مشکل رشد در کودک پیش دبستانی

در اغلب موارد بچه ها مراحل مختلف رشد را به موقع و در زمان مورد انتظار پشتسر میگذارند، مراحلی که با کارهایی از قبیل توالت رفتن و راندن سه چرخه مشخص میشوند.

به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز، از سوی دیگر ردگیری هرچه زودتر مشکلات احتمالی بهتر از این است که دیر متوجه شویم کودک پیشدبستانیمان با تاخیر واقعی در رشد مواجه است.

«تاخیر در رشد» به چه معناست ؟

پزشکان این عبارت را زمانی به کار می برند که کودکی نتواند در محدودهی زمانی نرمال به مرحله ی خاصی از رشد دست یابد.

این تاخیر می تواند در یک یا چند زمینه باشد : مهارتهای حرکتی ضعیف یا درشت (مثل پریدن و چیدن بلوکها)؛ مهارتهای ارتباطی و زبانی (دو نوع «پذیرشی» مثل درک مطلب و «بیانی» مثل حرفزدن)؛ مهارتهای کمک به خود (مثل توالت رفتن و لباس پوشیدن)؛ و مهارتهای اجتماعی (مثل برقراری ارتباط چشمی و بازی کردن با دیگران).

باید به خاطر داشته باشیم علیرغم پیشرفت نوعیِ رشد در سیری معمولی و صعودی، کودکان با سرعتهای متفاوت و به طرق مختلف رشد میکنند .

پس مثلا یک کودک 25 ماهه ممکن است مهارتهای حرکتی بسیار پیشرفتهای داشته باشد چون عاشق گشت و گذار و ارتباط برقرار کردن از طریق حرکت بوده و علاقه ی چندانی به مداد نداشته؛ درحالی که کودکی دیگر در همان سن خوب نقاشی کند ولی در مهارتهای حرکتی توانایی کمتری داشته باشد. آنچه اهمیت دارد رشد رو به جلوی کودک در همهی زمینه هاست.

احتمال این که کودک پیش دبستانی تاخیر در رشد داشته باشد چقدر است ؟

پزشکان دریافته اند که حدود 9 درصد از بیماران زیر 36 ماهِ احتمالا با یک مشکل رشدی مواجه هستند مثل مشکل در یادگیری برقراری ارتباط بازی کردن یا انجام فعالیتهای فیزیکی یا مهارتهای عملی.

حدود 18 درصد از کودکان (از سن تولد تا 18 سالگی) ناتوانیهایی همچون اختلالات زبانی و حرفزدن عقبافتادگی ذهنی ناتوانیدر یادگیری و مشکلات احساسی و رفتاری را تجربه میکنند.

برخی از این ناتوانیها با رفتن کودک به مدرسه برطرف خواهند شد در حالی که سایر نقایص تا کلاس دوم یا بعد از آن قابل تشخیص نیستند.

کمتر از 3 درصد از این کودکان ناتوانیهای گسترده و شدید دارند ناتوانیهایی چون عقب افتادگی ذهنی اوتیسم اختلالات مغزی یا مشکلات شدید دیداری یا شنیداری.

اغلب والدین نسبت به سنی که کودکشان مهارتهای حرکتی همچون راه رفتن و از پله بالارفتن را بدست میآورد، و به اینکه این موفقیت در رشد «زود» یا «دیر» حاصل شده، حساسیت زیادی نشان میدهند. ولی ممکن است شما روی مهارتهای حرکتی ظریف کودکتان حساس باشید مثلا به توان یا عدم توانایی آنها در رسم یک دایره یا شستن دندانهایشان.

در عرصه ی زبان ممکن است متوجه شوید که کودکتان با زبان پذیرشی (درک معنای کلمات و جمله ها) و یا زبان بیانی (بیان افکار در قالب کلمات و جمله ها) مشکل دارد.

آشنایی با محدودهی زمانی معمول برای رشد مهارتهای فیزیکی و شناختی بسیار مفید است و شما میتوانید به عنوان یک راهنمای مسیر روی آن حساب کنید.

