راههای افزایش شیر مادر:کمبود شیر مادر

وبلاگ زیر جهت دریافت مقالات علمی و افزایش اگاهی شما عزیزان ایجاد شده است

http://maktoobshop.com

همه مادران در دوره‌ای این سؤال را می‌پرسند که آیا میزان شیرشان کافی‌ست یا خیر، به خصوص زمانی که شیردهی را آغاز می‌کنند.

بسیاری از زنان فکر می‌کنند شیرشان کم است، در حالی که اینطور نیست. این فکر ممکن است زمانی به سراغ‌تان بیاید که سینه‌تان حس پُری خود را از دست داده باشد یا شیر از نوک سینه به بیرون نشت نمی‌کند. اما اینها تنها نشانه‌های این هستند که بدن‌تان خود را با نیاز‌های تغذیه‌ای نوزاد تطبیق داده است و نشانه کم شدن شیرتان نیست. رشد ناگهانی نوزاد و جهش رشدی او باعث می‌شود شیر بیشتری بخورد و در نتیجه سینه‌های‌تان خالی‌تر از آنچه که در گذشته بودند احساس شوند، پس این هم دلیل کم شدن شیرتان نیست.

اما در برخی موارد که شیر مادر (با علائمی که در ادامه می‌گوییم) کم است ممکن است نوزاد در معرض سوء تغذیه قرار بگیرد. حال چگونه باید تشخیص دهید شیرتان کافی است و یا خیر؟

چه چیزی موجب کم بودن شیر مادر می‌شود؟

اگر مادر به دلایلی مانند درد نوک سینه، تنبلی یا بی‌حالی یا تکنیک غلط نگه داشتن نوزاد به هنگام شیردهی و... به نوزاد خود به میزان لازم و به طور مکرر شیر ندهد، ممکن است شیر او به طور موقت کم شود. قبل از هر چیز اصول شیردهی را مطالعه و رعایت کنید. بیماری‌ها و همچنین استفاده از قرص‌های ضد بارداری حاوی استروژن نیز می‌توانند بر تولید شیر تأثیر بگذارند.

در برخی از زنان یک وضعیت زیستی یا فیزیکی مانند اختلال هورمونی و یا جراحی سینه می‌تواند موجب کاهش میزان تولید شیر شود.

با این حال در اغلب زنان مشکل جریان یافتن شیر به بیرون و رسیدن به نوزاد است و نه تولید آن. آنها مقدار زیادی شیر تولید می‌کنند، اما به دلایلی برای مثال تکنیک غلط شیردهی به نوزاد، نوزاد به اندازه کافی شیر دریافت نمی‌کند.

مطالب پیشنهادی

بررسی اثرات کافئین بر بدن
عوارض شیرین کنندههای بدون کالری
فست فود زیر ذره بین کارشناسان حوزه سلامت
ویژگی های ظروف آشپزی و اثر آن در پخت غذا

راههای افزایش شیر مادر:تصور ناکافی بودن شیر مادر

وبلاگ زیر جهت دریافت مقالات علمی و افزایش اگاهی شما عزیزان ایجاد شده است

http://maktoobshop.com

تصور ناکافی بودن شیر مادر

  دودسته قابل توجه است:

دسته اول ، تصور ناکافی بودن شیر مادر

دسته دوم  ، ناکافی بودن واقعی شیر مادر 

نکته مهم  ، تلاش برای تشخیص به موقع علائم خطرمبنای تشخیص ناکافی بودن شیر مادر 

فقط تصور وبرداشت مادر واطرافیان است اکثریت موارد ناکافی بودن شیر مادر راهمین تصورغلط به خود اختصاص میدهد

  علل مختلفی سبب می شود که مادران این ذهنیت را پیدا کنند که شیرشان ناکافی است 

 بعضی از مادران انتظار دارند فرزندشان شبیه شیر خشک خوار هر 4ساعت شیر بخورد 

اما شیر مادر سهل الهضم است ونوزاد زود زود شیر میخورد که اشتباها تصور ناکافی بودن شکل می گیرد و احیانا رقیق ونامناسب بودن کیفیت شیر شان میگذارند

    گروهی قسمت اول شیر که آبکی به نظر میرسد به اشتباه شیر خود را نامناسب وناکافی تصور میکنند

برخی بیدار شدن های مکرر وتمایل به تغذیه ومکیدن مکرر پستان مادر به خصوص در شب دلیل ناکافی بودن تصور میکنند

عده ای از مادران گریه های مکرر وبیقراری را ناشی از کم بودن ویا ناسازگاربودن شیر خود تصور می نمایند

    بعضی احتقان وبزرگی پستان روزهای اول که پس از 48 ساعت برطرف میشود کوچک شدن پستان را ناشی از کمبود شیر تصور میکنند

گروهی مکیدن مکرر دست هایش را ناشی از گرسنگی وتصور ناکافی بودن شیر میدانند 

بعضی از مادران وقتی می بینند :

- شیرشان مثل سابق جاری نمی شود

-یا رگ کردن پستان های خود را احساس نمی کنند 

-یا همچون گذشته  پستان های خود را بدوشند

-یا به نظرشان میرسد پستان هایشان کوچک شده است 

     این ها را دلیل عدم کفایت شیر خود میدانند

در مورد این دسته از مادران باید :

شیرخوارشان را به طور منظم وزن نمود

ترسیم منحنی رشد 

در نتیجه مادر کافی بودن شیر وکیفیت آن مطمئن نمود

در غیر این صورت اضطراب ونگرانی بیش از حد مادر موجب رگ نکردن وکاهش شیر می شود 

    در نتیجه مادر از فرط نگرانی به شیر خشک متوسل میشود

ناکافی بودن واقعی شیر مادر

در این دسته ، واقعا شیر مادر کافی نیست 

دونوع می توان تقسیم نمود:

نوع اولیه 

نوع ثانویه

نوع اولیه ناکافی بودن واقعی شیر مادر

در نوع اولیه فقط 2-5 درصد کل موارد را تشکیل میدهد علل آن عبارت است از :

مشکلات تشریحی پستان آپلازی یا هیپوپلازی غدد شیرساز

جراحی های پستان

رادیوتراپی پستان

بیماریهای شدید مادر ، عفونت ،هیپرتانسیون ،سنندرم شیهان ،

      بعضی مادران به علل ناشناخته  در حوالی40 سالگی وبعد شیر کافی تولید نمیکنند

نوع ثانویه  ناکافی بودن واقعی شیر مادر

نوع ثانویه ناکافی بودن شیر مادر شایع تر است

در این نوع در آغاز شیر مادر زیاد است 

در اثر مشکلات مادر یا فرزند ، حجم شیر کاهش می یابد

میزان حجم شیر بستگی مستقیم به دفعات تخلیه پستان ها و کامل بودن بودن این تخلیه دارد

    هر چه دفعات تخلیه در شبانه روز بیشتر وتخلیه کامل تر باشد حجم شیر مادر بیشتر می شود

اگر فواصل تخلیه پستان های مادر طولانی تر شود 

یعنی دفعات تخلیه در طی شبانه روز کاهش یابد

یا تخلیه پستان های مادر به طور کامل صورت نگیرد

منجر به کاهش حجم شیر مادر می شود 

  در این صورت از طریق تخلیه مکرر می توان آنرا اصلاح نمود

علل نوع ثانویه 

علل نوع ثانویه را می توان به دو دسته تقسیم نمود:

علل مربوط به مادر 

علل مربوط به شیرخوار 

علل مربوط به مادر

مهم ترین عامل تخلیه های مکرر است

اگر تخلیه مکرر انجام نشود سبب تولید ماده شیمیائی بازدارنده در شیر باقی مانده می شود

فشار فیزیکی حاصل از تجمع شیر در پستان مادر غدد شیر ساز دچار اتروفی شده تولید شیر کاهش می یابد

ممکن است ناکافی بودن حجم شیر مادر ناشی از :

جدائی مادر وفرزند باشد به علت 

اشتغال

تحصیل

بستری شدن

مسافرت

    همچنین بارداری ،عفونت پستان ،مصرف استروژن وکاهش کالری دریافتی مادر موجب کاهش تولید میشود

علل مربوط به شیرخوار

نارس بودن و وزن کم موقع تولد

نوزاد پستان مادر را مشکل به دهان می گیرد

زود خسته می شود وقادر به تخلیه پستان نمی باشد

در چنین موارد باید از شیردوش استفاده شود

دوقلوها هم اغلب نارس هستند چنین حالتی دارند

    افزایش بیلی روبین در روز های سوم به بعد نشانه شایع کم شیرخوردن نوزاد است

هیپوتونی ، هیپرتونی

آسفیکسی

     سنندرم   Down

بیماری های مادرزادی قلب

مشکلات تنفسی ، عفونت 

     مشکلات دهانی ، شکاف کام ، Micrognatia

 پستانک  و  خوردن شیر کمکی

خوابیدن 5-6 ساعت در شب

تلاش برای تشخیص به موقع علائم خطر

مراقبت نوزادان در روز های اول تولد AAP توصیه می کند

اگر نوزادی 48 اول تولد از بیمارستان مرخص شود :

بین روز های 2و4 دوباره معاینه شود

وزن شود، نحوه تغذیه مستقیما ارزیابی گردد

در مورد دفعات تغذیه ، مدت تغذیه ، دفعات دفع وادرار، استفاده پستانک ، زردی  ملاحظه گردد

اگر بیش از7%-10%وزن کم شود نیازمند بررسی است

     اگربیش از 12% وزن کم شود بررسی پاراکلینیک وهیپرناترمی ضرورت دارد

علائم خطر مربوط به مادر

سابقه ناکافی بودن شیر مادر

افزایش وزن ناکافی فرزند قبلی 

صاف یا فرورفته بودن نوک پستان

احتقان زیاد پستان

سابقه جراحی پستان ، ترک خوردن نوک پستان

خونریزی، هیپرتانسیون ، عفونت ادرار ، دیابت  

عارضه قلبی ، CF مادر ، جاری نشدن شیر تا 4 روز

    سن بالاتر از 37 سال

علائم خطر مربوط به شیر خوار

نارسی و وزن کم موقع تولد

جدائی 24 ساعت اول تولد از مادر

مشکلات دهانی نوزاد  ، اختلالات عصبی عضلانی

زردی نوزاد ، نیاز به فتوتراپی ،دوقلوئی 

بیماری سیستمیک ( قلبی ، نیاز به اکسیژن ،عفونت)

 خواب آلودگی ،مکیدن ضعیف ، پستانک

کاهش وزن بیش از 7%-10% وزن زمان تولد

    دفع کمتر از 6 بار ادراراز روز چهارم

پیشگیری علائم خطر مربوط به مادر وشیرخوار

آموزش مجدد مادر در دوشیدن شیر 

استفاده از شیردوش برقی تمام اتوماتیک

توزین شیرخوار

تاخیر در شروع استفاده از شیر کمکی

استفاده از شیر کمکی در پایان تغذیه با شیر مادر بدون تخلیه کامل پستان ها موجب کاهش شیر مادر می شود

مطالب پیشنهادی

بررسی اثرات کافئین بر بدن
عوارض شیرین کنندههای بدون کالری
فست فود زیر ذره بین کارشناسان حوزه سلامت
ویژگی های ظروف آشپزی و اثر آن در پخت غذا

تغذیه دوران شیر دهی: باورهای نادرست در مورد تغذیه با شیرمادر

وبلاگ زیر جهت دریافت مقالات علمی و افزایش اگاهی شما عزیزان ایجاد شده است

http://maktoobshop.com

بزرگترین موانع و مشکلاتی که بر سر راه تغذیه با شیر مادر وجود دارد،پیشنهادات وپند واندرزهایی است که از طرف اطرافیان در مورد نحوه تغذیه شیرخوار به مادر داده می شود که بعضا اشتباه و گیج کننده است.نیت دوستان و نزدیکان به اشتباه انداختن مادر نیست،بلکه ناشی از ناآگاهی و یا انتقال عادات و عقاید فرهنگی و سنتی از نسلهای گذشته است.

