بر چشم و پوست

سزارین و انواع آن

وبلاگ زیر جهت دریافت مقالات علمی و افزایش اگاهی شما عزیزان ایجاد شده است

http://maktoobshop.com/

زایمان طبیعی ایمن‌ترین روش زایمان است. حدود 75 درصد از زنان برای به دنیا آوردن فرزند خود از زایمان طبیعی استفاده می‌کنند. اگر در به دنیا آمدن نوزاد به روش طبیعی مشکل جدی وجود داشته باشد، انجام سزارین ضرورت می‌یابد. سزارین یک عمل جراحی است که در آن از طریق ایجاد برشی در دیوارۀ شکم مادر و دیوارۀ رحم، نوزاد به دنیا می‌آید.

انواع سزارین

تفاوت انواع سزارین در محل برش‌هایی است که در رحم ایجاد می‌شود. دو نوع برش که در عمل سزارین مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارتند از:

برش LSCS: شامل یک برش افقی در ناحیۀ شکم و یک برش افقی در بخش پایین رحم است. این نوع برش‌ها سریع‌تر بهبود یافته، کمتر دیده می‌شوند و در بارداری‌های آینده مشکلات کمتری ایجاد می‌کنند.

برش کلاسیک: شامل یک برش عمودی در رحم است. برش در ناحیۀ شکم ممکن است عمودی یا افقی باشد. این نوع برش معمولاً در موارد اورژانسی یا در موقعیت‌های خاص استفاده می‌شود مانند زمانی که جفت بسیار پایین قرار گرفته است یا نوزاد به صورت یک‌وری خوابیده است یا در شرایطی که نوزاد خیلی کوچک باشد. این روش ممکن است احتمال بروز مشکلات در بارداری‌ها و زایمان‌های آینده را افزایش دهد.

قبل از سزارین

مراحل آماده شدن برای سزارین:

باید به مدت 6 ساعت پیش از سزارین برنامه‌ریزی شده، از خوردن و آشامیدن (حتی آب) خودداری کنید. اگر سزارین به صورت اورژانسی باشد، پزشک از شما می‌پرسد آخرین باری که چیزی خوردید یا آشامیدید چه زمانی بوده تا بر این اساس در مورد نحوۀ عمل تصمیم بگیرد.

از شما آزمایش خون گرفته خواهد شد.

اگر پزشک تشخیص دهد که در معرض خطر لخته شدن خون هستید، ممکن است حین عمل نیاز به پوشیدن جوراب‌های خاصی باشد.

برای شروع عمل، شکم با مادۀ ضد عفونی کننده تمیز شده و با پارچه استریل ‌پوشانده می‌شود تا خطر ایجاد عفونت کاهش یابد. از آنجا که در حین عمل یک کاتتر وارد مثانه خواهد شد، مثانه باید خالی باشد.

حین عمل سزارین

بخش اصلی عمل سزارین معمولاً 30 تا 60 دقیقه طول می‌کشد که شامل مراحل زیر است:

پزشک در ناحیۀ شکم و رحم، برش‌هایی با طول 10 سانتی‌متر ایجاد خواهد کرد.

نوزاد از طریق این برش‌ها بیرون آورده خواهد شد. برخی اوقات ممکن است پزشک از انبرهای جراحی برای کمک کردن به خارج شدن سر نوزاد استفاده کند.

سپس نوزاد به صورت دقیق بررسی می‌شود.

بند ناف قطع شده و جفت جدا می‌گردد.

معمولا با تزریق ماده‌ای، رحم را منقبض می‌کنند تا خونریزی به حداقل برسد.

برای کاهش خطر ایجاد عفونت آنتی‌بیوتیک تجویز می‌شود.

سپس لایه‌های عضله، چربی و پوست به یکدیگر بخیه زده خواهد شد و زخم حاصل از برش پوشانده می‌شود.

در اولین فرصت می‌توانید نوزاد خود را بغل کنید. تماس پوست به پوست می‌تواند ارتباط اولیۀ شما با نوزاد را قوی‌تر کند و شیر دادن به نوزاد را ساده‌تر نماید.

پس از سزارین

پس از عمل سزارین به اتاق ریکاوری منتقل می‌شوید تا زمانی که برای انتقال به بخش آماده باشید.