بدین طریق خواهید دانست که اغلب کودکان پیشدبستان مثلا تا 30 ماهگی قادر به شستن و خشککردن دستهای خود هستند و در 36 ماهگی میتوانند از 3 تا 4 کلمه در جمله استفاده کنند. خواهید دید که تا 33 ماهگی اغلب آنها میتوانند رنگها را نام ببرند و تا 26 سالگی خواهند توانست 6 بلوک را روی هم سوار کنند.

به یاد داشته باشید که اگر کودک شما نابهنگام به دنیا آمده باشد ممکن است برای رسیدن به مراحل متعدد رشد به زمان بیشتری نسبت به دیگر کودکان نیاز داشته باشد.

اغلب پزشکان رشد بچهای را که زودتر از موعد به دنیا آمده است با توجه به تاریخ ی که باید در آن به دنیا می آمد (تاریخ مقرر تولدش نه تاریخ حقیقی تولد) میسنجند و مهارتهای وی را تا دومین و سومین سال زندگیش بالا ارزیابی میکنند.

دلیل تاخیر در رشد کودک

برخی اوقات تاخیر در رشد علت پزشکی دارد مثل پیچیدگی های زایمان زودرس یا وضعیتی ژنتیکی مثل سندرم داون یا این تاخیر می تواند محصول یک بیماری شدید یا تصادفی جدی باشد.

تاخیر زبانی و کلامی ممکن است ناشی از اختلال شنیداری یا مشکلی در  حنجره گلو یا حفرههای دهان یا بینی باشد. مشکلات مربوط به « برقراری ارتباط» ممکن است در اثر مشکل سیستم مرکزی اعصاب ایجاد شده باشند.

اغلب اوقات هیچ دلیل پزشکی برای توضیحِ تاخیر در رشد نمیتوان ارائه داد.

چه موقع باید به دکتر مراجعه کنم ؟

شما بهتر از همه کودک خود را میشناسید پس میتوانید مشکلات- یا مشکلات بالقوه او را خیلی زود پیدا کنید. اگر پرسش یا نگرانی داشته باشید به دنبال پاسخ آن بگردید حتی اگر تنها برای اطمینان بیشتر باشد.

یادداشت برداری از ملاحظاتتان پیش از قرار ملاقات با پزشک مفید است. آیا چیز بهخصوصی در راه رفتن یا حرفزدن کودکتان میبینید که شما را ناراحت میکند آیا به نظر میرسد مرحلهای از رشد را که باید زودترها از آن میگذشت جا انداخته است آیا نشانهای خاص از تاخیری فیزیکی یا تاخیر در زبانآموزی و ارتباطات مشاهده میکنید ؟

نوزادان و کودکان به صورت غیر رسمی در حین ویزیتهای معمول از نظر تاخیر در رشد مورد معاینه قرار گیرند و در سنین 9 ? 18 و 30 ماهگی نیز با استفاده از معاینات دورهای رسما مورد معاینهی رشد قرار گیرند. (اگر نمیخواهید معاینات 30 ماهگی را انجام دهید? میتوان معاینه 24 ماهگی را جایگزین آن نمود؛ زیرا که برخی برنامههای کنترل سلامت معاینات 30 ماهگی را دربر نمیگیرند.)

دکتر موظف است از شما در مورد هر گونه نگرانی احتمالیتان سوال کند و با استفاده از آزمونهای ارزیابی رشد استاندارد به دنبال مهارتهای خاص حرکتی زبانی ارتباطی و شناختی خواهد گشت.

اگر به چیز نگرانکننده ای بر بخورد شما را به یک دکتر اطفال که در زمینهی رشد متخصص باشد ارجاع خواهد داد.

سپس از کوچولوی شما ارزیابی رشد به عمل خواهد آورد که ارزیابی عمیقتری از مهارتهای او است. یا اگر به نظر آید که کودک شما در رشد زبانی یا ارتباطی با تاخیر روبروست وی را به یک گفتاردرمان ارجاع خواهد داد تا او کودکتان را از لحاظ رشد زبان به طور خاص مورد ارزیابی قرار دهد.