و اما شما مادر عزیز این شما هستید که باید اطلاعات درست را از نادرست تشخیص داده و آنچه را که بهترین است برای فرزتد خود انجام دهید.
امیدواریم بیان تعدادی از این باورهای نادرست ، علل ایجاد چنین اعتقادهای نادرست و اصلاح آنها ،بتواند کمکی برای شما باشد تا با اعتقاد و اعتماد هر چه بیشتر ،فرزند خود را حتی از یک قطره شیر مادر ،این مایه حیات و سلامتی که خداوند در وجودتان به ودیعه گذاشته است محروم نکنید.
۱-شیرم کافی نیست.
بعضی از مادران تصور می کنند شیر کافی برای تغذیه فرزند خود ندارند. نگرانی آنها به علت مشاهده موارد زیر است:
زیاد گریه کردن و بی قراری شیرخوار
برخی از شیرخواران ممکن است در ساعات مشخصی در طول روز بی قرار باشند .اکثر مردم تصور می کنند بی قراری شیرخوار به علت گرسنگی است در صورتی که علاوه بر گرسنگی دلایل دیگری مثل نیاز بیشترشیرخوار به آرامش ،نوازش ،محبت ودر آغوش گرفتن ،خیس بودن کهنه و یا سرما و گرما نیز باعث گریه و بیقراری شیرخوار می گردد.بعلاوه بعضی از شیرخواران در طول چند ماه اول زندگی هنگام عصر و شب گریه می کنند که آنرا گریه قولنجی می گویند.این حالت نیز ارتباطی به کمبود شیر مادر ندارد.
نرمی پستانها و مرطوب نشدن(نشت نکردن شیر)
با کاهش میزان هورمونها پس از تولد نوزاد ،پستانها نرمتر می شوند که اینخالت کاملا طبیعی است و حدود شش هفته پس از زایمان و یا حتی زودتر رخ می دهد .نشت نکردن پستانها نیز دلیل ناکافی بودن شیر مادر نیست و خروج خود به خود شیر از پستان فقط در چند هفته اول زایمان دیده می شود.
با دوشیدن پستانها مقدار کمی شیر خارج می شود .
برخی از مادران با وجود شیر کافی و تامین نیاز فرزندشان ،ممکن است هنگام دوشیدن بیش از چند قطره شیر مشاهده نکنند ولی با مکیدن شیرخوار شیر کافی جریان می یابد و جای هیچگونه نگرانی نیست.
زود به زود شیر خوردن و مکیدن انگشت 
یکی از مزایای شیر مادر زود هضم شدن آن است ،پس شیرمادرخواران زود به زود گرسنه می شوند ،بعلاوه بسیاری از شیرخواران نیاز به آرامش دارند که با مکیدن پستان مادر تامین میشود.در روند رشد شیرخواران دوره هائی از رشد سریع وجود دارد که حدود ۲ هفتگی ،۶ هفتگی و ۳ ماهگی است.در این دوره ها لازم است تغذیه مکرر او با شیر مادر صورت گیرد و این خود موجب افزایش شیر مادر می شود.
مطمئن باشید در شرایط زیر میزان شیر شما کافی است.
· افزایش وزن شیرخوار بر اساس منحنی رشد (بطور متوسط ۵۰۰ گرم در ماه)که با توزین ماهانه او و مراجعه به پزشک و مراکز بهداشتی-درمانی ویا خانه های بهداشت میسر می شود.
· حدود ۸-۶ بار دفع ادرار به صورت کاملا خیس در ۲۴ ساعت ،در صورتی که شیرخوار فقط با شیرمادر (بدون مصرف هیچگونه مایعات دیگر )تغذیه شود.
· ۵-۲ بار دفع مدفوع در روز ،البته با افزایش سن شیرخوار تعداد دفع مدفوع به روزی یک بار یا حتی۳ تا۴ روز یک بارکاهش می یابد.
· شادابی پوست ،هوشیاری و سلامت ظاهری شیرخوار نیز از سایر نشانه های کافی بودن شیر مادر است.
۲-شیرم رقیق و آبکی است
در طول هر وعده شیردهی ترکیب شیر مادر تغییر می کند .بطوریکه در شروع رقیق و آبکی و میزان چربی آن کمتر است اما در انتهای هر وعده به مرور که شیرخوار به مکیدن ادامه می دهد ،شیر غلیظ تر و میزان چربی آن بیشتر می شود که همین امر به سیر شدن شیرخوار کمک می کند .بنابراین برای آنکه شیرخوار بتواند هر دو بخش شیر را دریافت کند باید اجازه دهیم هر قدرکه مایل است به مکیدن ادامه دهدوخود او پستان را رها کند.
۳. آغوز باعث زردی نوزاد می شود.یا اگر نوزاد زرد شد باید شیرمادر قطع شود. 
یرقان یا زردی نوزاد بر حسب زمان بروز آن علل مختلفی دارد.چنانچه زردی در ۲۴ اول تولد رخ دهد،غیرطبیعی بوده و باید سریعا به پزشک مراجعه نمایید اما تغذیه با شیرمادر باید ادامه یابد.نوع دیگر زردی طبیعی بوده و معمولادر نیمی از نوزادان در هفته اول (بین روز سوم تا پنجم)پس از تولد مشاهده می گردد.در این حالت نیز تغذیه با شیر مادر باید ادامه یابد و درصورت ادامه زردی شیرخوار به کارکنان بهداشتی –درمانی مراجعه کنید. 
توجه :‌
دادن آب قند ، ترنجبین ، شیرخشت ، کره و ... برای درمان زردی نه تنها مفید نیست بلکه وضعیت زردی شیرخوار را بدتر می کند . 
نکته : 
یادآور می گردد با مشاهده بروز هر نوع زردی تغذیه با شیرمادر را ادامه دهید و به پزشک معالج مراجعه کنید . 
۴.چون سزارین شده ام ،نمی توانم به فرزندم شیربدهم
عمل سزارین مانع شیردهی نیست و تاثیری در ترشح شیرندارد .فقط مادر در ابتدا احتیاج بیشتری به کمک دارد .مادر باید نیم ساعت پس از بهوش آمدن نوزادش را با شیر خود تغذیه کند. بدین منظور باید اوراکمک کرد در وضعیتی که راحتتر است (معمولا خوابیده)قرار گرفته و نوزادش را شیربدهد.
۵.چون انتی بیوتیک مصرف می کنم نباید به فرزندم شیر بدهم
عده ای از مادران تصور می کنند چون دارو میخورند نمی توانند به فرزندشان شیر بدهندو می ترسند دارو وارد شیر شده و برای شیرخوار ضررداشته باشد ،در صورتی که مقدار عبور دارو از شیر بسیار کم بوده و اثر آن برای شیرخوار خیلی کم است .قطع شیردهی بسیار خطرناکتر از عوارض ورود مقدار جزئی داروها مثل آنتی بیوتیک های ترشح شده در شیر مادر است

