علل کوتاه قدی کودکان

اصولاً والدین نگران رشد فرزندان خود هستند، به خصوص اگر فرزندشان نسبت به سایر کودکان هم‌سن و سال خود کوتاه قد باشد. دلایل پزشکی زیادی برای توجیه رشد کم و کوتاه قدی کودکان وجود دارد مانند اختلال در عملکرد هورمون رشد، کم‌کاری غده‌ی تیروئید، سندرم ترنر، سو‌ء تغذیه ،ناراحتی‌های روده‌ای و کلیه‌ها.

اکثر کودکان قد کوتاه از نظر سلامتی نرمال هستند، ولی ممکن است از نظر ژنتیکی کوتاه قد باشند یا از لحاظ رشد، کمی تأخیر داشته باشند. 

بچه‌ها به صورت نرمال از بدو تولد تا ۱۲ ماهگی حدود ۲۳ تا ۲۸ سانتی‌متر به قدشان افزوده می‌گردد. در حالی که در سنین ۱تا ۳ سالگی فقط ۵/۷ تا ۱۳ سانتی‌متر افزایش قد دارند. در اکثر کودکان ۶ تا ۱۸ماهه، مقدار رشد به صورت نوسانی بالا و پایین می‌رود. 

اما با رسیدن کودک به سن ۲۴ ماهگی، نمودار رشد او نظم ثابتی به خود می‌گیرد و رشد بدون نوسانات قابل مشاهده ای طی می‌گردد. 

از ۳ سالگی تا زمان بلوغ، سالانه ۵/۴ تا ۷ سانتی‌متر به قد کودک افزوده می‌شود. زمانی که سن کودک به زمان شروع بلوغ نزدیک می‌شود، مقدار افزایش قد به ۴سانتی‌متر در سال می رسد. به محض شروع سن بلوغ، دوران جهش رشد شروع می‌گردد که در آن زمان رشد قدی به حداکثر سرعت رشد یا به عبارتی به قله‌ی رشدی می‌رسد.

این فاصله‌ی زمانی در دختران بین سنین ۱۰ تا ۱۲سالگی و در پسران ۱۲ تا ۱۴ سالگی می‌باشد که در طی این ۲سال سالانه دختران ۸ تا ۹ سانتی‌متر و پسران ۵/۱۰ سانتی‌متر افزایش قد می‌یابند. پس از جهش رشد، دوباره میزان رشد قدی کاهش می‌یابد که دختران پس از شروع قاعدگی تا رسیدن به حداکثر رشد قدی، تا حدود ۷ سانتی‌متر سالانه به قدشان افزوده می‌شود.

دختران و پسران اصولاً تا سنین ۱۴ تا ۱۶ سالگی به قدشان افزوده می‌شود که البته در پسران ممکن است تا ۲ سال بیشتر یعنی تا ۱۸ سالگی ادامه یابد . تفاوت رشد قدی در دختران به شروع زمان قاعدگی آن‌ها بر می‌گردد. 

در میان عوامل موثر بر رشد کودک می‌توان به وضعیت ژنتیک کودک (که از نظر رشد قدی می‌تواند با قد والدین کودک نیز مرتبط باشد) و به وضعیت تغذیه‌ی کودک یا وجود هر گونه بیماری مزمن اشاره کرد. 

درصد رشد قدی کودکان کوتاه قد، اصولاً در محدوده‌ی زیر سومین یا پنجمین درصد استاندارد قد طبیعی است. اما آن‌چه بیشتر از همه مهم است این است که بدانیم میزان سرعت رشد در هر سال برای آن‌ها چه قدر است. 

به این صورت که بررسی شود آیا کودک که رشد قدی دارد یا خیر؟ و یا به‌طور کلی در مقایسه با سال قبل یا سال بعد درصد رشد قدی او به چه صورت بوده است؟ 

هم‌چنین توجه به وزن کودک و مقایسه‌ی آن با قد او بسیار مهم است. بچه‌های چاق اصولاً کودکانی هستند که قد بلندی نیز دارند ، بنابراین اگر کودکی را دیدیم که با وجود اضافه وزن، دارای قد کوتاهی بود، باید ارزیابی پزشکی لازم جهت بررسی علت اضافه وزن وی انجام شود. 