اگر حین عمل تحت بیهوشی عمومی قرار گیرید، به احتمال زیاد در اتاق ریکاوری به هوش می‌آیید. به محض هوشیاری می‌توانید نوزاد خود را در آغوش بگیرید.

هر چه زودتر شیر دادن به نوزاد را شروع کنید زیرا عمل سزارین معمولاً شروع شیر دادن را سخت‌تر می‌کند.

اگر پس از عمل درد داشتید، به پزشک خود اطلاع دهید. استفاده از داروهای مسکن ممکن است تا حدی موجب خواب‌آلودگی شود.

پس از برطرف شدن حالت تهوع می‌توانید شروع به نوشیدن مایعات کنید.

برای خوردن غذا، منتظر نظر پزشک باشید.

قدم زدن در اطراف اتاق می‌تواند به ریکاوری سریع‌تر کمک کند و از به وجود آمدن لخته خون و ورم کردن پاها جلوگیری نماید.

برای اجتناب از ایجاد لخته خون ممکن است نیاز به تزریق باشد.

پس از عمل ممکن است مصرف آنتی‌بیوتیک ضروری باشد.

ممکن است برای مدت کوتاهی پس از عمل، در اجابت مزاج مشکل داشته باشید. با نوشیدن مقدار زیادی آب و یا مواد غذایی فیبردار می‌توانید این مشکل را برطرف کنید.

پس از برداشتن پانسمان باید محل زخم را تمیز و خشک نگهدارید. این کار به بهبودی سریع‌تر و کاهش خطر بروز عفونت کمک می‌کند.

مطالب پیشنهادی

ظروف یک ‌بار مصرف ومشکلات آن بر سلامت
اثرات امواج تلفن همراه بر سلامت افراد
کنترل آلاینده ها از طریق فن اوری نانو تکنولوژی
اثر شن‌های روان یا غبار غلیظ بر سلامت انسان

آثار جانبی تشعشع لامپ های کم مصرف بر چشم و پوست

آمار سزارین در ایران

وبلاگ زیر جهت دریافت مقالات علمی و افزایش اگاهی شما عزیزان ایجاد شده است

http://maktoobshop.com/

آمار نشان می دهد که ایران رتبه دوم سزارین در دنیا و نخست را در منطقه دارد. پیش از ایران برزیل بیشترین آمار سزارین در دنیا را دارد. اما چرا در ایران سزارین بالاست؟

زهرا تالانی: تا همین دو دهه پیش،‌ آمار زایمان طبیعی در ایران بسیار بیشتر از سزارین بود. اما الان در اطرافیانتان شاید تعداد کسانی که حاضر باشند زایمان طبیعی داشته باشند به تعداد انگشتان دست هم نرسد. این در حالی است که 50 هزار مامای تربیت شده در سطح کشور و حتی دورافتاده‌ترین مناطق با کمترین هزینه نسبت به سزارین آماده ارائه خدمات زایمان هستند. 

در همین زمینه میزگردی را با حضور رئیس انجمن علمی مامایی کشور و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و افسانه محمد زاده متخصص زنان و زایمان و مسئول کلینیک زنان پژوهشگاه ابن سینا برگزار کردیم. این دو نفر معتقد بودند باید امکانات زایمان طبیعی فیزولوژیک را در بیمارستان ها فراهم کرد. چه اینکه زایمان طبیعی به شیوه چند دهه پیش، به دلیل مشکلاتش، همه مادران جوان را فراری می دهد.

مشروح این میزگرد را که در پژوهشگاه ابن سینا برگزار شد، می خوانید:

آخرین آماری که از سوی سازمان بهداشت جهانی منتشر شده نشان می دهد که ایران رتبه اول سزارین در منطقه و رتبه دوم جهانی را دارد. چرا در کشور ما اینقدر آمار سزارین بالا رفته است؟ 