البته ردگیری مشکلات دیداری و شنیداری که میتوانند بر رشد کودک در سایر زمینهها اثر بگذارند بسیار مشکل است مگر اینکه در این کار متخصص باشید. پس معاینات مربوط به گوش و چشم نیز باید در برنامهی سلامت کودکتان گنجانده شود.

اگر نگران رشد کودک پیش دبستان خود هستید و بین دو ویزیت برنامهریزی شده قرار داریدتا وقت مقرر بعدی صبر نکنید. با دکتر کودکان تماس گرفته و نگرانی خود را با وی در میان بگذارید. او میتواند ترس شما را به سرعت فرونشاند ویا شاید بخواهد در همان زمان وقت ملاقاتی برای معاینهی کودک تنظیم کند.

چه کنم اگر دکتر بگوید کودکم مشکلی ندارد و من هنوز نگران هستم ؟

اگر پزشک کودک شما را معاینه کرده و هنوز نگرانید در مراجعه به کس دیگر و پرسیدن نظر او تردید نکنید. به دنبال پزشک اطفالی بگردید که در مسائل مربوط به رشد متخصص باشد یا اگر در مورد تاخیر رشد زبانی کودکتان نگرانید با یک گفتار درمان مشورت کنید.

مطالب پیشنهادی:

تغذیه کودکان دبستانی

چرا برخی از کودکان دیر زبان باز می کنند ؟ 

خواص درمانی سویا 

نقش تغذیه در رشد قد کودکان و نوجوانان

روش های پیشگیری و درمان چاقی کودکان

ﺑﺎ ﻟﺠﺒﺎﺯﯼ ﮐﻮﺩﮐﺎﻥ 3ﺳﺎﻟﻪ ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺮﺩ

رفتارهای جنسی نوجوانان 

علل کوتاه قدی کودکان 

چگونه فرزندان بلند قد می شوند؟

تغذیه و رشد کودک

وبلاگ زیر جهت دریافت مقالات علمی و افزایش اگاهی شما عزیزان ایجاد شده است

http://maktoobshop.com

بیش از نیمی از آمار مرگ کودکان همراه با سوءتغذیه است. غذای نامناسب، بیماری مکرر، مراقبت و توجه ناکافی عوامل زمینه ساز و ایجاد کننده سوءتغذیه هستند. چنانچه یک خانم در دوران بارداری دچار سوءتغذیه باشد یا یک کودک در دو سال اول عمر دچار سوءتغذیه شود رشد جسمی و ذهنی او دچار تأخیر شده و برای تمام عمر گرفتار خواهد شد. حق همه کودکان است که از تغذیه خوب، محیط مناسب و مراقبت های بهداشتی اساسی برخوردار باشند تا در مقابل بیماری محافظت شده و از رشد و تکامل مناسب بهره مند شوند. کودکان از رشد سریع برخوردارند لذا باید از تولد تا دو سالگی هر ماه وزن شوند. چنانچه درست وزن نگیرند، مشکلی وجود دارد که باید به آن توجه شود. وزن گیری منظم بهترین علامت رشد خوب و حاکی از کسب مهارت های تکاملی کودک است. چنانچه کودک در ۶ ماه اول عمر فقط شیر مادر را دریافت کند از رشد خوبی برخوردار خواهد بود. تغذیه با شیر مادر کودک را در مقابل بیماری ها محافظت می کند، همچنین تضمین کننده رشد خوب جسمی و ذهنی و کسب تکامل در کودک است. شیرخوارانی که از شیر مادر محروم هستند ممکن است به راحتی کودکانی که با شیر مادر تغذیه می شوند یادگیری نداشته باشند. چنانچه کودکی به مدت دو ماه وزن نگیرد ممکن است نیاز به دریافت مواد مغذی بیشتری داشته باشد، ممکن است بیمار باشد یا نیاز به توجه و مراقبت بیشتر داشته باشد. لذا وظیفه والدین و کارکنان بهداشتی درمانی کشف سریع علت و رفع آن است. باید هر کودکی کارت پایش رشد خاص خود را داشته باشد تا وزن او روی آن ثبت شود که نشانگر رشد کودک باشد. اگر منحنی رشد کودک سیر بالارونده داشته باشد او خوب رشد می کند ولی چنانچه صاف و یا نزولی شود جای تأمل و نگرانی خواهد بود. . اگر کودکی مرتباً وزن نمی گیرد یا خوب رشد نمی کند سؤالات مهمی مطرح می شود که عبارتنداز:  ۱ - آیا دفعات غذا خوردن کودک کافی است؟ آیا زمانی که غذای کمکی شروع می شود تا پایان دو سالگی دفعات غذا افزایش می یابد؟ روزانه سه تا پنج بار غذا می خورد؟ ۲ - آیا غذای کافی دریافت می کند؟ اگر کودک غذایش را تمام می کند و باز هم می خواهد باید غذای بیشتری به او داده شود. ۳ - آیا غذای کودک حاوی انرژی و مواد مغذی کافی است؟ غذای کودک باید متنوع و حاوی موادی از تمام گروه های غذایی باشد از جمله: گوشت، ماهی، تخم مرغ، حبوبات، خشکبار، غلات، نخود، لوبیا سبز و... و نیز افزودن کمی روغن که انرژی غذا را افزایش می دهد. ۴ - آیا کودک از غذا خوردن امتناع می کند؟ اگر به نظر می رسد کودک طعم یک غذا را دوست ندارد باید غذاهای دیگر به او داده شود، غذای جدید را باید تدریجی آغاز کرد. ۵ - آیا کودک بیمار است؟ کودک بیمار نیاز به تشویق دارد که مقداری غذا بخورد. او را باید مکرر و کم کم غذا داد. بعد از بیماری نیز به مدت یک هفته به یک وعده غذای اضافی نیاز دارد. شیرخوارانی که غذایشان فقط شیر مادر است بایستی حداقل روزانه یک وعده شیر اضافی به مدت یک هفته دریافت کنند. چنانچه کودکی مکرراً بیمار می شود بایستی توسط پزشک دیده شود. ۶ - آیا کودک غذای کافی که حاوی ویتامین آ باشد دریافت می کند تا از ابتلای او به بیماری ها پیشگیری شود؟ شیر مادر از لحاظ ویتامین آ غنی است. سایر غذاهای حاوی ویتامین آ عبارتنداز: جگر، تخم مرغ، محصولات لبنی، میوه ها و سبزی های زرد و نارنجی و بسیاری از سبزی ها با برگ سبز. اگر این غذاها به مقدار کافی در دسترس نیست بایستی سالی دو بار کپسول ویتامین آ دریافت کند که دوز آن را برای سن کودک پزشک تعیین می کند. در مناطقی که از قطره AD استفاده می کنند کپسول تجویز نمی شود. ۷ - آیا کودکی که از شیر مادر محروم است شیر مصنوعی را با بطری دریافت می کند؟ در شش ماه اول عمر بهترین غذا شیر مادر است که باید فقط و فقط آن را دریافت کند. از ۶ ماهگی به بعد علاوه بر شیر مادر که بهترین شیر و منبع مهم مواد مغذی مختلف است غذاهای کمکی را نیز باید دریافت کند. اگر شیر مادر نمی خورد استفاده از هر شیری باید به وسیله فنجان باشد و استفاده از بطری ممنوع است. ۸ - آیا آب و غذای کودک تمیز است؟ چنانچه جواب منفی باشد کودک غالباً بیمار خواهد شد. آنچه قرار است خام خورده شود باید شسته شود و آنچه که پختنی است باید خوب پخته شود. غذا وقتی پخته شد و آماده شد باید بدون تأخیر خورده شود اگر بماند باید به طور کامل حرارت ببیند. آب را باید از منابع تمیز برداشت کرده و در جای تمیز نگهداری کرد. اگر آب رودخانه، حوض، چشمه و غیره مصرف می شود باید جوشانیده شود. اگر چاه و چشمه محافظت شده است آب آن می تواند تمیز باشد. آب لوله کشی نیز که کلرینه می شود تمیز است. ۹ - آیا بیشتر اوقات کودک تنهاست یا توسط کودک بزرگ تر نگهداری می شود؟ اگر چنین است ممکن است کودک کم سن نیاز به توجه بیشتر از طرف بزرگسالان داشته باشد و این بخصوص در زمان غذا خوردن لازم است. شیر مادر به تنهایی نیاز غذایی و نوشیدنی کودک را در ۶ ماه اول عمر برآورده می کند. پس از آن لازم است انواع غذاهای کمکی به تدریج به رژیم غذایی شیرخوار همراه با شیر مادر اضافه شود. کودکان در ماه های اول زندگی در معرض خطر بیماری ها قرار دارند. تغذیه انحصاری با شیر مادر آنها را در مقابل اسهال و بیماری های عفونی شایع محافظت می کند. در حدود ۶ ماهگی غذا و نوشیدنی های دیگر لازم است و تغذیه با شیرمادر تا پایان دو سالگی یا بیشتر همراه با غذا ادامه می یابد. اگر شیرخوار در شش ماه اول خوب وزن نمی گیرد ممکن است نیاز به دفعات بیشتر تغذیه با شیر مادر داشته باشد. شیرخواری که تا ۶ ماهگی منحصراً شیر مادر می خورد نیاز به سایر مایعات حتی آب ندارد.  شیرخواری که خوب وزن نمی گیرد ممکن است بیمار باشد یا شیر کافی دریافت نکند، باید پزشک او را ببیند و مادر نیز راهنمایی شود که چگونه شیر بیشتری به فرزندش برساند. در سن حدود ۶ ماهگی تغذیه تکمیلی آغاز می شود. به ترتیب هفته می توان از غلات، گوشت، (گوسفند، مرغ، گوساله) سبزی های پخته شده و له شده و... استفاده کرد. شیرخواران از ۶ تا ۱۲ ماهگی همچنان به دریافت مکرر شیر مادر نیاز دارند و غذای کمکی باید بعد از شیر مادر به آنان داده شود. بعد از ۶ ماهگی به لحاظ خوردن غذا و خزیدن و تماس بیشتر با اطراف، خطر بیماری های عفونی افزایش می یابد. لذا بایستی دست های کودک را شست. کودکان از ۶ ماهگی تا دو سالگی نیاز به پنج نوبت غذا دارند. سوءتغذیه در دو سال اول عمر رشد کودک را به تأخیر انداخته و آثار آن در تمام عمر باقی خواهد ماند. برای رشد خوب و سالم ماندن باید کودک مواد غذایی مختلف شامل گوشت، ماهی، حبوبات، غلات، تخم مرغ، میوه و سبزی را علاوه بر شیر مادر دریافت کند. معده کودکان کوچک است و در یک وعده نمی توانند غذای مورد نیاز خود را بخورند چون نیاز آنان و سوخت و سازشان زیاد است بنابراین حائز