در میان آزمایش‌های مختلف که هدف آن بررسی علل کوتاه قدی می‌باشد،اندازه‌گیری سن استخوان می‌باشد که توسط رادیو‌گرافی با اشعه‌ی X قابل اندازه‌گیری است. اصولاً از مچ دست‌چپ اشعه‌ی X را می‌گذرانند و بر اساس آن، سن استخوان فرد به ترتیب زمان مشخص می‌گردد. 

اگر سن استخوان فرزند شما خیلی کمتر از سن طبیعی وی باشد، پس حتماً استخوان فرزند شما ظرفیت باقی مانده‌ای برای ادامه‌ی رشد (تا زمانی که به‌طور طبیعی انتظار رشد داریم یعنی تا زمان اتمام دوران بلوغ) را دارد. دختران معمولاً تا سن استخوانی ۱۴ سالگی رشد می‌کنند و پسران پس از سن استخوانی ۱۶ سال رشد‌شان متوقف می‌شود (با حداکثر مقدار رشد در سن ۱۴سالگی). 

یکی دیگر از روش های بررسی علل کوتاه قدی، اندازه‌گیری T۴ و TSH (هورمون‌های غده‌ی تیروئید) از طریق آزمایش خون جهت بررسی ابتلا به هیپوتیروئیدیسم(کم کاری تیروئید) می‌باشد. همچنین میزان ترشح هورمون رشد (معمولاً با اندازه‌گیری IGF- ۱ و GF- BP ۳)، شمارش کامل گلبول‌های قرمز (CBC برای بررسی عدم ابتلا به آنمی)، وضعیت شیمیایی خون (که شامل SMAZO برای بررسی کبد و بیماری کبدی)، آنالیز ادرار و گاهی بررسی کروموزومی جهت کشف اختلالات کروموزومی (به خصوص در دختران که ممکن است به سندرم ترنر مبتلا باشند) می‌باشد. 

اگر همه‌ی آزمایشات بالا طبیعی بود، یا متخصص اطفال اصراری برای انجام آزمایشات بالا نداشت، میزان رشد فرزند شما باید بعد از گذشت ۳ تا ۶ ماه و در صورت عدم ادامه یافتن رشد طبیعی به طور جدی باید بررسی مجدد شود. 

براساس تحقیقات اکثر والدین کوتاه قد، به صورت ژنتیکی فرزندان کوتاه قد دارند که این مسئله با عنوان کوتاه قدی ارثی مطرح می‌شود. این افراد اصولاً دارای سن استخوانی نزدیک به سن طبیعی خودشان هستند که این مسئله نشان‌گر این حقیقت است که استخوان‌های آن‌ها ظرفیت بیشتری برای رشد ندارد.لذا با وجود رشد طبیعی، این افراد در سنین بلوغ نیز کوتاه قدتر از هم سن و سال‌های خود بوده و بیشتر مشابه به والدین خود هستند. 

برخی دیگر از کودکان از نظر ساختمان بدنی تأخیر رشد قدی دارند. این کودکان با وجود قدی کوتاه، سرعت رشد بالایی دارند و میزان رشد آن‌ها طبیعی است و معمولاً تأخیری در قاعدگی(در دختران) آن‌ها مشاهده می‌شود . به محض شروع قاعدگی رشد آن‌ها آغاز می‌گردد.

البته این افراد معمولاً با سن استخوانی کمتر از میزان مورد انتظار دیده شده‌اند که استخوان‌های آن‌ها ظرفیت باقی مانده‌ی لازم جهت افزایش قد پس از قاعدگی را دارد. به طور معمول این افراد به رشد قدی کامل و طبیعی تا پایان دوران بلوغ خود می‌رسند. 

البته در مقایسه‌ی این بچه‌ها با دیگر اعضای خانواده ممکن است متوجه این تأخیر در سایر افراد خانواده شویم که کاملاً طبیعی است. برخی پسران که دارای این شرایط می‌باشند ممکن است نگران کوتاه قدی خود باشند. این افراد می‌توانند با مراجعه به پزشک متخصص غدد و تجویز تستوسترون توسط او، زمان شروع جهش رشد دوران بلوغ را جلو بیاندازند. البته بدون این درمان هم، به‌طور طبیعی زمان بلوغ آن‌ها با کمی تأخیر فرا می‌رسد. 