محمدزاده: این مشکل جهانی است و حتی در آمریکا هم وجود دارد. الان در آمریکا نرخ سزارین 26 درصد است، اما انتظار آن است که به 15 درصد برسد.بنابراین حتی کشورهای توسعه یافته هم این مشکل را دارند.بخشی به تغییر زندگی خانم ها بر می گردد، چون در سنین بالا ازدواج می کنند و بچه دار می شوند. ما امروز یک پدیده ای داریم که دختران بالای 35 سال ازدواج می کنند و بچه دار می شوند.برای همین در این گروه تمایل به سزارین بالاست .گاهی هم به خاطر این است که کودک در معرض خطر قرار دارد چون الان میزان سونوگرافی بالا رفته و این خطرات بیشتر مشخص می شود. در گذشته زائو با درد زایمان به مراکز بیمارستانی مراجعه می کرد اما الان مشکلات کودک و مادر بهتر تشخیص داده می شود و ناگزیر به این کار هستیم. اما برخی مادران هم چون زایمان اولشان را سزارین کردند ناگزیرند که زایمان های بعدی را هم سزارین کنند.البته در آمریکا یا انگلستان خانم هایی که یک بار سزارین شدند اگر برای زایمان دوم مشکل تنگی لگن نداشته باشند تشویق می شوند که زایمان طبیعی داشته باشند. اما این امکانات زیادی می خواهد و باید شرایط آن در کشور مهیا باشد. اصلا یکی از برنامه های آمریکا این است که تعداد سزارین زایمان دوم را کم کند.

خداکرمی: بررسی ما نشان می دهد که از سال 60 تاکنون سزارین از 14 درصد در یک مرکز دولتی به 78 درصد رسیده است. در بیمارستان های خصوصی تقریبا 100 درصد زایمان ها سزارین است. این درحالی است که مستندات مبتنی بر شواهد علمی و متخصصین زنان و مامایی عمل سزارین انتخابی را به شدت نهی کرده و معتقدند تنها در مواردی که جان مادر یا نوزاد در خطر است باید برای سزارین اقدام کرد زیرا عوارض متعددی با سزارین انتخابی در بیمار و نوزادش به وجود می‌آید. در زایمان فیزیولوژیک با آماده کردن مادر باردار در دوران بارداری با حمایت مداوم مامایی و انجام تمرینات عضلانی، تنفسی، آرام‌سازی و استفاده از روش‌های غیردارویی کاهش درد همچون ماساژدرمانی، آروماتراپی (استفاده از عطرها و روایح در درمان بیماری‌ها) و تکنیک‌های تنفسی می‌توان درد زایمان را کنترل کرده و بر آن مسلط شد. در کشورهای غربی به خصوص کشورهای اروپایی مانند هلند، اتریش و انگلستان از این روش استفاده می‌شود، مادرانی که تجربه استفاده از این تکنیک‌ها را دارند عمدتا رضایت بسیار زیادی از زایمان طبیعی دارند و نوزادان آنها نسبت به نوزادان سزارینی آرام‌تر بوده و بی‌قراری کم‌تری دارند.

به نظر شما چرا مادران تمایل به سزارین دارند درحالیکه همیشه گفته می شود که سزارین برای مادر و کودک خطرناک است؟

محمدزاده: الان خانم ها نگران هستند که در حین زایمان طبیعی دچار افتادگی مثانه یا آسیب کف لگن شوند. در تمام علم پزشکی موضوع انتخاب آگاهانه و آزادانه خیلی مهم است. بیمار را اجبار به کاری نمی کنیم حتی به بیماری که مبتلا به سرطان است راه های درمان گفته می شود و او خودش باید انتخاب کند. عده ای اعتقاد دارند خانمی که قصد زایمان دارد باید در روند تصمیم گیری زایمان دخالت کند و اگر دوست دارد سزارین کند این امکان به او داده شود. البته این همگانی نیست و همه اعتقاد ندارند، اما کم کم جا باز می کند تا در روند درمان به طور آگاهانه و آزادانه شرکت می کند.

متاسفانه ما همیشه یک تضادهایی را در کشورمان داریم مثلا یک بنز آخرین مدل می خریم اما هنوز آگاهی نداریم که چطور در ماشین بنز سوار شویم و استفاده کنیم. یعنی به نظر من مشکل فرهنگی است.ما می خواهیم سزارین را کم کنیم اما انتظار داریم الان هم مادران به شیوه مادران 50 سال پیش زایمان طبیعی داشته باشند. اغلب دختران جوان تحصیلکرده هستند و نمی توان این توقع را داشت. الان در کشورهایی که زایمان طبیعی دارند امکانات فراوانی برای این کار دارند، مثل زایمان طبیعی بی درد یا اینکه شوهر همراه خانم در کلاس آموزشی شرکت می کند و در طول زایمان که زن درد می کشد همراه اوست.امکاناتی که در کشورهای پیشرفته در اختیار زوج ها می گذارند ما نداریم. الان چند بیمارستان داریم که کلاس های آموزشی برای مادران داشته باشد یا ورزش دوران بارداری را آموزش دهد؟ نوع زایمان و اینکه چطور موقع زایمان تنفس کند را به طور علمی آموزش نمی دهیم.پس چطور توقع داریم که خانم ها به دنبال زایمان طبیعی باشند.