مطالب پیشنهادی

سرطان سینه و تمامی گفتنی های آن

نقش مردان در زمینه بهداشت باروری همسران
کاهش مرگ و میر زنان باردار با برنامه مادری ایمن
مادران شاغل و نگهداری کودکان

تمرینات ورزشی در دوران حاملگی و قبل از زایمان

حقایقی در باره ایدز و لزوم آموش جنسی

تغذیه دوران شیر دهیچگونه مطمئن شویم که شیر مادر برای کودک کافی است؟

وبلاگ زیر جهت دریافت مقالات علمی و افزایش اگاهی شما عزیزان ایجاد شده است

http://maktoobshop.com

سازمان جهانی بهداشت و یونیسف تغذیه انحصاری شیرخواران با شیر مادر را برای مدت 6 ماه توصیه میکنند. اما در سراسر جهان تعداد معدودی از شیر خواران برای بیش از چند هفته اول بطور انحصاری با شیر مادر تغذیه میشوند . حتی در جوامعی که تغذیه با شیر مادر هنوز یک رفتار معمول محسوب میشود ، مادران اغلب مایعات یا غذاهای کمکی را در سنین پایین به کودکان خود عرضه میکنند . یکی از شایع ترین دلایلی که مادران در سراسر جهان برای توقف تغذیه با شیر مادر یا عرضه زودرس غذا های کمکی مطرح می کنند این است که فکر می کنند شیر شان کافی نیست یا کیفیت آن مناسب نیست . تقریبا تمامی مادران می توانند شیر کافی برای یک یا حتی دو شیر خوار تولید کنند که توسط مکیدن موثر شیر خوار و تغذیه مکرر بر حسب میل و تقا ضای او تامین میشود . مقدار شیری که پستان ها تولید می کنند بوسیله مقدار شیری که شیر خوار می خورد تعیین می شود یعنی وقتی بیشتر بمکد شیر بیشتری تولید میشود . حتی در جوامعی که ر‍‍‍‍‍‍‍زیم غذایی زنان مطلوب نیست و حداقل دریافت را ندارد اکثرا قادر به تولید شیر کافی برای رشد مطلوب شیر خوارشان هستند . مادرانی که فکر میکنند شیر کافی ندارند ، نیاز به کمک و حمایت فردی آگاه و ماهر دارند .

 آیا شیر خوار شیر کافی دریافت میکند یا خیر ؟

مادران در مورد اینکه (  چرا فکر می کنند شیرشان کافی نیست ) دلایل مختلفی را ارائه میدهند . دو نشانه معتبر وجود دارد که حاکی از نا کافی بودن دریافت شیر مادر توسط شیرخوار است که عبارتند از :

ا لف ) وزن گیری ناکافی  

منحنی رشد وسیله مفیدی برای پی بردن به وزنگیری مطلوب شیر خوار است . اما منحنی های رشد اگر در دسترس نباشد یک قاعده مفید و عملی عبارت است از اینکه : اگر وزن گیری شیر خوار کمتر از 500 گرم در ماه در طول 6 ماه اول عمر باشد یا اگر وزن او پس از 2 هفته کمتر از وزن تولدش باشد وزن گیری او ناکافی است . به منظور تصمیم گیری در مورد وزن گیری ناکافی ، لازم است حد اقل وزن شیر خوار در دو بار توزین با هم مقایسه شود . حد اقل فاصله مفید یک هفته است که شیر خوار باید 125 گرم یا بیشتر ظرف این مدت اضافه وزن پیدا کند .

ب)دفع مقادیر کم ادرار غلیظ 

اگر شیر خوار کمتر از 6 بار در روز ادرار کند و ادرار او زرد رنگ و بوی تند داشته باشد ، میتواند نشانگر دریافت ناکافی شیر مادر باشد . این نشانه برای پایش دریافت روزانه شیر مادر توسط شیر خوار وقتی که منتظر اطلاعاتی در مورد وزنگیری او هستید ، مفید است . راندمان ادرار باید به عنوان یک راهنما و نه به عنوان یک قاعده مورد استفاده قرار گیرد . زیرا هنگامیکه شیر خوار در اثر اسهال دچار کم آبی شده باشد و یا در کنار شیر مادر از سایر مایعات نیز استفاده کند ویا کهنه های غیر جاذب ادرار استفاده کند . نشانه خوبی نیست چون در شرایط فوق بر آورد راندمان ادرار مشکل خواهد بود .