برخی والدین نگران عملکرد غدد داخلی فرزند خود و از جمله مهم‌ترین هورمون یعنی هورمون رشد هستند که اختلال در ترشح آن سبب کوتاهی قد و کاهش رشد می‌گردد. به‌طوری که جوانان حتی کم‌سن‌تر از سن طبیعی خود به نظر می‌رسند. متخصص اطفال یا غدد در صورت تشخیص می‌تواند میزان طبیعی هورمون رشد را از طریق دستور آزمایش‌های لازم بررسی کند. 

درمان برای افراد مبتلا به کاهش ترشح هورمون رشد، شامل دریافت مکمل‌های هورمونی رشد است. البته برای افراد مبتلا به سندرم ترنر و افراد بالغ مبتلا به ناراحتی ‌های مزمن کلیه هم این هورمون تجویز می‌شود. 

کمبود ترشح هورمون رشد می‌تواند به صورت ارثی از بدو تولد یا در اثر جراحت های وارد شده بر سر یا در اثر تومورهای مغزی بروز کند. 

امروزه استفاده از هورمون رشد برای بچه‌ها افزایش یافته است. هورمون رشد برای درمان طولانی مدت کودکان قد کوتاه و علل ناشناخته‌ی کوتاه قدی به کار می‌رود. 

مطالعات اخیر نشان داده است برخی از کودکان کوتاه قد، آن‌هایی هستند که از زمان تولد جثه‌ی کوچک‌تری داشته‌اند و با استفاده از هورمون رشد نتایج خوبی گرفته‌اند.البته استفاده ی بی رویه از این هورمون نیز اثرات خوبی ندارد. لذا حتما حتما باید تحت نظر پزشک متخصص، از این هورمون استفاده کنید. 

متخصصان پیشنهاد می‌کنند اگر این کودکان در سنین ۲ تا ۳ سالگی دارای رشد طبیعی متناسب با سن خود نبودند، باید حتماً نزد متخصص غدد یا اطفال برده شوند.

http://tebb.blogfa.com 

مطالب پیشنهادی:

چگونه فرزندان بلند قد می شوند؟

رشد و تکامل کودک از نوزادی تا شش ماهگی 

صندلی استاندارد برای کودکان 

نقش تغذیه در رشد قد کودکان و نوجوانان 

رشد نوزاد:رشد شخصیت در دوره شیرخوارگی 

مراحل رشد نوزاد:رشد و تکامل کودک من

چگونه فرزندان بلند قد می شوند؟

آرزوی همه والدین داشتن فرزندان بلند قداست واین موضوع به عنوان یک ارزش تلقی می گردد در آثار بجای مانده از تاریخ تمدن بشری نیز بلند قدی و کشیدگی قامت به عنوان یک سنبل بوده است.

راستی آیا بلند قد ترین مردم دنیا را می شناسید . بلند قد ترین مردم در کشور هلند برای مردان و زنان به ترتیب با ۱۸۲.۵ و ۱۷۰.۵ سانتیمتر، دانمارک با ۱۸۱.۵و ۱۶۹ سانتیمتر ، سوئیس با ۱۸۰.۵ و ۱۶۷.۲سانتیمتر ، آلمان با ۱۸۰.۲و ۱۶۸.۲ سانتیمتر ، نروژبا ۱۸۰و ۱۶۷.۶ سانتیمتر ، و کوتاهترین مردم به ترتیب مرد و زن در کشور فلیپین با ۱۶۵و ۱۵۴.۱سانتیمتر ، ژاپن با ۱۶۵.۶و ۱۵۳ سانتیمتر،هند با ۱۶۷.۶و ۱۵۵سانتیمتر و چین با ۱۶۹.۷ و ۱۵۸.۶ سانتیمتر قد می باشند . 

ایرانیان نیز به ترتیب با ۱۷۸.۷و ۱۶۵.۹ سانتیمتر قد رتبه نسبتا خوبی را در میان ملل دارند .

.جثه بدن هر شخصی در نتیجه تعامل و تداخل عوامل داخلی و محیطی در طول دوران رشد وی شکل خواهد گرفت . 

عوامل داخلی شامل فاکتورهای ژنتیکی است که فرد از والدین خود دریافت می کند وتقریبا قابل دستکاری نیستند . عوامل محیطی نیز موثراند که می توان به آب و هوا ، موقعیت جغرافیائی ، تغذیه ، بیماریها ، ویتامنها و املاح و.... اشاره نمود که می توان با کنترل آنها شرایط را به نفع رشد قد فراهم کرد . 