خدا کرمی: منظور از انتخاب آگاهانه و آزادانه این است که پزشک متخصص تمام مزایا و معایب هر دو زایمان را به مریض توضیح دهد. در دوران بارداری مادر را توانمند کند تا انتخاب کند.الان در اروپا مادران کمی تمایل به سزارین دارند،در کشور هلند حتی بی دردی را هم نمی خواهند و می دانند که درد زایمان دشمن آنها نیست. زایمان هلندی معروف است و حتی 40 درصد مادران در خانه زایمان می کنند.یعنی اعتقاد دارند همانطور که غذا خوردن در خانه بهتر است زایمان هم در خانه بهتر است.الان زنان ما از حقوق دوران بارداری آگاهی ندارند. از حقوق زنان باردار و خانواده‌ آنان است که با اطلاع کامل از مزایا و معایب هر روش درمانی در روند تصمیم‌گیری درمان و مراقبت خود نقش فعال داشته باشند. در واقع زنان باردار باید از تمام اطلاعات مرتبط با تغییرات فیزیولوژیکی و تغییرات 9 ماهه فیزیکی خود آگاهی یابند. از جمله دیگر مواردی که باید زنان باردار نسبت به آن آگاهی پیدا کنند، مضرات و مزایای هر روش تولد و هر آنچه که در پروسه تولد پیش می آید است تا در زمینه روند مراقبت بارداری و زایمان توانمند شده و خود مانع مداخلات غیرضروری نظیر تولد زودهنگام و سزارین شوند.

بنابراین به نظر شما الان امکانات زایمان طبیعی در بیمارستان های ما وجود ندارد و برای همین مادران می ترسند؟

خدا کرمی :بله قبول دارم تعداد بیمارستان هایی که خدمات زایمان طبیعی را ارائه می کنند کم هستند، اما وزارت بهداست از سال 80 در کارگروهی که من هم عضو آن هستم دستورالعمل زایمان طبیعی و فیزولوژیک را آماده کرد و به مراکز درمانی و دانشگاه ها ابلاغ کرد. اما باید دید که چند درصد پزشکان طبق این دستورالعمل حرکت می کنند و بیمار را پیش می برند؟ در حالیکه مثلا عروس ملکه انگلستان زایمان طبیعی دارد و ماما هم این کار را انجام می دهد. بعد مادران ما هم این حق را می خواهند اما همانطور که شما گفتید تعداد بیمارستان هایی که می توانند به این مادران خدمات بدهد کم هستند. البته بررسی من نشان می دهد که الان مادرانی که آگاهی ندارند و از طبقه پایین هستند به دنبال زایمان سزارین می روند. مادری که آگاهی دارد سزارین نمی خواهد اما محقق نمی شود و ما امکانات نداریم.

خداکرمی، رئیس انجمن علمی مامایی کشور

البته بسیاری از پزشکان برای سزارین تبلیغ می کنند و حتی اگر مادری قصد زایمان طبیعی داشته باشد پزشک او این اجازه را نمی دهد.

محمدزاده: این فرهنگ سازی باید در سطح کلان انجام شود. ما این بحث را فردی نمی کنیم. پزشک، بیمار و سیستم سلامت ما در ان زمینه مشکل دارد .اگر آموزش دوران رزیدنتی مناسب باشد و زایمان آکادمی و درست باشد مشکلی پیش نمی آید. ما الان دیگر تکنیک زایمان مشکل را در اتاق عمل فراموش کردیم و رها شده است.الان در کدام بیمارستان زایمان بدودن درد به طور آکادمی آموزش داده می شود؟ الان شیوه زایمان طبیعی در کشور ما قدیمی است و نطام سلامت آموزشی نمی دهد.