 نشانه های دیگری وجود دارد که ممکن است حاکی از دریافت ناکافی شیر مادر توسط شیر خوار باشد که از آن به عنوان نشانه های احتمالی یاد می کنیم :

 الف) شیر خوار پس از تغذیه با شیر مادر راضی نیست

ب) شیر خوار اغلب گریه میکند

ج) به دفعات خیلی مکرر با شیر مادر تغذیه میشود

د ) خیلی طولانی مدت در هر وعده شیر میخورد

ه ) از گرفتن پستان امتناع می کند

و ) مدفوع او سفت و خشک و یا سبز است

ز ) نامکرر و کم مدفوع می کنند

ح) در هنگام دو شیدن پستان ، شیر مادر جریان نمیابد

ط ) پستان ها بزرگ نشده اند ( در طول بارداری )

ی ) شیر جریان نیافته است ( پس از زایمان )

  شیر خواری که پس از تغذیه با شیر مادر ، راضی بنظر نمی رسد و میل دارد که خیلی مکرر و یا برای مدت طولانی در هر وعده شیر بخورد ،پس باید بیشتر از آنچه که معمولا لازم است ، پستان را بمکد . گاهی شیر خواران ممکن است از روی عجز از تغذیه با شیر مادر امتناع کند . او ممکن است همچنین زیاد گریه کند . گریه کردن یک دلیل شایع است برای مادرانیکه تصور می کنند شیر کافی ندارند .باید توجه نمود که دلایل دیگری هم برای گریه شیر خوار وجود دارد . گاهی شیر خوار در اثر مصرف برخی غذاها توسط مادر ، آشفته میشود . برخی شیر خواران زیاد گریه میکنند چون از بقیه بیشتر نیاز به بغل کردن دارند . دلیل شایع دیگر برای گریه کردن ، کولیک است . یک شیر خوار کولیکی معمولا بطور پیوسته در برخی مواقع روز گریه میکند . او ممکن است پاهایش را جمع کند چون دل درد دارد . شیر خوار کولیکی بخوبی رشد میکند و گریه او معمولا پس از 3 ماهگی کمتر میشود. اگر شیر خوار مدفوع کمی دفع میکند ، ممکن است تمام شیری را که نیاز دارد ، دریافت نمیکند تکرر دفع مدفوع در شیر مادر خواران کاملا متغیر است . برخی شیرخواران برای چند روز دفع مدفوع ندارند ، در حالیکه برخی 8 بار یا بیشتر در روز مدفوع میکنند . به هر حال مدفوع یک کودک شیر مادر خوار معمولا زیاد ونیمه مایع است . بسیار نادر است که مادری قادر به تولید شیر کافی نباشد . به هر حال وقتی مادر تغییری در پستان هایش در طول بارداری یا بلافاصله پس از آن  مشاهده نمیکند ، یا اگر چند روز پس از زایمان نمی تواند مقداری از شیر خود را بدوشد ، فقط ممکن است نشانگر آن باشد که نمیتواند شیر کافی تولید کند ، اما قطعی نیست . بنابر این وقتی مادری یکی از این نشانه ها ی احتمالی را بیان میکند ، نباید مطمئن باشیم بلکه باید نشانه های معتبر را کنترل کنیم تا بتوان ادعا کرد که واقعا شیر مادر کافی نیست .

چرا شیر خوار شیر کافی دریافت نمیکند ؟

اگر برای ما ثابت شد که شیر خوار شیر کافی دریافت نمیکند ، علت آن را باید تعیین کنیم .

الف) فاکتور های تغذیه با شیر مادر :

معمولا مربوط به نحوه گرفتن پستان توسط شیر خوار یا مدت مکیدن اوست . گرفتن نادرست پستان دلیل شایعی است که خیلی زود تغذیه با شیر مادر را با مشکل روبرو می سازد و شیر خوار نمی تواند بطور موثر شیر دریافت نماید . این امر سبب دریافت ناکافی شیر توسط شیر خوار شده و منجر به تاخیر در وزن گیری میشود . یا ممکن است سبب نار ضایتی شیر خوار شود و اغلب گریه کند ، علیرغم آنکه به خاطر مکیدن مکرر یا طولانی مدت در هر وعده شیر کافی دریافت نماید . از سوی دیگر برای مادر مسئله ای میشود زیرا احتمال دارد که فکر کند شیر خوارش به تغذیه تکمیلی نیاز دارد . اگر شیر خوار به خوبی پستان را بگیرد ،باید به او اجازه داد تا هر چند بار و به هر مدت که مایل است ، ادامه دهد . باید ابتدا تغذیه از یک پستان راتمام کند وسپس پستان دیگر را به او عرضه کنند که ممکن است مایل به گرفتن باشد ویا نباشد . شیر خواری که بخوبی پستان را گرفته وبطور موثری می مکد ، مقدار کافی شیر دریافت میکند بطور یکه راضی میشود و دیگر تقاضا برای مکیدن در اغلب اوقات ندارد . مکیدن موثر ، تولید شیر مادر را تحریک میکند ، بطوریکه مکیدن بیشتر موجب  تولید شیر بیشتر میشود . تغذیه تکمیلی زودرس حتی آشامیدنیها گرسنگی وتشنگی شیر خوار را بر طرف نموده و موجب مکیدن کمتر پستان میشود . استفاده از شیشه شیر وپستانک میل مکیدن شیر خوار را کاهش میدهند . عکس العمل مادر به این امر نیز تولید شیر کمتر خواهد بود بطوریکه بنظر می رسد شیر او ناکافی است .

