تغذیه کودکان دبستانی

بسیاری از بیماریهای دوران بزرگسالی مانند بیماریهای قلبی و عروقی٬ افزایش فشارخون٬ بعضی از سرطانها٬ افزایش چربی خون و دیابت، به نحوه تغذیه دوران کودکی برمی گردد. امروزه این گونه بیماری ها، بدلیل مصرف غذاهای پرچرب و فوری به میزان فراوان، حتی در کودکان 10 سال به بالا نیز مشاهده می شوند.

از آنجا که عادات غذایی از دوران کودکی شکل میگیرد، بنابراین اصلاح عادات غذایی این دوران میتواند از بروز این بیماریها در بزرگسالی پیشگیری کند.

عوامل موثر بر رشد در کودکان و نوجوانان به ترتیب عبارتند از:

١- وراثت ( ژنتیک)

٢- تغذیه

٣- بیماریهای مزمن

٤- عوامل روحی- روانی

٥- هورمونها (از قبیل هورمون های تیروئید، رشد، جنسی)

٦- فصل (در برخی فصول رشد کندتر و در برخی فصول سریعتر می شود)

کمبود های تغذیه ای کودک را از رشد بالقوه باز داشته موجب کاهش سرعت رشد جسمی، لطمه دیدن نمو بدنی، و کم شدن توانمندی ذهنی او می شود.

هنوز گروهی از کودکان ایرانی از کوتاهی قد، لاغری و ضعف رنج می برند.

کمبود برخی ویتامینها و عناصر معدنی از جمله ویتامین هایA  وD ، آهن، روی و کلسیم نیز در کودکان و نوجوانان بویژه دختران نوجوان ایرانی شایع است.

اغلب این کمبودهای تغذیه ای، بیش از این که با نداشتن امکان تهیه غذا مربوط باشند، با بی اطلاعی از ارزش تغذیه ای مواد غذایی مختلف مرتبط هستند.

پیامدهای دریافت ناکافی غذا:

کارآیی جسمی و ذهنی پائین، که به افت تحصیلی و ضعف جسمی منجر می شود

کافی نبودن سلامت استخوانها که گاه به بدشکلی اندام و اغلب به کوتاهی قر می انجامد.

کندی بهبود جراحات

زود به زود بیمار شدن و خیلی دیر بهبودی یافتن از بیماری ها

نامرتبی دوران ماهانه در دختران

بی حس و حالی، از حال رفتن، خواب آلودگی

عوارض مختلف کمبودهای تغذیه ای در کودکان:

سلامتی: افزایش بروز اختلالات سلامتی، افزایش ابتلا به عفونت ها، افزایش مرگ و میر.

 جسمی: خستگی، بیحالی، بی تفاوتی، اختلالات شنوائی و بینایی

 روانی: کاهش ضریب هوشی و اختلالات رفتاری

 فرهنگی اجتماعی: از دست دادن اعتماد به نفس، انزواطلبی، کاهش مهارت فنی، کاهش موفقیت تحصیلی و همچنین ضعف در کسب مهارت های شغلی آینده

 اقتصادی: کاهش ظرفیت کاری و کاهش درآمد جامعه در آینده، افزایش هزینه مراقبت های بهداشتی

اشتهای کودک (اگر دستکاری نشده باشد)، راهنمای خوبی برای دریافت غذای مورد نیاز اوست.

عادات غذایی در این سنین شکل میگیرند.

غذا خوراندن به زور و یا با تهدید و تطمیع و جایزه دادن، موجب به هم خوردن اشتهای کودک شده و عادات غذایی نامناسبی را نیز در او ایجاد می کند.

اغلب این کودکان، بعدها که کسی نیست تا غذا را با روش های مختلف به آنها بخوراند، دچار کم خوری و یا پرخوری می شوند. برخی از بزرگسالان که در کودکی بزور تغذیه شده اند، حس سیری ندارند و بی دلیل و بی اندازه غذا می خورند.

استرس می تواند روی اشتهای کودک تاثیر بگذارد و در صورت تداوم می تواند مشکل ساز باشد.

تحمل کودکان مختلف در مقابل فشارهای روحی متفاوت است.

برخی کودکان بسیار حساس بوده و هرنوع استرس بر اشتهای آنها بسرعت اثر می کند.

حتی در بزرگسالان نیز فشارهای روحی، مقدار غذای دریافتی را تحت تاثیر قرار می دهد؛ بعضی از افراد در هنگام ناراحتی و استرس اشتهای خود را به کلی از دست می دهند، در حالی که بعضی دیگر از افراد در این اوقات به پرخوری روی می آورند.

ورزشهایی که نیاز به کنترل (کاهش دادن) وزن کودک دارد، به رشد و تکامل لطمه جدی می زند و لازمست از کنترل وزن احتراز شود.

بسیاری از پسران که به ورزش های رزمی با شدت بالا روی می آورند و همچنین بسیاری از دختران که فعالیت هایی از قبیل ژیمناستیک و یا حرکات موزون شدید (مثل باله) را انتخاب کرده اند، به کوتاهی قد مبتلا می شوند.

توصیه می شود تا قبل بلوغ، کودکان بیشتر از 1 ساعت در روز به فعالیت های ورزشی شدید نپردازند.

البته ورزش مناسب (و نه شدید) که در تمام روز انجام شود، به رشد و سلامت و محکم شدن استخوان ها و رشد و نمو مناسب کمک شایانی می کند.

کودکان سنین مختلف به انرژی کافی جهت انجام فعالیت های خود نیاز دارند.

کودکان سنین مدرسه و نوجوانان باید از کربوهیدراتها (‌قندها)‌ و چربیها در حد اعتدال استفاده کنند.

اگر کودک مبتلا به اضافه وزن نباشد، الزامی به مصرف لبنیات کم چربی (تا ابتدای بلوغ) ندارد

بهتر است کودکان قبل سنین مدرسه علاوه بر مصرف لبنیات معمولی (و نه کم چربی)، مقدار کمی (به اندازه 2-1 فندق) کره نیز در رژیم غذایی خود داشته باشند.

چربیها علاوه بر انرژی، مقداری از  ویتامینهای  محلول در  چربی را نیز تامین می کنند. با این حال، مصرف زیاد غذاهای پرچرب و بویژه چربی گوشت قرمز حتی برای کودکان نیز توصیه نمی شود.

کربوئیدراتها عمدتاً در نان، برنج، ماکارونی، ذرت و دیگر غلات وجود داشته و در تامین انرژی نقش مهمی دارند. مصرف نان، برنج، گاهی بیسکویت و کیک و کلوچه (به عنوان میان وعده)، بخشی از انرژی مورد نیاز کودک را تامین می کند.

تنقلاتی مانند برنجک و گندم برشته نیز تا حدودی در تامین انرژی روزانه کودکان نقش دارند.

چربی ها مانند روغن، کره، خامه و سرشیر نیز در کودکان سنین مدرسه منبع تامین انرژی هستند و باید در برنامه غذائی روزانه در حد متعادل گنجانیده شود.

کودکان و نوجوانان دارای اضافه وزن بهتر است مصرف  چربیها، مواد قندی و نوشابه ها را محدود کنند.

کودکان و نوجوانان باید در برنامه غذایی روزانه خود از منابع پروتئـین حیوانی (گوشت سفید و قرمز، تخم مرغ و شیر) و پروتئین گیاهی (حبوبات و غلات) به اندازه کافی استفاده نمایند.

اگر بعلت کمبود دریافت انرژی، منابع پروتئینی صرف تولید انرژی شوند، از وظیفه اصلی خود که رشد سلول و ترمیم بافتها است باز می مانند و رشد و نمو کودک مختل میگردد.

زمانی پروتئین می تواند نقش اصلی خود را در بدن انجام دهد که انرژی به میزان کافی تامین شود.

کودکان ورزشکار به پروتئین بیشتری نیاز دارند و باید مواد غذایی حاوی پروتئین بیشتری دریافت کنند.

خواب مناسب یک کودک دبستانی بر فعالیت مدرسه ای، یادگیری و رفتار با دیگران تاثیر مثبت دارد.