خدا کرمی: اتفاقی که در کشور ما افتاده این است که گروه مادران تحصیلکرده تمایل به زایمان طبیعی دارند اما تمام تیم درمان بر روی سزارین تبلیغ دارند.پزشکان درد و عوارضی مثل افتادن مثانه را مطرح می کنند و خوب طبیعی است که مادر ترجیح می دهد که سزارین شود و از زایمان طبیعی وحشت می کند.البته پزشکان هم تقصیری ندارند از یک طرف با مسائل قانونی سختی مواجه هستند و مسائل تعرفه و بیمه هم است.بنابراین ضعف اصلی نظام سلامت ماست.یعنی در کنار این دستورالعمل از ماما و متخصص حمایت نمی شود.من چند وقت پیش به یک متخصص زنان و زایمان گفتم شما به جای اینکه 4 سال به یک رزیدنت،آموزش بدهید در عرض یک سال و نیم سزارین را یاد بدهید چون اغلب متخصصان به این سمت پیش می روند.هم پردرآمدتر است وهم راحتتر باید تخصص ها را ریز کرد و کسی که به این نوع زایمان علاقه دارد همان را آموزش ببیند.الان با استعدادترین محصلان ما به سمت پزشکی می روند اما پزشک متخصص استرس ناشی از درآمد و شغل دارد . برای همین ساده ترین راه درآمد را انتخاب می کند وبه دنبال سزارین می رود.مادران هم آگاهی و آموزش لازم را ندارد .از طرفی هم دو هم متخصص و هم ماما مادررا به این کار تشویق می کنند.متخصص به خاطر تعرفه و ماما به خاطر مسائل و مشکلات قانونی که وجود دارد می ترسد.وقتی زایمان طبیعی را مطرح می کنیم باید ماما هم وارد این سیستم شود. الان در کشور انگلستان 85 درصد زایمان ها را ماما انجام می دهد.در یک مطالعه ای که من در یک بیمارستان انگلستان نجام دادم متوجه شدم ،87 درصد زایمان طبیعی توسط ماما انجام می شود.

یکی از مشکلاتی که وجود دارد این است که تعرفه ماما خیلی ناچیز است و سهم ناچیزی دریافت می کنند.برای همین تمایلی به انجام کار ندارند؟

خدا کرمی: بله تعرفه ناچیز است. مهمترین نقش و مقصر این روند خود نظام سلامت یعنی وزارت بهداشت است.یعنی طرح خودکفایی بیمارستان ها این مشکل را ایجاد کرد.تعرفه یک ماما 5k است، برای یک متخصص 15k برای زایمان طبیعی و 19k برای سزارین.اما در دنیا یک دستورالعملی تهیه شد ،مثلا در آمریکا اگر زایمان 3 هزار دلار است برای بیمه تفاوتی ندارد که چه کسی این زایمان را انجام می هد.

محمدزاده: اگر قرار است زایمان طبیعی ارزش گذاری شود تفاوتی نمی کند ماما در اتاق زایمان باشد یا متخصص.اما نکته ای که ما متخصصان مشکل داریم این است که ماما یک زایمان طبیعی را انجام می دهد اما اگر زایمان مشکل پیدا کرد و پروسه طولانی شد متخصص زنان دخالت می کند،اما اگر مشکلی پیش آمد پزشک دچار مشکل می شود.چرا باید پزشکی مسئول باشد که اصلا اطلاعی نداشته و در مرحله بحران وارد عمل شده است.

بنابراین اینجا مشکل قانونی در پزشکی قانونی وجود دارد و باید این قانون هم اصلاح شود؟ 

خدا کرمی: نه الان هر دو هم ماما و هم پزشک متخصص گرفتار می شوند. اما پزشک برای همین تربیت می شود که زایمان های خطرناک را انجام دهد.سیستم ارجاع یعنی همین که زایمان تا زمانیکه پروسه قانونی خود را طی می کند ماما باشد اما اگر مشکلی داشت متخصص دست به کار شود.پزشکی قانونی باید بداند که طبق استاندارد عمل کند و زایمان ممکن است خطراتی داشته باشد.الان اگر ماما هم در پرونده چیزی نوشته باشد گرفتار می شود و جریمه می شود اما درآمد آن خیلی کم است. 