ب ) عوامل روحی روانی مادر :

مادران اغلب در باره توانایی خود برای تولید شیر کافی جهت تغذیه فرزندشان نگران هستند . آنها بر این باورند که اگر کودکشان سیر وراضی نشوند ، مقصر هستند . مادران جوانی که از طرف خانواده و دوستان حمایت نمیشوند ، یا تجربه بدی در شیردهی داشته اند بویزه احتمال دارد فاقد اعتماد به نفس باشند تبلیغ و ترویج شیر خشک ، تجویز بیمورد و ارائه رایگان آن مادران را دچار تردید نسبت به کفایت تولید شیر خود میکند . این شرایط متفاوت ممکن است منجر به استفاده زودرس از تغذیه تکمیلی شود . مادری که شیر دهی را دوست ندارد ، خسته است یا کودکش پستان او را نمیگیرد ،ممکن است دچار مشکل در تامین نیاز کودک شود . او ممکن است طفل را به قدر کافی به خود نزدیک نکند و در نتیجه او نتواند پستان را به خوبی بگیرد ، یا شیر خوار را به دفعات کم و یا کوتاه مدت شیر بدهد . استرس حاد میتواند کاهش موقت در جریان شیر مادر را سبب شود بطوریکه به نظر برسد که شیر مادر خشک شده است . به هر حال شواهدی وجود ندارد که استرس مزمن ، تولید شیر مادر را در مدت طولانی کاهش دهد وبا حمایت از مادر ، شیر دهی او میتواند تداوم یابد .

چگونه به مادری که فکر میکند شیر کافی ندارد کمک کنیم ؟

اگر مادر تصور کند که شیر کافی ندارد اما وزن گیری کودکش مطلوب است ، او نیاز به کمک برای اعتماد به نفس دارد . وضعیت او را درک کنید ، پی ببرید که چه چیزی میتواند اورا به این باور برساند که شیرش کافی است ، تغذیه شیر خوار را با شیر مادر ارزیابی کنید ، اعتماد به نفس او را تحکیم کنید و او را حمایت کنید . شرح دهید که چگونه تغذیه با شیر مادر عمل میکند و چگونه شیر خواران متفاوت رفتار میکنند .

ج ) شرایط جسمی مادر یا شیر خوار (اولیه – ثانویه )

این عوامل ، شیوع کمتری دارند . وقتی که دلیل شایعی مطرح نیست و اگر به مادر انواع کمک ها و حمایت های معمول ارائه میشود اما موفق نیست وشیر خوارش  شیر کافی دریافت نمیکند ، میتوان به این فاکتورها فکر کرد .

اولیه :

در نوع اولیه مادر از بدو امر شیر زیادی تولید نمیکند . این نوع ناکافی بودن شیر مادر فقط 2 تا 5 درصد از کل موارد واقعی رابه خود اختصاص میدهد و به دلایل زیر اتفاق می افتد .

-مشکلات ساختاری پستان

موارد بسیار نادری است که اصولا غدد شیر ساز در پستان مادر بوجود نیامده ویا تکامل نیافته وناکافی است . در این قبیل موارد معمولا پستان مادر در دوران بارداری بزرگ نشده و پس از زایمان هم احتقان چندانی پیدا نمیکند .

-جراحی های پستان

آن دسته از اعمال جراحی که به قصد کوچک کردن و یا بزرگ کردن پستان ها انجام می پذیرد و نیز هر برشی که به منظور شکافتن آبسه پستان وبا تکه برداری ، بخصوص از اطراف نوک پستان صورت گیرد . در صورتیکه با دقت زیاد توام نباشد به راحتی می تواند مجاری غدد شیر ساز را قطع کرده و شیر سازی و انتقال شیر را دچار مشکل جدی نماید .

-اشعه درمانی (رادیو تراپی )

اشعه درمانی نسج پستان که ممکن است در موارد ابتلا مادر به سرطان انجام شود .

-بیماریهای شدید مادر نظیر سندرم شیهان

- به دلایل ناشناخته

بعضی از مادران که سن آنها حوالی چهل سالگی و یا بیشتر است ، شیر کمتری تولید میکنند .

ثانویه:

این نوع ناکافی بودن شیر مادر به مراتب از نوع اولیه شایعتر است . در این نوع ، در آغاز حجم شیر مادر بیشتر است ولی در اثر مشکلات مربوط به مادر و یا کودک ، حجم شیر به سرعت کاهش می یابد . اصولا تنظیم حجم شیر مادر بستگی مستقیم به دفعات تخلیه پستان ها و کامل بودن این تخلیه دارد . یعنی هر قدر دفعات تخلیه در شبانه روز بیشتر و میزان تخلیه کامل تر باشد حجم شیر مادر بیشتر میشود . لذا اگر به هر دلیلی فواصل تغذیه از پستانهای مادر طولانی تر شود یعنی دفعات تخلیه در طی شبانه روز کاهش  یابد و یا تخلیه پستانهای مادر بطور کامل نباشد ، در هر دو صورت این امر منجر به کاهش حجم شیر میگردد . در صورت تشخیص زود هنگام این مشکل از طریق تحریک فوری و تخلیه مکرر پستان های مادر میتوان از نوع ثانویه ناکافی بودن شیر مادر پیشگیری نمود و یا آن را اصلاح کرد .