اهمیت است که کودکان به دفعات کافی غذا دریافت کنند تا نیازشان برآورده شود. اگر ظرف غذا مشترک باشد ممکن است بچه های کوچک غذای کافی دریافت نکنند. کودک باید از بشقاب جداگانه استفاده نماید تا والدین یا مربیان بفهمند که چه مقدار غذا خورده است. ممکن است بچه های کوچک نیاز به تشویق یا کمک برای غذا خوردن داشته باشند. کودکان نیاز به ویتامین آ دارند تا در مقابل بیماری ها مقاوم شده و دید چشمشان آسیب نبیند. در ۶ ماه اول عمر شیر مادر منبع ویتامین آ است و نیاز کودک را برآورده می کند. مادر باید از غذاهای محتوی ویتامین آ استفاده کند یا خود ویتامین آ را دریافت کند. شیرخواران از ۶ ماهگی نیز باید ویتامین آ را از طریق غذا یا مکمل دریافت نمایند. در کشور ما از ۱۵ روزگی قطره ویتامین شروع می شود. ویتامین آ در جگر، تخم مرغ، محصولات لبنی، روغن کبد ماهی چرب، انبه، خربزه درختی، سیب زمینی زرد شیرین، سبزی های با برگ سبز تیره و هویج موجود است. هنگامی که کودکان ویتامین آ کافی دریافت نکنند با خطر شب کوری و دید ناکافی در غروب یا شب مواجه می شوند. در بعضی از کشورها در سنین ۶ ماهگی تا پنج سالگی سالیانه یک تا دو بار کپسول ویتامین آ به همه کودکان داده می شود. بیماری هایی نظیر اسهال و سرخک ویتامین آ موجود در بدن کودک را به مصرف می رسانند. تغذیه بیشتر شیرخوار با شیر مادر می تواند این کمبود را جبران کند. در کودکان بالاتر از ۶ ماه میوه ها و سبزی ها، شیر، تخم مرغ، جگر و محصولات لبنی می توانند این نیازها را تأمین کنند. کودکان دچار اسهال طولانی بیشتر از ۱۴ روز یا سرخک باید کپسول ویتامین آ دریافت کنند. کودکان نیاز به غذای محتوی آهن دارند تا از توانایی فیزیکی و ذهنی کافی برخوردار شوند. کم خونی که به دلیل کمبود آهن اتفاق می افتد می تواند رشد فیزیکی و ذهنی کودک را مختل کند. علائم کم خونی شامل رنگ پریدگی زبان، کف دست و پا، داخل لب، خستگی و تنگی نفس است. الف- حتی کم خونی خفیف شیرخواران و بچه های کوچک می تواند تکامل هوشی آنان را مختل کند. ب- کم خونی در بچه های زیر دو سال ممکن است اختلال در تعادل و هماهنگی به وجود آورده و کودک را منزوی، بی تفاوت و بی میل در کارها کند. در نتیجه توان او برای تعامل در ایجاد اثر متقابل بر یکدیگر کاهش یافته، تکامل هوشی او ممکن است به تأخیر افتد. کم خونی در بارداری موجب تشدید خونریزی مادر، افزایش خطر عفونت هنگام زایمان و مشکلاتی از این قبیل برای مادر می شود. شیرخواران متولد شده از مادران کم خون غالباً از وزن کم و کم خونی رنج می برند. مصرف آهن در مادران باردار، مادر و شیرخوار را محافظت می کند. آهن در جگر، گوشت، تخم مرغ و حبوبات وجود دارد. افزودن آهن به بعضی مواد غذایی نیز از کم خونی پیشگیری می کند. مالاریا و کرم قلاب دار می توانند منجر به کم خونی شده یا آن را بدتر کنند. استفاده از پشه بند، جلوی نیش پشه را می گیرد. در مناطق آلوده به انگل نیز رعایت بهداشت به پیشگیری از ابتلا به بیماری های انگلی کمک می کند. نباید کودکان نزدیک توالت ها و محل دفع مدفوع بازی کنند. باید دستشان را شسته و حتماً کفش بپوشند که از آلودگی انگلی پیشگیری شود. استفاده از نمک یددار برای پیشگیری از ناتوانی ها و تأخیر تکامل مفید است. به امید آنکه تمام مادران امروز و مادران آینده اهمیت تغذیه صحیح و جایگاه تغذیه با شیر مادر را درک کنند و کودک خود را از حق مسلم محروم نکنند.

علی امیرحسینی منبع : روزنامه همشهری مطالب پیشنهادی بررسی اثرات کافئین بر بدن عوارض شیرین کنندههای بدون کالری فست فود زیر ذره بین کارشناسان حوزه سلامت ویژگی های ظروف آشپزی و اثر آن در پخت غذا