محمدزاده: پزشک قانونی هم باید در قوانین خود تجدید نظر کند.در زمان طرح من ، در اتاق زایمان برای زائو مشکل پیش امد و یکی از همکاران من را صدا کردند،اما کتف نوزاد شکست و به پزشکی قانونی شکایت کردند.پزشک قانونی دیه تعیین کرد.ماما و متخصص هر دو این دیه را دادند اما یک موج سزارین در بیمارستان شروع شد، چون نه ماما دیگر اعتماد به نفس داشت و نه متخصص ها این ریسک را می کردند که به ماماها اجازه بدهند.

این مشکل در کشورهای دیگر چگونه است؟

خداکرمی: آنجا هم همین گونه است.پزشکی قانونی هم جریمه های سنگینی تهیه می کند اما یک دستورالعمل دارند که باید طبق آن عمل شود. باید تعرفه پزشک و ماما یکسان شود،زایمان طبیعی یک قیمت داشته باشد و اگر کسی مجوز زایمان طبیعی دارد همان تعرفه به او تعلق گیرد.بیمه گذاران نباید دهنده خدمت را بیمه کنند بلکه باید خدمت بیمه باشد.اگر خدمتی طبق قانون بیمه باشد دیگر تفاوتی نمی کند چه کسی آن را انجام داده است.مدیریت اتاق زایمان به ماما واگذار شود و سرپرست پزشک متخصص باشد و تیمی عمل کنند.اگر دستورالعمل کشور انگلستان را نگاه کنید امضای 4 نفر رئیس کالج مامایی،رئیس کالج متخصص و زنان، رئیس کالج نوزادان و رئیس کالج بیهوشی زیر آن است.پس این 4 نفر باید در مدیریت واحد سلامت مادر و نوزاد نقش داشته باشند،نه اینکه در زمان اجرا از آنها کمک بخواهند.بهترین روش هم این است که انجمن های علمی این 4 گروه با هم یک دستورالعمل را با توجه به فرهنگ،قوانین کشور و واقعیت ها تدوین کنند.

محمدزاده: در یک زایمان طبیعی احتمال خطر بیشتر است. همیشه می گویند کسی که بیشتر عمل می کند احتمال خطا بیشتر دارد،اما باید حمایت کرد.در یک اتاق بسته نمی توان این دستورالعمل را تهیه کرد.باید از تجربه سایر کشورها استفاده کرد،مشکلات و راهکارها را شناخت.

برخی از کارشناسان هم معتقدند که بخشی از دلیل افزایش زایمان به شیوه سزارین هم فرهنگی است. 

محمد زاده: در گذشته از شیوه های روانی برای درد زایمان طبیعی استفاده می شد مثل اینکه اگر درد بکشی گناههای تو بخشیده می شود،یا در زمان درد هر آرزویی کنی برآورده می شود.اما الان بیمار آگاه شده و قدرت انتخاب دارد.بیمار من می پرسد که بعد از سزارین درد دارم،چقدر درد دارم.یعنی تحمل درد را ندارد.

خداکرمی: این فرهنگی است.در فرهنگ گذشته ما درد زایمان مقدس بود مانند کشور هلند.اما این تقدس را از بین بردیم در حالیکه می توانستیم آن را امروزی کنیم ،چون این حکمت خداست که تولد با درد باشد. به مادر بگوییم ما اینجا هستیم و تو اگر نتوانستی درد را تحمل کنی به تو کمک می کنیم.این نکته خوبی بود که خانم دکتراشاره کرد.ما سبک زندگی ایرانی را فراموش کردیم و به فرهنگ کشورهای غربی نگاه کردیم و و الان سبقت گرفتیم.