ثانویه ( مربوط به مادر ) :

مهم ترین عاملی که پس از تولد موجب افزایش شیر در پستان میشود ، تخلیه مکرر و موثر است . اگر شیر درپستان جمع ولی به هر دلیل تخلیه نشود ، به سبب تولید ماده شیمیایی باز دارنده در شیر باقیمانده در پستان و نیز فشار فیزیکی حاصل از تجمع شیر در پستان مادر ، غدد شیر ساز تحلیل رفته و میزان تولید شیر مادر کاهش می یابد . بعبارت دیگر اگر حجم زیادی شیر تولید شود ولی روش تغذیه شیرخوار صحیح نباشد بطوریکه پستانها به قدر کافی و موثر تخلیه نشوند ، این امر خود موجب کاهش سریع حجم شیر مادر می شود . مثلا اگر شیر خوار ، پستان مادر را درست به دهان نگیرد و فقط نوک پستان را بمکد ، تخلیه شیر به درستی صورت نمیگیرد . از طرف دیگر این نحوه مکیدن منجر به درد نوک پستان میشود که نتیجه آن کاهش دفعات وحتی مدت مکیدن وکاهش رفلکس جاری شدن شیر خواهد بود . اغلب اوقات ناکافی بودن حجم شیر مادر ناشی از جدایی مادر و فرزند است که به دلیل گرفتاریهای مادر نظیر :  اشتغال _ تحصیل _ بستری شدن _ مسافرت   پیش می آید  این موارد موجب کاهش دفعات تغذیه شیر خوار و در نتیجه تخلیه ناقص پستان های  مادر شده و بالاخره کاهش حجم شیرمادر را به دنبال خواهد داشت . همچنین بارداری ، عفونت پستان ، مصرف قرص های استرو‍‍زن دار جلوگیری از بارداری و کاهش قابل ملاحظه کالری دریافتی توسط مادر موجب کاهش تولید شیر مادر میشود .

ثانویه ( مربوط به شیر خوار ) :

نارس بودن و وزن کم زمان تولد ممکن است سبب شود تا نوزاد ، پستان مادر را مشکل به دهان بگیرد و زود خسته شود. در طی روز اول که حجم شیر مادر کم است بنظر میرسد که مکیدن این نوزادان خوب است ولی با افزایش حجم شیر ، نوزاد نارس و کم وزن چون زود خسته می شود و قادر به تخلیه پستان نیست ، در نتیجه حجم شیر مادر به سرعت کاهش می یابد . در چنین مواردی باید بااستفاده از شیر دوش ، پستان ها را تخلیه کرد و نوزاد را با شیر دوشیده شده تغذیه نمود . دوقلو ها چون اغلب نارس یا کم وزن هستند ، بیشتر دچار این قبیل مشکلات میشوند . افزایش زردی در روزهای بعد نشانه شایع کم شیر خوردن نوزاد است . افزایش زردی ، خود موجب خواب آلودگی و کمتر شیر خوردن میشود . شلی ویا سفتی عضلات ، حالت خفگی در زمان تولد ، بیماریهای مادرزادی قلب ، مشکلات تنفسی ، عفونت ، مشکلات دهان ( نظیر شکاف کام و کوچک بودن فک )   ، و یا بزرگ بودن زبان شیر خوار ، اشکال در گرفتن یک یا هر دو پستان ، فاصله طولانی بین نوبت های شیر خوردن ، مکیدن های ضعیف و غیر موثر ، مکیدن های کوتاه مدت ، زیاد مکیدن پستانک  و خوردن شیر مصنوعی کمکی  همه میتوانند منجر به کاهش حجم شیر مادر شوند . باید توجه داشت اگر شیر خوار 5 یا 6 ساعت متوالی در شب بخوابد یعنی در این فاصله پستان مادر را نمکد ، ممکن است از حجم شیر مادر کاسته شود . نکته مهم این که خواب آلودگی های پیش رونده این دسته از نوزادان را نباید به حساب رضایت آنان گذاشت و گریه کردن زیادشان را نباید به عنوان کولیک تلقی کرد . بلکه باید آنان را توزین نمود ه و از افزایش منظم ومناسب وزنشان مطمئن شد .

توجه:

نوزاد باید در طی روزهای اول به دقت تحت نظر بوده و پیگیری شود . توصیه میشود چنانچه نوزادی طی 48 ساعت اول تولد ، از بیمارستان مرخص می شود بین روزهای دوم وچهارم عمر دوباره معاینه شود . در موقع معاینه باید وضعیت سلامت نوزاد را  بررسی نمود . اورا وزن کرد و نحوه تغذیه او را با مشاهده مستقیم ارزیابی نمود . از مادر راجع به دفعات و مدت تغذیه نوزاد – دفعات دفع مدفوع و ادرار و نیز استفاده او از پستانک سوال کرد . همچنین آب بدن و زردی او را ارزیابی کرد . اگر وزن نوزاد بیش از 7 درصد وزن زمان تولد کم شده ویا ظرف 2 هفته اول عمر به وزن زمان تولد باز نگشته ویا اگر از روز پنجم تولد روزانه 28 گرم افزایش وزن نداشته باشد ، نیازمند بررسی بیشتر است . باید توجه داشت که در صورت تداوم مشکل تغذیه ، ممکن است افزایش مقدار سدیم خون هم اتفاق افتد که در این شرایط حتی اگر 15 درصد آب بدن هم از دست رفته باشد ، ممکن است با معاینه بالینی قابل تشخیص نباشد . بنابر این اگر وزن نوزاد بیش از 12 درصد از وزن زمان تولد کمتر شود ، انجام آزمایش خون هم توصیه میشود .

 علائم هشدار دهنده مربوط به مادر :

این علائم شامل  (   سابقه ناکافی بودن شیر مادر و یا افزایش وزن ناکافی فرزند قبلی ، صاف و یا فرو رفته بودن نوک پستان ، احتقان زیاد پستان ، سابقه جراحی پستان ، ترک خوردن نوک پستان ، خونریزی ، افزایش فشار خون ، عفونت مادر ، دیابت ، عارضه قلبی ، بیماری سیستمیک فایبروزیس  مادر ، جاری نشدن شیر تا 4 روز پس از تولد ، نداشتن سابقه شیر دهی و سن بالاتر از 37 سالگی مادر  ) است .