یک کودک ١٢-٦ ساله حدود ١٠-٨ ساعت در ٢٤ ساعت خواب نیاز دارد.

داشتن زمان مشخص جهت خوابیدن (در ایام تعطیل و غیرتعطیل) و فضائی آرام و دور از عوامل مهیج، ضروری است.

لازم است کودک با گرسنگی به بستر نرود و قبل از خواب مواد غذایی سنگین نخورد. 

قبل از خواب مواد محرک نظیر کافئین و شکلات و چای مصرف نکند.

دیر خوابیدن، بسیار کم و بسیار زیاد و یا نامنظم خوابیدن کودکان به وضعیت تغذیه آنها لطمه وارد می کند. بسیاری از این کودکان چاق و یا بسیار لاغر و گاها کوتاه قد خواهند شد.

یکی از ویتامین های بسیار مهم در رشد و سلامت کودکان، ویتامین A است.

از اولین علائم کمبود ویتامین A عوارض چشمی از قبیل کمبود کاهش قدرت دید در تاریکی، خشکی غشای ملتحمه، لکه بیتوت، خشکی و زخم قرنیه و کوری است.

علائم دیگر شامل ابتلا مکرر به عفونتها و بیماریها و طولانی بودن دوره بیماری، اختلال رشد اسکلتی - عضلانی و کاهش سرعت رشد، و اختلال سیستم خونسازی می باشند.

شایعترین علت کمبود ویتامین A، دریافت ناکافی و اختلال در جذب می باشد که معمولا" در شرایط بیماری و عفونت و یا مصرف کم لبنیات و سبزیجات اتفاق می افتد.

در دوران رشدونمو نیاز به ویتامین A بیشتر می شود که در صورت عدم تامین آن، کمبود به سرعت ظاهر می شود.

منابع حیوانی ویتامین A: جگر، قلوه، زرده تخم مرغ، شیر و لبنیات پر چرب، کره

منابع گیاهی ویتامین A: سبزیهای برگ سبزتیره (اسفناج، برگ چغندر، کاهو)،  سبزیهای زرد، قرمزو نارنجی (هویج، کدوحلوایی، فلفل قرمز)،  میوه های زرد و نارنجی (زردآلو، آلو، هلو، طالبی، گرمک، خربزه، انبه، قیسی، خرمالو، موز)

مصرف دارویی ویتامین A بدون نظارت متخصص موجب ایجاد مسمومیت می شود.

بعضی از نشانه های مسمومیت با ویتامین A شامل سردرد، خستگی، درد مفاصل و عضلات، خشک شدن و ترک لبها و پوست، چشمهای خشک و تحریک پذیر، تهوع یااسهال و ریزش مو هستند.

مصرف بی رویه ویتامین A درکودکان موجب بدشکلی اندام و شکستگی های استخوانی می شود.

رشد اسکلت بدن کودکان و نوجوانان و سلامتی استخوان و بدن، نیاز به مقدار کافی ویتامین D دارد.

این ویتامین با افزایش جذب کلسیم و فسفر از روده باریک به استحکام استخوانها کمک میکند.

جگر، ماهی، زرده تخم مرغ، پنیر، ماست از منابع این ویتامین هستند ولی تامین این ویتامین در افراد، غالباً از طریق تماس مستقیم نور خورشید (نه از پشت شیشه) به پوست (١٠ دقیقه تمام بدن و ٣٠ دقیقه دستها و صورت) است.

کمبود این ویتامین عوارض متعددی در بدن ایجاد میکند که عمده ترین آنها پوکی استخوان (استئوپروز)، نرمی استخوان (استئومالاسی)، ضعف جسمی و از بین رفتن (آتروفی) عضلات هستند.

علل کمبود ویتامین D عبارتند از:

- عدم دریافت نور مستقیم آفتاب در ابتدا و یا انتهای روز و بمقدار کافی

- استفاده از کرمهای ضد آفتاب و پوشاندن دست و صورت

- مصرف ناکافی شیر ولبنیات

- مصرف ناکافی ماهی و غذاهای دریایی

- کاهش در معرض نور قرار گرفتن در فصل زمستان

- افزایش نیاز به ویتامین D در کودکان و نوجوانان بعلت رشد

 ویتامین های گروه ب برای آزاد شدن انرژی از کربوهیدراتها لازمند.

در دوران بلوغ، بدلیل افزایش نیاز به انرژی، نیاز به ویتامین های گروه B افزایش می یابد.

ویتامین B1 در سبوس غلات وجود دارد؛ بنابراین توصِیه می شود از نان های حاوی سبوس بیشتر استفاده شود. کمبود این ویتامین ضمن تاثیر شدید بر یادگیری، موجب ضعف و فلج عضلانی نیز می شود. آب کش کردن برنج مقدار زیادی از این ویتامین را ضایع می کند.

ویتامین B2 در لبنیات به مقدار مناسب وجود دارد. عدم دریافت این ویتامین موجب قرمز و متورم شدن زبان و خونریزی گوشه لب و عوارض عصبی می شود و یادگیری و حافظه را نیز مختلف می کند.

ویتامین های B1، B2 و B6  درگوشت، جگر، زرده تخم مرغ، غلات و حبوبات وجود دارند.

ویتامین B9 یا اسید فولیک در سبزیجات فراوان است و برای سلامت سیستم عصبی و رشد کودکان ضروری است.

ویتامین B12 فقط در غذاهای حیوانی مانند گوشت قرمز، جگر، تخم مرغ، شیر و لبنیات وجود دارد. این ویتامین برای رشد و همچنین سلامت سیستم مغز و اعصاب و خون سازی بشدت ضروری است و کمبود آن موجب کم خونی بدخیم و کشنده می شود.

ویتامین ث برای ساخته شدن بافت های پیوندی در بدن و همچنین برای ایجاد مقاومت بدن در مقابل بیماریها، ضروری است.

این ویتامین ضمنا یک آنتی اکسیدان مناسب است که به طول عمر توام با سلامتی کمک می کند.

در کمبود این ویتامین، ابتدا بافت لثه آسیب پذیر شده و خونریزی می کند. در ادامه، خونریزی های داخل بدن نیز اتفاق می افتد که در موارد پیشرفته موجب مرگ نیز می شود.

کودکان و نوجوانان باید هر روز از منابع غذایی غنی از ویتامین C مانند انواع مرکبات، گوجه فرنگی، انواع فلفل سبز، کلم، گل کلم، سیب زمینی، شلغم، ترب، پیاز، طالبی، کاهو و انواع سبزیهای تازه استفاده نمایند.

بدلیل رشد سریع استخوانهای بدن، نیاز به کلسیم دردوران کودکی و بلوغ بیش از بزرگسالی است.

اگر نوجوانان هر روز از شیر و یا فرآورده های شیر (ماست، پنیر، کشک) به مقدار کافی استفاده  نمایند، نیاز به کلسیم  درآنان تأمین می شود.

پنیر با انعقاد شیر و گرفته شدن آب اضافی آن بدست می آید. در آب پنیر مقدار قابل توجهی ویتامین، پروتئین و کلسیم وجود دارد؛ لذا مصرف پنیر به تنهایی نمی تواند بعنوان مصرف لبنیات کافی محسوب شود و لازم است کودکان روزانه حدود 3 لیوان شیر و ماست مصرف کنند.

معمولا بستنی از شیر پرچرب تهیه می شود و دارای مقدار زیادی مواد شیرین، طعم دهنده و تثبیت کننده است. بنابراین، بستنی نمی تواند جای مصرف شیر و ماست را بگیرد و تنها خوردن آن بصورت تفننی و گاهی اوقات قابل قبول است.

نوشابه های گازدار دارای فسفات زیاد بوده در جذب کلسیم تداخل می کنند. اسید کربنیک نیز موجب دفع کلسیم میشود.

مصرف بیش از 3 لیوان شیر و ماست روزانه نیز برای کودکان قابل توصیه نیست. مصرف زیاد لبنیات موجب کاهش جذب برخی از مواد مغذی دیگر می گردد. ضمنا کودکانی که لبنیات بیش از حد مصرف می کنند، بسیاری از دیگر غذاهای مورد نیاز روزانه خود را به حد کافی نمی خورند و به این صورت به سلامت آنها لطمه وارد می شود.