به نظر شما نقش وزارت بهداشت در این فرهنگ سازی چیست؟

خداکرمی: در وزارت بهداشت باید سیستم ارجاع مادر و نوزاد را سامان بدهیم و این کاملا قابل تحقق است. ما در انجمن علمی مامایی حاضر به همکاری در این بحش هستیم،تا پروتکل ارجاع را در بخش سلامت مادر و نوزاد پیش ببریم.به خصوص الان سیاست کلان کشور مبنی بر افزایش کشور است که در مجلس راهکارها و مشوق هایی را هم در نظر گرفتند اما متاسفانه در تدوین این سیاست ها و مشوق ها از یک متخصص یا ماما استفاده نکردند.مادری که یک بار سزارین شده برای تولد نوزاده های بعدی باز هم باید بیهوش شود و این بیهو شی های زیاد خطرناک است اما اگر طبیعی باشد تا سه بار هم امکان زایمان دارد.بنابراین ما از نظام سلامت می خواهیم که زنان متخصص در این زمینه در کمیته ها باشند. دولتمردان نباید مردانه برای زنان تصمیم بگیرند و تصمیم های مربوط به خانواده و زندگی آنها مربوط به خود خانم ها است.متاسفانه نظام سلامت ما کاملا درمان محور است ،یعنی مدیران ما متخصص درمان هستند اما در سایر کشورها وزیر بهداشت تخصصی در بهداشت ندارد و ممکن است کارشناس سلامت باشد.نظام سلامت ما باید به سایر مدیران این حوزه هم بها بدهد.چرا باید در دانشگاه واحد بهداشت مادر و کودک را کارشناسی غیر از ماما تدریس کند؟باید در شیوه مدیریت سلامت بازنگری جدی شود و من از وزیر خواهش دارم یک کمیته ای برای تربیت مدیران در نظام سلامت تشکیل دهد و تنها از متخصصان استفاده نکند.صدا و سیما و رسانه ها هم در این زمینه باید کمک کنند.رزیدنت زنان را باید برای زایمان ها سخت و ناباروری تربیت کنند و در بهداشت مادران از ماما استفاده کنند.زایمان کار ماما است و 85 درصد زایمان ها را ماما می تواند انجام دهد. مدیریت درمان محور سبب شده که میزان مصرف دارو،عمل جراحی،سونوگرافی و ... بیشتر از استاندارد جهانی باشد.

محمدزاده:باید امکانات یک زایمان سالم و بی خطر را باید در اختیار مادران قرار دهیم و تعداد ماماها در اتاق زایمان کافی باشد،یعنی به ازای هر زائو یک ماما باشد نه اینکه دو ماما برای یک شیفت با 10 زائو باشد،تا یک زایمان سالم و بی خطر داشته باشیم .تجهیزات باید به روز باشند و قبل از شروع درد زایمان باشد.کلاس آموزشی باشد تا نقش فعال مادرو پدر آموزش داده شود.آموزش بعد زایمان هم مطرح است که نگرانی ها را برطرف کنند.آموزش و تشویق متخصصان و تعرفه مالی مهم است. پزشک نباید دغدغه مالی و شغلی داشته باشد چون بر کیفیت کار تاثیر می گذارد.با حقوق پایین باید دیه هم بدهند و برخوردها در پزشکی قانونی هم بد است و هیچ حمایتی نمی شوند، چون به هرحال امکان خطا وجود دارد .باید توجه داشت که اصلا امکان پیش بینی اینکه کدام جنین یازایمان در خطر است امکان ندارد.زائو هم باید اطمینان داشته باشد که امکانات مدرن را دارد.درد زایمان یک پروسه طولانی است که رو به افزایش دارد برای همین نیاز به امکانات و حضور همسر دارد.مدیران مشکلات را قصد دارند که دستوری حل کنند اما این امکان ندارد. 

از طرفی کشور ما فرهنگ ناهمگون دارد.من دوران طرحم را در یکی از شهرهای محروم می گذراندم.آنجا به من گفته شد که بیشتر زایمان ها در خانه و طبیعی انجام می شود ،اگر زنگ زدیم که بیا یعنی وضعیت بیمار خیلی خطرناک است.یک روز دختر 18 ساله ای را آوردند که دو زایمان در خانه داشت و هر دو سقط شده بودند،حال او خیلی بد و تب داشت،من او بستری کردم تا آنتی بیوتیک مصرف کند و بهتر شود،اما هنوز 24 ساعت نگذشته بود که پدرش آمد و با اجازه خودش دختر بیمارش را برد چون اعتقاد داشت آل او را دیده است.پس نمی توان برای کل کشور یک برنامه ریزی کرد و باید منطقه ای عمل کرد.همین طورباید به استاندارها نزدیک شد تا بتوانیم زایمان طبیعی را گسترش بدهیم،یعنی نمی توان دستوری کاری کرد.