 علائم هشداردهنده مربوط به شیرخوار :

 این علائم عبارتند از  ( نارس بودن ، کم وزن بودن هنگام تولد ، جدا شدن از مادر در 24 ساعت اول عمر ، مشکلات دهانی ، اختلالات عصبی عضلانی ، زردی نوزاد ،‌ نیاز به فتو تراپی ، دوقلویی ، بیماری های عمومی نظیر عفونت ، بیماری قلبی ، نیاز به اکسیزن ، مشکل درد گرفتن پستان مادر ، خواب آلودگی ، مکیدن ضعیف ، بی قراری ، مکیدن پستانک ، کاهش وزن بیش از 7 درصد از وزن زمان تولد و عدم دفع مدفوع دانه دار زرد رنگ تا روز چهارم ، وجود بلورهای اوره به صورت لکه های صورتی در پوشک نوزاد بعد از روز سوم تولد ، نرسیدن به وزن زمان تولد تا روز 10 تا 14 عمر و عدم افزایش وزن 28 گرمی در روز از روز چهارم یا پنجم عمر به بعد ) .

 چه کمکی میتوان به مادر کرد ؟

هر گاه علائم هشدار دهنده مربوط به مادر و یا شیر خوار در بیمارستان ویا زمان کوتاهی پس از ترخیص مشاهده شود ، باید بلافاصله تلاش های فراوان صورت گیرد تا حجم شیر مادر و دریافت شیرخوار به حداکثر برسد و از استمرار کاهش وزن نوزاد جلوگیری گردد . اگر تردیدی در مورد کارایی شیر خوار در امر تخلیه پستان های مادر وجود دارد ، باید به مادر آموزش داد تا بادوشیدن پستان های خود در پایان هر نوبت شیر دادن ، شیر باقیمانده در پستان هایش را تخلیه کند .اگر دوشیدن و تخلیه کامل پستان ها از ابتدای تولد شروع شود ، حتی اگر نوزاد در تخلیه پستان ها خیلی هم موفق نباشد، موجب افزایش ونگه داری حجم خوبی از شیر مادر می شود . ولی اگر دوشیدن به نحوی که توصیه شد صورت نگیرد ، تولید شیر مادر به سرعت کاهش می یابد .

بدیهی است تا زمانی که شیر خوار نتواند کلیه نیاز های خود را با مکیدن مستقیم پستان های مادر به دست آورد ، باید از شیر دوشیده شده برای تغذیه وی استفاده نمود . مناسب ترین و موثر ترین شیوه دوشیدن مادر ، استفاده از شیردوش های برقی تمام اتوماتیک است که دوشیدن هر دو پستان  مادر را به طور همزمان انجام میدهد . شیر دوش بهتر از مکیدن های نامناسب شیرخوار ، پستان های مادر را تخلیه می کند □

شروع زود هنگام شیر مصنوعی موجب کاهش شیر مادر می شود . همچنین تغذیه با شیر مصنوعی در پایان تغذیه با شیر مادر بدون اینکه اول ، پستان ها دوشیده وتخلیه شوند حتما موجب کاهش شیر مادر میشود . بهتر است پستان ها ابتدا با شیر دوش برقی وبه طور همزمان برای مدت 10 تا 15 دقیقه دوشیده شده و شیر دوشیده شده به شیرخوار داده شود و آنگاه اگر باز هم شیر مادر ناکافی باشد ، میتوان از شیر مصنوعی کمکی استفاده کرد . در این صورت باید شیر خوار ابتدا ، اول از پستان مادر تغذیه کند سپس شیر دوشیده شده مادر به وی داده شود و بلافاصله پس از آن از شیر کمکی استفاده نماید . هر چه مدت کم بودن شیر مادر طولانی تر باشد ، افزایش تولید مجدد آن مشکل تر است و هر چه حجم شیر مادر بیشتر باشد ، یادگیری شیرخوار در امر پستان گرفتن و شیر خوردن آسان تر میشود . حجم شیر مصنوعی کمکی را باید به تدریج کاهش داد ولی دوشیدن پستان ها تازمانیکه شیرخوار بدون استفاده از شیر کمکی همچنان افزایش وزن دارد باید ادامه یابد سپس به تدریج کم شود .

نتیجه:

تغذیه با شیر مادر یک فرایند ذاتی آسیب پذیر است . مادران در هر جای دنیا نیاز به حمایت مستمر و مداوم برای تغذیه موفق شیرخوارشان با شیر مادر دارند . در برخی جوامع وابستگی های سنتی تاثیر عمده ای دارند . در مناطقی که این عوامل اثر کمتری دارند، لازم است که منابع حمایتی دیگری را برای مادران ایجاد کنیم . کارکنان بهداشتی می توانند نقش کلیدی در این زمینه داشته باشند . مشاوره تغذیه باشیر مادر میتواند به مادر برای برقراری و حفظ روش های مطلوب شیر دهی کمک کند .

با توجه به مطالبی که ارایه گردید ، گاهی لزوم استفاده از شیر مصنوعی غیر قابل اجتناب است . بنابر این پرسنل بهداشتی می بایست در زمینه نحوه توزیع شیر مصنوعی به کودکان واجد شرایط اطلاعات کامل داشته باشند . به همین منظور تعدادی از آخرین بخشنامه ها در همین خصوص ضمیمه می گردد . امید است مورد استفاده همکاران محترم قرار گیرد .    

مطالب پیشنهادی

سرطان سینه و تمامی گفتنی های آن

نقش مردان در زمینه بهداشت باروری همسران
کاهش مرگ و میر زنان باردار با برنامه مادری ایمن
مادران شاغل و نگهداری کودکان

تمرینات ورزشی در دوران حاملگی و قبل از زایمان

حقایقی در باره ایدز و لزوم آموش جنسی