"روی" در ساخته شدن مواد هسته سلول ها (اسید های نوکلئیک) و پروتئین های بدن نقش مهمی دارد. ضمنا کمبود آن منجر به کاهش ساخت بسیاری از آنزیمها و هورمون های ضروری بدن شده و سیستم ایمنی لطمه می بیند. در اثر عدم تولید پروتئین کافی در بدن، رشد دچار لطمه جدی می شود. ضمنا بهبود و التیام زخم ها دچار وقفه می شود. کمبود روی به یاد گیری و حافظه نیز لطمه جدی وارد می آورد.

 علائم کمبود روی عبارتند از:

- کاهش اشتها، کاهش رشد

- کاهش حس چشایی، کاهش حس بویایی

- تاخیر در التیام زخم

- ضعف سیستم ایمنی و افزایش ابتلا به بیماریها بخصوص اسهال و عفونت های حاد تنفسی

- کمبود ید، کوتاهی قد و تأخیر بلوغ، آلوپسی، اسهال مزمن

- در کمبود شدید، لزیونهای پوستی و مخاطی دیده میشود.

- کوتاهی قد

منابع روی:

- گوشت قرمز، گوشت سفید، تخم مرغ

- بادام زمینی، کره بادام زمینی و دیگر مغز دانه ها

- حبوبات

- غلات بویژه وقتی با سبوس مصرف شوند

- سبزی های سبز تیره و زرد و نارنجی

جذب روی از منابع غذایی حیوانی به مراتب بیشتر از منابع گیاهی است٠

ید یکی از مواد مغذی است که اغلب در غذاهای دریایی وجود دارد. مقدار ید موجود در غذاهای گیاهی به ید خاک بستگی دارد؛ در ایران خاک از نظر ید نسبتا فقیر است.

کمبود ید منجر به بزرگ شدن غده تیروئید واقع در جلوی گردن می شود که به آن گواتر ساده می گویند.

کمبود ید به غیر از گواتر، موجب عقب ماندگی های جسمی وذهنی، اختلالات عصبی و روانی، کرو لالی و لوچی چشم می باشد.

مادران باردار که ید کافی دریافت نکنند، ممکنست کودکان مرده و یا عقب افتاده بدنیا آورند.

غذاهای دریائـی مانند ماهی و میگوی آب شور غنی ترین منابع غذایی ید می باشد

غذاهای گواتروژن عبارتند از: کلم و بروکلی خام، سویا و بادام زمینی (اگر فراوان مصرف شوند).

کمبود آهن برتکامل مغز در ۲سال اول زندگی، لطمات جبران ناپذیر وارد می کند.

کم خونی  فقر آهن در کودکان سنین مدرسه موجب کاهش قدرت یادگیری می شود. ضریب هوشی این کودکان ١٠ – ٥ امتیاز کمتر از حد طبیعی برآورده شده است.

این کودکان تغییرات رفتاری داشته و ابتلا به بیماریهای عفونی و احساس خستگی و ضعف در آنها بیشتر است.

علائم کمبود آهن: رنگ پریدگی دائـمی زبان ومخاط وداخل پلک چشم و لب ها، کمرنگ شدن خطوط کف دست، احساس ضعف وخستگی، سیاهی رفتن چشم، بی تفاوتی، سرگیجه، سر درد و بی اشتهائـی، حالت تهوع، خواب رفتن و سوزن سوزن شدن دستها و پاها، درموارد شدید تنگی نفس و طپش قلب

عوامل ایجاد کمبود آهن: مصرف غذاهای غیر خانگی مانند انواع ساندویچ های سوسیس وکالباس، پیتزا و تنقلات غذایی کم ارزش مانند چیپس، نوشابه، شکلات و پفک، ابتلاء به عفونتها، آلودگیهای انگلی، مصرف کم انواع گوشت، مصرف چای همراه غذا، مصرف ناکافی غذای حاوی ویتامین C، مصرف نانهای تهیه شده با جوش شیرین هستند.

غذاهای حاوی آهن: انواع گوشت، حبوبات، غلات دارای سبوس و به مقدار کمتر سبزیجات. عموما میوه ها و لبنیات آهن ندارند.

حدود ٢٠تا ٢٥ درصد انرژی روزانه باید از طریق صبحانه تامین گردد.

نخوردن صبحانه باعث کاهش قند خون و کاهش توانایی مغز برای یاد گیری میگردد.

کودکانی که صبحانه نمیخورند در انجام تکالیف ریاضی کارآیی کمتری دارند و   قدرت  خلاقیت و ابتکار آنها کاهش پیدا می کند.

دیر خوابیدن شبانه و بدخوابی منجر به دیر بیدار شدن صبح و عدم تمایل به صرف صبحانه می شود.

اگر کودک صبح هنگام طعم بد دهان، دل به هم خوردگی و تهوع داشته و نمی تواند صبحانه بخورد، باید از لحاظ خواب، احتمال وجود انگل های روده ای و از نظر روحی-روانی مورد بررسی قرار گیرد.

مصرف غلات پرک شده از قبیل گندم، جو و ذرت پرک به همراه شیر (و گاها شیر عسل) می تواند صبحانه سریعی را دراختیار کودکان قرار دهد.

کودکان سنین مدرسه علاوه بر سه وعده اصلی به میان وعده هم نیاز دارند.

ذخیره گلیکوژن در این دانش آموزان فقط برای 3-2 ساعت کافی است.

میان وعده نباید بعنوان یک وعده اضافی در نظر گرفته شود و مثلا نمی تواند غذای کاملی مثل ناهار باشد.

میان وعده های مناسب عبارتند از: انواع میوه تازه (مانند سیب، خیار، هویج، گلابی، موز)، انواع میوه خشک (از قبیل خرما، توت خشکه، برگه ها، کشمش و انجیر خشکه)، انواع ساندویچ های خانگی، انواع خشکبار (نخودچی، عدس برشته، گندم بوداده، برنجک، پسته-بادام-فندق خام و غیر شور)، لقمه نان همراه با پنیر و گردو یا خیار و گوجه فرنگی و یا نان و تخم مرغ

مصرف تنقلات با ارزش تغذیه ای کم و حاوی نمک و رنگ و افزودنی های مختلف قابل توصیه نیست.

ضمنا لازم است کودکان با خود لیوان تمیز برای نوشیدن آب داشته باشند و آبخوری های بهداشتی که بدون نیاز به لیوان بتوانند از آن ها آب بنوشند، در اختیارشان باشد.

برنامه غذایی کودکان سنین مدرسه

٣ واحد گروه شیر و لبنیات

٢-٣ واحد گوشت، تخم مرغ و حبوبات

٥-٣ واحد سبزی و میوه‌ها

٦-١١ واحد گروه نـان و غلات

مثال

صبحانه: 2 واحد (60 گرم) نان و یا غلات آماده صبحانه، 1 لیوان شیر، تکه کوچکی پنیر و یا گاها 10 گرم کره و 1 قاشق کوچک مربا یا عسل، 1 فنجان چای در صورت تمایل در انتهای صبحانه

 میان وعده پیش از ظهر: 1 عدد میوه، 2 قاشق توت خشکه، 8 عدد پسته یا بادام، 1 بسته شیر کوجک، 1 لقمه کوچک نان و پنیر و خیار و گوجه

 ناهار: 9-5 قاشق غذاخوری برنج یا ماکارونی (بدون چربی فراوان)، 3-2 تکه گوشت به اندازه تکه های جوجه کبابی (ویا 3 قاشق خورشت و 1 تکه گوشت خورشتی)، 1 فنجان ماست و 1 پیش دستی کوچک سالاد و سبزیجات

 عصرانه: شبیه میان وعده پیش از ظهر

 شام: شبیه ناهار با حجم کمتر، و یا 90-60 گرم نان با تکه ای پنیر و 1 برش دلخواه هندوانه یا طالبی (ویا بجای پنیر و هندوانه یک کاسه سوپخوری ماست و خیار که در آن کمی کشمش و 1 گردوی خرد شده هم ریخته شده باشد)