خانم خداکرمی،شما به مشکل تعرفه برای ماما و متخصص زنان اشاره کردید.برای حل این مشکل چه پیشنهادی دارید؟

خداکرمی: به نظر من باید اگر یک زایمان از سوی ماما به متخصص ارجاع داده می شود تعرفه چندین برابر داشته باشد، چون ماما استرس و خطراتی که دارد بیشتر است .در کشور استرالیا این چنین است و اگر ماما زایمانی را به متخصص ارجاع دهد 300 دلار بیشتر می گیرد.برای متخص بیهوشی هم اینگونه است چون بیهوشی زایمان پرخطر و ریسک بیشتری دارد.متخصص هم همین طور، اگر تعرفه زایمان خوبی داشته باشد به جای اینکه روزی چند سزارین انجام دهد تا پول بیشتری داشته باشد و خودش را خسته کند با یک زایمان می تواند همان درآمد را داشته باشد. پس باید تعرفه ها را بالا ببریم.بنابراین نظام بیمه و سلامت کشور در این زمینه خیلی مشکل دارد.

خانم دکتر، شما اغلب بیمارانی دارید که نازا هستند و با شیوه های غیر معمول مثل رحم جایگزین و شیوه های دیگر بچه دار می شوند.این نوزادان چگونه باید متولد شوند؟ 

محمدزاده: دقیقا یک موضوع دیگر این است که تکلیف نوادانی که به دنبال نازایی های چند ساله به دنیا می آیند چیست؟یعنی نوزادانی که با رحم جایگزین هستند یا با استفاده از سایر روش های ناباروری.آیا آنها را هم طبیعی به دنیا آورد یا اینکه باید سزارین شوند.مریض های من کسانی هستند که با شیوه های خاص باردار می شوند و باید در این دستورالعمل به این موضوع هم توجه شود. در بارداری های این گونه باید یک دستور العمل جداگانه داشت و حقوق جنین را هم باید در نظر گرفت.

محمدزاده،متخصص زنان و زایمان

مشکل دیگر این است که تولد هایی که به شیوه سزارین انجام می شوند معمولا زودتر انجام می شود. آیا این مشکلی برای جنین به وجود نمی آورد؟ 

خدا کرمی: از نظر علمی نباید در تاریخ زایمان دخالت کرد اما الان اینگونه نیست ،نوازد علائم تولد ندارد اما با برنامه مادر او را به دنیا می آوریم که از نظر حقوقی و پزشکی این را باید حل کرد.علم نشان داده در طول دوران زایمان با دردی که مادر دارد،هورمن هایی تشرح می شود که از طریق بند ناف وارد خون نوزاد می شود و این نوزادان سالم تر هستند.باید تحقیق کرد کودکانی که قبل از موعد مقرر به دنیا آمدند چه مشکلاتی دارند؟تحقیقات نشان داده که این نوزادان 50 درصد بیشتر چاقی،50 درصد بیشتر آسم و 20 درصد بیشتر دیابت را تجربه می کنند.ما عمدا نسل آینده را بیمار تحویل می دهیم و وزارت بهداشت باید نسبت به این موضوع حساس باشد.باید خیلی زودتر کارگروهی تشکیل شود و برنامه ای متناسب با شرایط کشور و جهان تنظیم کنیم که در 30 سال آینده به نقطه 15 سال پیش برسیم.چون سزارین تکراری الان زیاد است و نمی توان خیلی امیدوار بود.یک برنامه کوتاه مدت و بلند مدت نیاز داریم.

محمدزاده: باید برای جاگیزینی زایمان طبیعی یک زمان منطقی در نظر گرفت و دستوری برنامه ریزی نکرد،چون تغییر نگرش پزشک،جامعه و خانواده تدریجی است.باید اعتماد سازی شود،اول شرایط را فراهم کرد و بعد فرهنگ سازی کرد تا به نتیجه منطقی برسیم.

مطالب پیشنهادی

ظروف یک ‌بار مصرف ومشکلات آن بر سلامت
اثرات امواج تلفن همراه بر سلامت افراد
کنترل آلاینده ها از طریق فن اوری نانو تکنولوژی
اثر شن‌های روان یا غبار غلیظ بر سلامت انسان

آثار جانبی تشعشع لامپ های کم مصرف بر چشم و پوست