مطالب پیشنهادی:

عوامل مؤثر بر قاچاق کالا

مصرف کالاهای خارجی و قاچاق و تاثیر آن بر اشتغال و تولید

راهکارهای اجرایی جهت اصلاح الگوی مصرف در بیمارستانها

راهکارهای پیشگیری از پیامد های سیل

دسترسی به تمامی این مطالب در سایت

http://maktoobshop.com

تغذیه کودکان 6 - 2 سال

وبلاگ زیر جهت دریافت مقالات علمی و افزایش اگاهی شما عزیزان ایجاد شده است

http://maktoobshop.com

با توجه به اینکه شرط لازم برای دستیابی به توانمندیهای ذهنی وجسمی کودکان، مراقبت تغدیه ای از آنان است ومراقبت تغدیه ای درکودکان به ارتقای شاخص های رشد، دریافت غذای سالم ومغذی وایجاد باورها وعادت صحیح غذایی درکودکی و بزرگسالی منجر می شود؛ لذا این جزوه با هدف آشنایی بیشتر شما والدین عزیز با نیازهای تغذیه ای کودک دلبندتان در هنگام سلامتی او تنظیم شده است.
آنچه مسلم است، تغذیه کودک در دوران بیماری به دلیل تغییر شرایط ونیازهای کودک با دوران سلامتی او متفاوت بوده وبا راهنمایی متخصصین تغذیه و پزشک تعیین می گردد.
همانگونه که می دانید در سالهای ابتدایی زندگی افزایش وزن وقد، دو تغییر اساسی در رشد وتکامل کودکان به حساب می آیند.
دراین دوران استخوان ها رشد طولی پیدا می کند وبر حجم ماهیچه ها افزوده می شود، به طوری که کودک تقریباً روزانه 6 گرم افزایش وزن خواهد داشت. این افزایش وزن از طریق استفاده از غذاهایی تأمین خواهد شد که بتواند پاسخگوی نیاز کودک به انرژی، پروتئین، قندها، چربی ها، ویتامینها ومواد معدنی باشد.
چگونه از کافی بودن تغذیه کودکتان اطمینان حاصل می نمایید؟

هرم راهنمایی غذایی

با استفاده از هرم راهنمایی غذایی می توانید از کافی بودن تغذیه کودکتان اطمینان حاصل نمایید.
 

هرم راهنمایی غذایی، الگوی مناسبی است که شما را با هر یک از گروههای غذایی و جانشین های آن آشنا می سازد.

گروههای اصلی غذایی به 5 دسته تقسیم می شوند که عبارتند از:
 

1.گروه نان وغلات: تأمین کننده انرژی کودک است وسهم بیشتری از غذای کودک را تشکیل می دهد.
2.گروه سبزی ها: تأمین کننده ویتامینها ومواد معدنی است.
3.گروه میوه ها: تأمین کننده ویتامینها ومواد معدنی و مواد ضد سرطان است.
4.گروه شیر ولبنیات: تأمین کننده کلسیم، فسفر و پروتئین است.
5.گروه گوشت وحبوبات ومغزها: تأمین کننده پروتئین، روی و آهن مورد نیاز کودک است.
در رأس هرم غذایی، چربی ها وقندها قرار دارند که سهم بسیار کمی از برنامه غذایی را به خود اختصاص می دهند؛ درعین حال روغن های مایع گیاهی به علت حجم کم وتولید انرژی زیاد در کودکان مبتلا به کم وزنی به عنوان منبع مهم تأمین انرژی، قابل توجه هستند.
رعایت تنوع، تعادل وتناسب از اصول صحیح تغذیه است که برای دستیابی به آن می توان روزانه از کلیه گروههای غذایی وجانشین های آن استفاده نمود.

گروه های غذایی وهریک از جانشین های آن، عبارتند از:
 

1 _ گروه نان وغلات:
این گروه شامل: «نان، ماکارونی، کیک وبیسکوئیت(بهتر است نوع سبوس دار آن ها مصرف شود)، برنج، گندم، جو» می باشد.
هر واحد این گروه عبارتند از: یک کف دست(بدون انگشت) انواع نان سبوس دار یا 4 قاشق غذاخوری برنج پخته یا 1/2 لیوان (غلات، ماکارونی ورشته فرنگی پخته) یا یک لیوان غلات بو داده شده مانند برنجک یا گندمک و.....، یا سبزی های نشاسته ای مانند(1/2 لیوان باقالا یا 1/2 لیوان ذرت یا 1/2 لیوان نخود سبزیا 1/2 لیوان ذرت یا یک بلال متوسط یا یک لیوان کدو تنبل یا یک عدد سیب زمینی کوچک (90 گرم) یا 25- 16 خلال سیب زمینی یا یک برش کوچک از انواع کیک یا 4- 2 عدد بیسکویت) می باشد.

*مقدار مصرف روزانه توصیه شده از این گروه برای کودکان: 
 

(3- 2 ) سال ، 3 واحد
(6 - 4) سال ، 3 واحد

2 _ گروه سبزی ها:

این گروه شامل : «انواع سبزی های خام و پخته» می باشد.
*اندازه هر واحد این گروه بنابر گروه سنی کودکان:
(3 - 2) ، (3 -2) قاشق غذاخوری سبزی های پخته شده یا یک تکه کوچک سبزی خام (مانند سبزی خوردن، خیار، گوجه، هویج، کاهو و...) 
(6 -4) ،(4 -3) قاشق غذاخوری سبزی های پخته شده یا یک تکه کوچک سبزی خام (مانند سبزی خوردن، خیار، گوجه، هویج، کاهو و...)

*مقدار مصرف روزانه توصیه شده از این گروه برای کودکان:
 

(3 - 2) سال ، (3-2) واحد
(6- 4) سال ، ( 3- 2) واحد
با توجه به توضیحات ذکر شده مثلا اگر کودک شما درگروه سنی (3-2) سال می باشد، روزانه بایستی حداقل 2 واحد سبزی مصرف نماید که هر واحد آن برابر است با (3 -2) قاشق غذا خوری سبزی پخته یا یک تکه سبزی خام، در نتیجه کودک (3 -2) ساله شما بایستی روزانه حداقل ( 6-4) قاشق غذاخوری سبزی پخته یا 2 تکه سبزی خام دریافت نماید.

3 _ گروه میوه ها:

این گروه شامل: «انواع میوه های فصل» می باشد.
اندازه هر واحد آن برای کودکان ( 6- 2) سال عبارتند از : 1عدد میوه کوچک یا 1/4 لیوان آب میوه یا یک برش کوچک از صیفی ها (مانند هندوانه، خربزه، گرمک و...) یا 1 قاشق غذاخوری توت خشک یا 1 قاشق غذاخوری کشمش یا 1 عدد انجیر خشک یا 5/ 1 عدد خرما یا 4 نیمه برگه خشک سیب یا زرد آلو ویا...

*مقدار مصرف روزانه توصیه شده از این گروه برای کودکان: 
 

(3 -2) سال ، (2 - 5/ 1) واحد
(6 -4) سال ، (2- 5/1) واحد
با توجه به توضیحات ذکر شده مثلا اگر کودک شما درگروه سنی (6 -4) سال می باشد، روزانه بایستی حداقل 5/1 واحد میوه مصرف نماید، که یک واحد این مقدار می تواند از هر میوه دانه ای مانند یک عدد سیب یا پرتقال کوچک و 5/0 واحد باقیمانده آن با استفاده از مثلا نصف قاشق غذاخوری توت خشک یا کشمش تأمین گردد.

4 _ گروه گوشت وحبوبات ومغزهای گیاهی:

این گروه شامل : «انواع گوشت قرمز، گوشت پرندگان، ماهی، تخم مرغ، انواع حبوبات وانواع مغزهای گیاهی (بادام، گردو، پسته) می باشد.
هر واحد این گروه برای کودکان ( 6- 2) سال برابر است با : ( 5-4) قاشق غذا خوری حبوبات یا یک قوطی کبریت از هر نوع گوشت بدون چربی ( 30گرم) یا 1 عدد تخم مرغ کامل یا 2 عدد سفیده تخم مرغ یا 2 عدد گردوی کامل یا 6 عدد بادام یا پسته یا آجیل مخلوط.

*مقدار مصرف روزانه توصیه شده از این گروه برای کودکان:
 

(3-2) سال، 2 واحد
(6 -4) سال، 2 واحد
5- گروه شیر ولبنیات:
این گروه شامل: «انواع شیر، ماست، دوغ، پنیر(بهتر است انواع کم چرب آن ها مصرف شود)، کشک وبستنی» می باشد.
هر واحد این گروه برای کودکان(6-2) سال برابر است با : (3/4 - 1/2) لیوان شیر کم چرب یا (3/4-1/2)لیوان ماست کم چرب یا (5/1 - 1) لیوان دوغ یا 5/1 قاشق غذاخوری کشک یا یک قوطی کبریت پنیر.

*مقدار مصرف روزانه توصیه شده از این گروه برای کودکان:
 

(3-2) سال ← (5-4) واحد
(6-4) سال← (4-3) واحد
توجه: 
با وجود اینکه بستنی درگروه شیر ولبنیات قرار می گیرد، ولی با توجه به مقدر زیاد چربی اشباع وشکر آن، بهتر است جانشین مواد غذایی موجود در گروه شیر و لبنیات نشود ودرصورت تمایل کودکان، حداکثر (3-2) بار در هفته مصرف می شود.

راهنمای برنامه غذایی کودکان (6-2)سال

*در نظر گرفتن مقادیر فوق در تغذیه کودک الزامی است و حداکثر نیاز او بر اساس وضعیت رشدش تعیین می شود.

 چگونه یک برنامه غدایی مناسب برای کودک تنظیم کنیم؟
 

به گونه ای برنامه ریزی کنیم که کودک ما روزانه از 5 وعده غذایی (شامل سه وعده اصلی ودومیان وعده) مقوی ومغذی استفاده نماید.
صبحانه یکی از وعده های غذایی اصلی می باشد:
*خوردن صبحانه یکی از مهمترین عادات غذایی است که در ابتدای کودکی شکل می گیرد.
*قسمت مهمی از انرژی کودک از صبحانه تأمین می شود.
*دادن شام در ابتدای شب به کودک وخوابیدن او در ساعت معینی از شب می تواند به تحریک اشتهای او برای خوردن صبحانه کمک کند.
*مهم بودن صرف صبحانه برای اعضای خانواده می تواند تشویق کننده کودک برای خوردن صبحانه باشد.
*گذاشتن وقت کافی برای خوردن صبحانه (30- 20 دقیقه) از اهمیت زیادی برخوردار است.
میان وعده ها از جمله مهمترین وعده های غذایی کودک می باشند:
*یک سوم انرژی روزانه کودکان باید از میان وعده ها (صبح وبعد از ظهر) تأمین شود.
*انتخاب مواد غذایی مغذی وپرانرژی می تواند پاسخگوی بخشی از تغذیه طبیعی کودکان باشد
*مصرف مواد غذایی در فاصله هر چهار تا شش ساعت برای نگهداشتن غلظت قند خون کودک درحد طبیعی ضروری است.
*چون کودک درحال رشد است نیاز به پروتین دارد که می توانیم آن را از منابع پروتئین حیوانی (گوشت، تخم مرغ، ماهی، جگر، لبنیات) واز منابع پروتین گیاهی(حبوبات) تأمین نماییم.
*برای فراهم نمودن املاح وویتامینهای مورد نیاز کودک، استفاده از سالاد وسبزی ها به همراه غذا ومیوه با آب میوه طبیعی (به خصوص مرکبات) بعد از غذا توصیه می شود.
*استفاده از نمک ید دار تصفیه شده درتهیه غذا بهترین وسیله برای پیشگیری از اختلالات مربوط به کمبود ید است.
*آنچه مسلم است مصرف موادی چون چیپس، پفک وسایر تنقلات کم ارزش نمی تواند نیازهای غذایی کودک را تأمین کند، زیرا این مواد ارزش غذایی ندارند وعلاوه براین نمک، انواع چربی های مضر، مواد افزودنی مانند رنگ ها ونگهدارنده های موجود در آنها موجب ابتلا به انواع بیماری ها خواهند شد.
علاوه بر صبحانه، نهار وشام نیز دو وعده اصلی غذایی می باشد:
با توجه به نقش مواد نشاسته ای درتأمین انرژی، مواد غذایی مانند نان سبوس دار، سیب زمینی، برنج وماکارونی سبوس دار به مقدار مناسب در برنامه غذایی روزانه کودک گنجانده شود.
اولین وعده غذایی درروز صبحانه است:

صبحانه سالم ومغذی که می توانیم برای کودکانمان فراهم نماییم می تواند شامل موارد زیر باشد:
 

1. نان و پنیر وخیار وگوجه
2.نان وپنیر
3. نان وپنیروگردو
4.نان و تخم مرغ
5.نان و پنیر وخرما
6.نان وحلیم و عدس به همراه کمی روغن مایع گیاه
7.نان وماست چکیده
8.نان و پنیر ومربا وشیر
9.نان وحلواشکری
10.شیر- خرما یا شیر- موز

دومین وعده غذایی در روز میان وعده صبح است:
مواد زیر مثال هایی از میان وعده هایی است که می توانیم ساعت ( 5/10- 10) صبح به کودک بدهیم:
1.شیر و بیسکویت (سبوس دار)
2.انواع تنقلات سنتی مثل نخودچی، کشمش، خرما وانواع خشکبار 
3.میوه وبیسکویت (سبوس دار)
4.خوراک لوبیا یا عدسی
5.بستنی پاستوریزه
6.غلات بو داده شده (کم نمک- کم روغن و ترجیحا تهیه شده درخانه)
سومین وعده غذایی درشبانه روز نهار است:
موارد زیر مثالهایی از مواردی است که می توانیم به عنوان نهار به کودک بدهیم:
1.عدس یا ماش یا لوبیا ریزه با پلو وکشمش
2.سبزی پلو با ماهیچه یا مرغ یا ماهی
3.انواع خورشت و پلو
4.استامبولی پلو با گوشت چرخ کرده یا سویا
5.گوشت کوبیده به همراه حبوبات (گوشت وعدس، گوشت ولوبیا، گوشت ونخود)
6.بریان مرغ یا گوشت (گوشت گوسفند یا مرغ را آب پز کرده سپس آن را چرخ کنیم وبا کمی روغن مایع گیاهی، حرارت ملایم می دهیم)
7.ماهی های کوچک (کیلکا) اگر به طور کامل پخته ودم و سر و استخوان آنها جدا شود، منبع خوبی برای تغذیه کودک هستند.
8.تاس کباب
9.انواع پلوهای مخلوط مانند لوبیا پلو و کلم پلو
چهارمین وعده های غذایی در روز میان وعده عصر است:
موارد زیر مثالهایی از میان وعده هایی است که می توانیم در ساعت 5 الی 6 بعد از ظهر به کودک بدهیم:
1.شله زرد یا حلوا یا حریره بادام یا شیر برنج یا فرنی
2.بیسکویت سبوس دار و پنیر یا بیسکویت سبوس دار و شیر
3.انواع مغزهای گیاهی مثل گردو، فندق، بادام، پسته و...
4.میوه ( به صورت تازه یا کمپوت خانگی یا آب میوه خانگی)
5.سیب زمینی سرخ کرده خانگی (کم نمک – کم روغن)
6.سبزی هایی مانند هویج، کاهو، خیار، باقلا، شلغم یا لبو
پنجمین وعده غذایی درشبانه روز شام است:
موارد زیر مثالهایی از انواع شام هایی است که می توانیم برای کودک تهیه کنیم:
1.ماکارونی سبوس دار( با گوشت وسویا) وکمی سبزی (جعفری یا نخود سبز...) 
2.سالاد الویه به همراه گوجه فرنگی یا سبزی
3.کوفته قلقلی وسیب زمینی وهویج
4.خوراک لوبیا
5.کتلت (با مرغ یا گوشت) یا کباب تابه ای به همراه گوجه فرنگی
6.کوکوی سیب زمینی یا کوکوی سبزی یا فلافل وگوجه فرنگی
7.اسنک گوشت چرخ کرده یا مرغ یا ماهی همراه با سبزی یا سالاد 
8.ساندویچ مرغ همراه با سبزی یا سالاد
9.کله جوش یا اشکنه 
10.انواع آش وسوپ

میان وعده قبل از خواب:
بهتر است قبل از خواب، نصف لیوان شیر و یا نیمی از یک عدد موز به کودک داده شود.
رفتارهای تغذیه ای خانواده با کودک
اگر بخواهیم درتغذیه کودک موفق باشیم وسلامت کودک را تأمین نماییم بهتر است هدفهای زیر را دردرمان تغذیه او دنبال کنیم:
1)نیازهای تغذیه ای کودک را بر آورده سازیم.
2)حس استقلال را درخوردن غذا برآورده نماییم.
3)واکنشهای مناسب ویکنواختی درمقابل رفتارهای کودک نشان دهیم.
4)ذائقه او را به انواع مواد غذایی عادت دهیم.
5)محیط سرشار از محبت وصمیمیت وبه دور از جنجال فراهم نماییم.
6)سفره غذا را در شرایط مناسبی که خاطره دلپذیری ایجاد کند آماده کنیم.
دراین بخش با بیان نکات مهم رفتاری درتغذیه کودک، راه های دستیابی به اهداف فوق را فرا می گیریم.

نکات مهم رفتاری درتغذیه کودک:
 

1.تهیه غذاهایی که در آنها از رنگ های سبز، زرد ونارنجی استفاده شده، برای کودکان جالب است، برای این کار می توانیم سبزی های برگ سبز، هویج، گوجه و.... به کار ببریم.
2.بهتر است از آب میوه ها یا شربت های خانگی درتغذیه کودک استفاده نماییم چون این نوشیدنی ها بدون مواد افزودنی می باشند.
3.به خاطر داشته باشیم ممکن است کودکمان نسبت به یک ماده غذایی بی علاقه باشد، بنابراین جانشین مناسبی برای همان ماده غذایی پیدا کنیم.
4.برای صرف غذا زمان کافی در نظر بگیریم واز شتاب وعجله درهنگام غذا خوردن کودک یا غذا دادن به کودک اجتناب کنیم.
5.خستگی، بی تحرکی وخواب ناکافی کودک مهم ترین عامل از بین بردن اشتهای اوست، بنابراین بهترین زمان برای صرف غذا، بعد از استراحت اوست.
6.کودک د رمحیط آرام بهتر غذا می خورد، بنابراین از بلند کردن صدای رادیو وتلویزیون، رفت وآمد زیاد، امر ونهی، به کار بردن روشهای تربیتی درهنگام غذا خوردن کودک پرهیز نماییم.
7.دادن غذای یکنواخت وتکراری سبب بیزاری کودک می شود، پس بهتر است تنوع را در برنامه غذایی کودک رعایت نماییم.
8.سعی کنیم با واکنش های مناسب درمقابل رفتارهای کودک، او را متوجه صحیح یا غلط بودن رفتارش بنماییم.
9.به خاطر داشته باشیم کودکان از رفتارهای تغذیه ای اطرافیان تقلید می کنند. بنابراین از اظهار بی علاقگی درمورد مصرف مواد غذایی که مورد علاقه ما نیست درمقابل کودک پرهیز نماییم
10.به خاطر داشته باشیم که بازی با غذا، ریخت و پاش آن، غذا خوردن با دست، بخشی از مراحل طبیعی تغذیه کودک 1 تا 3ساله (نوپا) است.
11.انتظار نداشته باشیم کودک نو پا درتمام مدت غذا خوردن نشسته باشد بلکه او فقط 5 تا 10 دقیقه حالت نشستن را تحمل کرده، و پس از ترک محل صرف غذا، مجدداً برمی گردد.
12.اشتهای کودک مانند خلق وخوی او متغیر است، بنابراین اگر یک روز کمتر از روزهای قبل غذا خورد، نگران نشویم
13.برای تحریک اشتهای کودک بهتر است به او اجازه دهیم تا اگر غذای بیشتری می خواهد به زبان بیاورد.
14.صحبت کردن با کودک خردسال درحین غذا خوردن باهمسالان، تشویق کننده خوبی برای غذا خوردن کودک است.
15.برای اینکه در دادن غذای جدید به کودک موفق باشیم. بهتر است غذای جدید را ابتدا فرد بزرگتر خانواده بخورد تا الگویی برای کودک باشد،همچنین اجازه دهیم کودک آن را بچشد، بو کند وحتی لمس نماید.
توصیه های زیر را در هنگام غذا دادن به کودک به خاطر بسپاریم :
1)استفاده از دوغ یا ماست همراه یا پس از غذا
2)سبزی خوردن یا سالاد همراه یا پس از غذا.
3)دادن میوه یا آب میوه خانگی پس از غذا (مصرف میوه تازه و طبیعی بر آب آن ارجحیت دارد(
4)جتناب کردن از مصرف نوشابه های گازدار یا رنگی
5)درصورتی که وزن کودک براساس منحنی رشد مطلوب نیست، قبلا از کشیدن غذا کمی روغن مایع گیاهی به آن اضافه کنیم.
منابع:
1-Lucus BL.Nutrition in childhood. In: Mahan LK,Escott- Stump S. Krause,s food & Nutrition therapy. 12th ed.USA.2008:PP:222-245.
2) بهبود رشد وتغذیه کودکان ویژه پزشکان، وزارت بهداشت درمان وآموزش پزشکی، 1380.
3) تغذیه درسال دوم زندگی، دکتر علیرضا مرندی وهمکاران، چاپ اول، 1381.

مطالب پیشنهادی

بررسی اثرات کافئین بر بدن
عوارض شیرین کنندههای بدون کالری
فست فود زیر ذره بین کارشناسان حوزه سلامت
ویژگی های ظروف آشپزی و اثر آن در پخت غذا

برنامه غذایی کودک در سال دوم زندگی

وبلاگ زیر جهت دریافت مقالات علمی و افزایش اگاهی شما عزیزان ایجاد شده است

http://maktoobshop.com

یک برنامه غذایی مناسب باید کلیه مواد مغدی ( مواد نشاسته ای، پروتئینی، چربی، ویتامین ها و املاح) را به نسبت های متعادل در اختیار کودک قرار دهد تا انرژی مورد نیاز او که معمولاً بر اساس یکصد کیلو کالری به ازاء هر کیلوگرم وزن بدن است تامین شود. معمولاً 50% انرژی مورد نیاز از مواد قندی ،‌30% از مواد چربی و حدود 20% از مواد پروتئینی به دست می آید. بدیهی است بر حسب عادات مختلف غذایی و افزایش وزن کودک، نسبت های فوق بین 5 تا 10% قابل تغییر هستند. غدای کودکان یک تا دو ساله باید کم حجم ولی مقوی و مناسب و شامل همه گروههای غذایی باشد. مقدار غدای کودک می تواند بر حسب اشتهای او افزایش یابد. نباید انتظار داشته باشیم که کودکان مانند بزرگترها غدا بخورند چون ظرفیت معده آنان هنوز کوچک است از طرف دیگر به دلیل اینکه حس کنجکاوی کودک جهت آشنا شدن با دنیای خارج تاثیرزیادی بر اشتهای او می گذارد این امر ایجاب می نماید که وعده های غذایش 5 تا 6 بار در شبانه روز باشد که سه وعده آن وعده های اصلی است که باید مقوی و پر انرژی باشد دو وعده آن نیز میان وعده است که باید مناسب و مکمل وعده های اصلی باشند. در این سن هنوز هم کودک با شیرمادر تغذیه می شود تا بخشی از انرژی و مواد مغدی موردنیاز او از این طریق در اختیارش قرار گیرد. 

چرا تغذیه با شیر مادر در سال دوم زندگی یک ضرورت است؟ زیرا:

 1- هنوز منبع مهم دریافت پروتئین، چربی کلسیم و ویتامینها برای کودک است.

2- تا حدود 3/1 انرژی و مواد غذایی مورد نیاز او را تامین می کند.

3- چون در این سن، کودک نوپا بسیار پر تحرک و فعال است و با دست زدن به همه جا و همه چیز خود را بسهولت در معرض آلودگی ها و در نتیجه بیماری ها قرار می دهد مواد ایمنی بخش موجود در شیر مادر نقش حفاظتی بسیار مهمی برای کودک ایفا می کند و وی را تا حدود بسیار زیادی از ابتلاء به اسهال، عفونت دستگاه تنفسی، عفونت گوش، عفونت دستگاه ادراری و امثال آن محافظت می نماید . این حفاظت در مقابل بیماری های غیر عفونی نظیر آسم، آلرژی، دیابت نوجوانی و بعضی از سرطانهای دوران کودکی نیز وجود دارد.

4- نیازهای عاطفی و روانی کودک را که برای رشد و تکاملش بسیار ضروری هستند تامین می نماید.

5- نقش بسیار ارزنده تغذیه با شیر مادر در امر تکامل عصبی و روانی کودک که در سال اول زندگی آغاز شده بود با تداوم تغذیه با شیرمادر در سال دوم زندگی استمرار پیدا می کند .

6- اغلب کودکان در ایام بیماری به ویژه در جریان اسهال، استفراغ و تب کم اشتها هستند ولی معمولاً اشتهایشان نسبت به تغذیه با شیرمادر حفظ شده و یا حتی بیشتر می شود لذا این منبغ مهم آب و غدا در ایام بیماری از شدت کاهش وزن آنان می کاهد و به بهبودشان کمک می کند.

7- از نظر اقتصادی چون با کاهش دفعات بیماری های مختلف همراه است اثر قابل توجهی در بهبود شرایط اقتصادی خانواده دارد.

8- در پیشگیری از بارداری ناخواسته مادر هنوز هم نقش قابل توجهی ایفا می نماید. نمونه ای از برنامه غذایی کودک در سال دوم زندگی یک کودک یک ساله حدود 30% انرژی، 50% پروتئین، 2% آهن و 75% ویتامین A مورد نیاز خود را از شیر مادر بدست می آورد. در مورد سایر ویتامین ها و املاح نیز درصدی از طریق شیرمادر و بقیه باید از طریق غذایی که به کودک داده می شود تامین گردد تا رشد و تکامل مطلوب او فراهم شود. البته چون تامین مقدار مورد نیاز پاره ای از ویتامین ها و آهن از طریق تغذیه با شیرمادر و غذا مقدور نیست لذا استفاده از قطره مولتی ویتامین و آهن تا پایان 2 سالگی توصیه می شود.

 به عنوان یک راهنمای کلی که شامل 3 غذای اصلی و 2 میان وعده می باشد برنامه غذایی یک کودک دو ساله به شرح زیر است:

 سه وعده غذای اصلی شامل صبحانه، نهار و شام دو میان وعده حدود 10 صبح و 4 بعداز ظهر نمونه: 

صبحانه: نان، کره، مربا ( یا عسل) پنیر کم نمک و چای کم رنگ.

 نهار: 3 قاشق غداخوری پر برنج پخته شده ( پلو) + یک قاشق غذاخوری پر از حبوبات ( عدس، لوبیا و …) + یک قاشق مربا خوری کره یا روغن + نصف یک پرتقال متوسط. 

شام: 3 قاشق غذاخوری پر از برنج پخته شده ( پلو)‌ + یک قاشق غذا خوری پر گوشت ماهی ( بدون تیغ) + یک قاشق غذاخوری پر از یک نوع سبزی با برگ سبز تیره مثل اسفناج یا گشنیز یا جعفری پخته شده.

 در این نمونه برنامه ناهار و شام چه مواد مغذی وجود دارد و به چه مقدار در اختیار کودک قرار می گیرد؟ 

در غذای ظهر ( نهار)‌ که برنج پیشنهاد شده است بخشی از انرژی و پروتئین مورد نیاز وعده ظهر کودک تامین می شود اگر برنج در دسترس نباشد می توان از سیب زمینی، نان یا ماکارونی استفاده کرد. برنج فاقد ویتامین آ است و مقدار آهن آن هم بسیار ناچیز است. پروتئین سیب زمینی هم کمتر از پروتئین برنج است بنابراین هر زمان که برنج یا سیب زمینی در وعده غذایی کودک قرار می گیرد حتماً باید ماده دیگری که سرشار از پروتئین باشد به آن اضافه نمود مانند حبوبات که پروتئین برنج یا سیب زمینی را کامل می کند بنابراین یک خوراک سیب زمینی و لوبیا یا عدس پلو از نظر پروتئین کامل هستند . برای جذب بهتر آهن پیشنهاد می شود از ترکیب برنج و حبوبات یا سیب زمینی و حبوبات ، نصف یک پرتقال در برنامه نهار کودک استفاده نمود که هم جذب آهن موجود در غذا را بیشتر می کند و هم کمبود ویتامین C مورد نیاز را جبران می نماید.

 در برنامه شام به جای حبوبات ( پروتئین گیاهی) از یک ماده پروتئینی حیوانی استفاده شده است. گوشت ماهی علاوه بر تامین بقیه پروتئین مورد نیاز کودک سبب جذب بهتر آهن غذاهای گیاهی می شود . بنابراین یک قاشق غذاخوری پر از اسفناج یا جعفری یا گشنیز، هم ویتامین آ مورد نیاز کودک را تامین می کند و هم به دلیل وجود گوشت ماهی، جذب آهن موجود در مواد غذایی بیشتر می شود. به جای گوشت ماهی می توان از جگر پخته شده مرغ هم استفاده کرد. گرچه انرژی کمتری تولید می کند ولی در عوض مابقی پروتئین و بخشی از آهن و کل ویتامین آ مورد نیاز را فراهم می نماید حتی ویتامین آ تولید شده حدود 20 برابر بیشتر می شود.. 

با این نمونه از صبحانه ، نهار و شام، قسمت اعظم انرژی مورد نیاز کودک تامین می شود و بخش کوچکی باقی می ماند که با 2 میان وعده مثلاً یک تکه نان همراه با نصف یک موز در ساعت 10 صبح و 2 عدد بیسکویت همراه با 2 عدد خرما در 4 بعد از ظهر کمبود انرژی جبران می شود. سایر ویتامین ها و ریزمغذی ها نیز طی وعده های غذای اصلی و میان وعده به کودک می رسد. تنها عنصری که بطور مکمل ممکن است مورد نیاز باشد آهن است که در بسیاری از کشورها مواد غذایی مثل برنج ، آردگندم، پودرشیر، سس سویا، سس ماهی، پودر کاری، شکر یا نمک را با آهن غنی می کنند . در صورت عدم دسترسی به این مواد غنی شده با آهن بهتر است برای کودک در سن 1 تا 2 سالگی قطره یا شربت آهن تجویز شود. با توجه به مطالب گفته شده می توان برنامه غذایی متنوعی برای کودک فراهم کرد تا کلیه نیازهای غذایی او تامین گردد. 

مثلاً: صبحانه می تواند شامل یکی از پیشنهادات زیر باشد: نان و کره و مربا و چای/ یا نان و کره و عسل و چای/ یا نان و پنیر و گردو/ یا نان و تخم مرغ و پنیر نهار: عدس پلو با 2 قاشق غذاخوری ماست/ یا سبزی پلو با ماهی/ یا سبزی پلو با ماهیچه/ یا کوفته قلقلی با سیب زمینی و هویج/ یا لوبیا چیتی با سیب زمینی و هویج/ یا خوراک گوشت با سیب زمینی و هویج/ یا پلو با نصف سیخ کباب/ یا خورش سبزی با پلو ( سبزی خورش خیلی سرخ نشود) همراه با یک نوع میوه با اندازه متوسط. شام: ماکارونی با گوشت چرخ کرده و کمی سبزی/ یا ماکارونی با پنیر رنده شده/ یا لوبیا چیتی همراه با سیب زمینی و کمی روغن زیتون/ یا کوکوی سبزی با نان/ یا کوکوی سیب زمینی با نان/ یا نصف سیخ کباب با نان + دو قاشق غذا خوری ماست. میان وعده های صبح و بعداز ظهر: 2 عدد بیسکویت با یک سیب/ یک تکه نان و یک موز/ یک تکه نان با 2 عدد خرما/ یک تکه نان با یک عدد سیب زمینی متوسط یا 2 عدد هویج پخته شده/ نان و نصف تخم مرغ پخته شده/ نان و پنیر و خیار/ یک پیاله شله زرد/ یک نعلبکی حلوا/ 10 عدد پسته ریز و نرم شده همراه با یک فنجان آب میوه/7 عدد بادام ریز و نرم شده با یک فنجان آب میوه/ نصف لیوان ماست با یک عدد خرما و یک تکه نان/ یک تکه نان با کمی کره و پنیرو… کلاً همانطور که گفته شد کودکان در این سن دوست دارند که مواد غذایی را با دست خودشان بردارند. لذا در صورت امکان بهتر است که غذای آنان شامل یک تکه گوشت یا حبوبات پخته شده همراه با یک نوع سبزی با برگ سبز یا زرد ( اسفناج ، کرفس و … کدو حلوایی ، هویج و …) به اضافه پلو یا نان یا سیب زمینی و هر روز همراه با یک میوه باشد . در غیراینصورت از همان برنامه غذایی روزانه خانواده مثل خورش سبزی یاخورش قیمه و… می توان با تغییراتی که در آن داده می شود ( مثلاً با نمک و چاشنی کمتر) استفاده نمود.

فرستنده : والدین نیوشا عکاشه

مطالب پیشنهادی

بررسی اثرات کافئین بر بدن
عوارض شیرین کنندههای بدون کالری
فست فود زیر ذره بین کارشناسان حوزه سلامت
ویژگی های ظروف آشپزی و اثر آن در پخت غذا

نکات مهم در تغذیه سال دوم زندگی

وبلاگ زیر جهت دریافت مقالات علمی و افزایش اگاهی شما عزیزان ایجاد شده است

http://maktoobshop.com

  چرا شیر مادر در سال دوم زندگی یک ضرورت است

برای اینکه :

         هنوز بهترین منبع تامین پروتئین برای کودک است

         تا حدود 30% کالری مورد نیاز او را تامین می کند

    مواد ایمنی بخش موجود در آن طیف حفاظتی مهمی برای کودک گسترانده و این طفل نو پا را که بسیار متحرک و فعال است و با دست زدن به همه جا و همه چیز خود را به سهولت در معرض بیماری قرار می دهد از ابتلاء به اسهال و سایر عفونتها حفظ می کند.

         تکامل عصبی و روانی کودک را که با شیر مادر آغاز شده با تداوم و استمرار آن در سال دوم زندگی کامل می کند

    نیازهای عاطفی و روانی او را که برای رشد تکاملش بسیار ضروری هستند تامین کرده و آغوش گرم مادر را به او هدیه می کند

         با کاهش دفعات بیماری اثر قابل توجهی در شرایط روحی و روانی و اقتصادی خانواده دارد

    اغلب کودکان در ایام بیماری کم اشتها هستند و به کمتر چیزی به اندازه شیر مادر میل دارند و این منبع غذایی در ایام بیماری به بهبود آنها کمک می کند

         و بالاخره در جریان اسهال و استفراغ هیچ چیز به اندازه شیر مادر برای کودک قابل تحمل نیست

    نکات مهم در تغذیه سال دوم زندگی

1-    ادامه تغذیه با شیر مادر همچنان مورد تاکید است

2-    شیر مادر بعد از صرف غذای کودک داده می شود

3-    دفعات تغذیه به غیراز شیر مادر 4 تا 5 بار در روز است

4-  هنوز باید در غذا تغییراتی داد تا هضم آن آسانتر باشد زیرا ممکن است اگر غذا یکباره و به صورت آنچه که در سفره خانواده است به کودک داده شود هضم غذا برای او مشکل باشد

    درسفره خانواده اگر برنج به صورت کته یا کاملا نرم شده نیست می توان آن را با پشت قاشق و کمی آب خورش نرم و له کرد و به کودک داد یا اگر در سفره خانواده خوراک سیب زمینی و ... وجود دارد می توان کمی نان در آب خورش نرم کرده همراه با سیب زمینی و تکه های کوچک گوشت به کودک داد

  گوشت خورش باید نرم و له کرد و همراه با پلو و آب خورش به کودک داد

5-    نیاز کودک به کلسیم و پروتئین توسط شیر مادر و مقدار ماست پاستوریزه ای که در روز می خورد تامین می شود

6-  سفیده تخم مرغ کم کم به همان صورت که در مورد زرده تخم مرغ شروع شده بود بصورت کاملا پخته و سفت شده شروع و بتدریج به یک سفیده کامل می رسد و میتوان یک روز در میان یک تخم مرغ کامل به کودک داد

7-    کودک فعالانه در غذا خوردن دخالت داشته باشد و خود غذا را با دست یا قاشق کوچک بردارد و به دهان ببرد

8-    از 11 ماهگی به بعد زمان انتقال از غذاهای خصوصی به غذای سفره خانواده است

9-  حبوبات از مواد غذایی دارای پروتئین کربوهیدارت و املاح است و در سال دوم بتدریج بر تنوع حبوبات مصرفی افزوده که می توان به صورت کاملا پخته شده همراه با سیب زمینی و با روغن یا کره ترجیحا روغن زیتون به کودک داد

10-         باید توجه داشت که هنوز هم معده کودک کوچک است و نباید آن را با مقدار زیاد آب میوه و یا خود میوه پر کرد

    آب میوه در حجم کم به صورت یک نوشیدنی خنک و مطبوع و شربت های خانگی مانند شربت آب لیمو ( یا لیموی تازه ) شربت به لیمو و ... بعد از بازی و تقلای کودک بسیار مطبوع و لذت بخش است

    مصرف میوه و سبزی علاوه بر داشتن فیبر و تسهیل کار دستگاه گوارش کودک نیازهای او را به ویتامین تامین می نماید

11-  به کودک 1 تا 2 ساله تنقلاتی مثل پفک شکلات چیپس و ...نباید داده شود و در صورتی که فعالیت  کودک زیاد باشد بستنی خرما بیسکویت بادام و پسته بو نداده ولی ریز شده به شرطی که بعد از غذا به او داده شود و جای وعده های اصلی غذا را نگیرد و مفید است

12-  در طول سال دوم مصرف ویتامین های آ و دی و قطره آهن باید ادامه داشته باشد و این مطلب که آهن موجب سیاهی دندان ها می شود نباید مانع مصرف آن شود بلکه باید قطره را با قاشق چایخوری در عقب دهان ریخته و متعاقب آن به او آب داد و با پارچه ای تمیز روی دندانهای کودک را تمیز کرد

13-  در اواخر سال دوم احساس استقلال کودک بیشتر شده خودش غذا می خورد و از همه غذاهای سفره خانواده به دلخواه انتخاب می نماید مادران در این مرحله از زندگی باید به مصرف مواد غذایی کافی و پرانرژی که برای رشد کودک لازم است توجه نمایید

         مراحل از شیرگیری کودک

به مادر توصیه کنید:

         به کودک  4 تا 5 نوبت در روز غذا بدهید

         در صورت نیاز میزان غذا و تعداد وعده های غذایی را افزایش دهد

    فواصل بین شیردهی را افزایش دهد بعنوان مثال ممکن است ابتدا مادر در طول صبح شیردهی را قطع کند پس از یک یا دو هفته شیردهی در طول بعد از ظهر را هم قطع کند

         به کودک بیشتر محبت کند و بگذارد کودک احساس نزدیکی به مادر داشته باشد

    زمانیکه کودک تمایل به شیرخوردن دارد او را با زور از خود دور نکند زیرا ممکن است کودک عصبی و ناراحت شود

         سرانجام شیردهی در طول شب را قطع کند

مطالب پیشنهادی

بررسی اثرات کافئین بر بدن
عوارض شیرین کنندههای بدون کالری
فست فود زیر ذره بین کارشناسان حوزه سلامت
ویژگی های ظروف آشپزی و اثر آن در پخت غذا