در خصوص عوامل داخلی در صورتیکه نقص گیرندهای پیام های عصبی قابل ترمیم باشند این امکان وجود دارد که با تحریک و تجویز هورمونها و اصلاح گیرندها عوامل ژنتیکی را تغییر داد . 

هرگاه عوامل محیطی مد نظر هستند باید شرایط یا بهتر بگویم مصالح ساختمانی را فراهم کنیم تا رشد قدی امکان یابد. این مصالح عبارتنداز ویتامین D و املاحی مثل کلسیم ، فسفر ، منیزیم ، روی و فلوئور همچنین آهن ویتامین C و دیگر ریز مغذی ها و مواد پروتئینی .

در تحقیقات بعمل آمده مشخص شده که مرمان شرقی کوتاه قد که به دلایلی آمریکا و جزایر هاوائی را برای سکونت انتخاب کرده اند دارای شرایط قدی بهتری نسبت به هموطنان شرقی خود دارند که در موطن خودهستد و این نتیجه حاصل شده که آب و هوا و تغییرات رفتاری در غذا خوردن آنها نیز موثر بوده است چرا که در این مناطق مردمان از پروتئین بیشتری در سبد غذائی خود بهره می برند . در یک دیدگاه جامع به نقش هورمونها و جایگاه ترشح آنها خواهیم پرداخت و درخاتمه راهکارهای مناسب را بری هرچه بهتر شدن شرایط بیان خواهیم کرد . 

● ابتدا طرح چند سوال :

▪ رشد استخوانی در نتیجه چه عواملی است: 

رشد استخوانی در سنین رشد در استخوانهای دراز بدن مثل استخوان ران و ساق پا در مناطقی بنام اپی فیز که هنوز استخوانی نشده واز جنس غضروف است ادامه پیدا می کند این بخش مولد با تکثیر سلولی موجب افزایش قد استخوانها می شود ، هورمون رشد تکثیر سلولی در مناطق غضروفی را تحریک و موجب افزایش استخوان سازی دراین مناطق خواهد شد که عموما تا سن ۲۰ سالگی هنوز امکان افزایش قد وجود دارد . اما دانشمندان معتقد هستند بهترین شرایط رشد برای دختران تا حدود ۱۴ سالگی و برای پسران تا سن ۱۶ سالگی ادامه دارد . و پس از آن صفحات رشد بسته خواهند شد و این بخش غضروفی کاملا شکل استخوانی به خود می گیرند . با برسی تصاویر رادیوگرافی مچ دست توسط پزشکان متخصص می توان بسته شدن صفحات استخوانی را کنترل کرد.

▪ آیا می توان ترشح هورمون رشد را افزایش داد:

عواملی اعم از خواب بخصوص ساعات اولیه خواب ، ورزش ، شوکهای عصبی، درد، سرما، عمل جراحی ، گرسنگی ، هیپوگلیسمی ، خوردن غذاهای پر پروتئین ، اسید آمینه آرژینین و هورمونهای جنسی ترشح هورمون رشد را تحت تاثیر خود دارند که درادامه به توضیح آن خواهیم پرداخت.

▪ هورمون رشد چیست : 

هورمون رشد که از هیپوفیز قدامی ترشح می شود با عملکردهای متفاوتی سبب رشد استخوانها خواهد شد . غلظت هورمون رشد یا سوماتوتروپین در بافت هیپوفیزی ۵ تا ۱۵ میلیگرم بر گرم یعنی بیشتر از غلظت سایر هورمونهای هیپوفیزی است . وزن ملوکولی این هورمون ۲۲ هزار دالتون است و همانند بیشتر هورمونهای هیپوفیزی ترشح هورمون رشد حالت یک جریان دائمی و یکنواخت را ندارد ، بلکه به صورت جریانات ضربانی انجام می پذیرد . میزان ترشح این هورمون تحت تاثیر تحریکات عصبی و خواب و بیداری می باشد . بطوریکه غلظت پلاسمائی این هورمون ممکن است در ظرف چند دقیقه ۱۰ برابر شود. 

بیشترین افزایش هورمون در پلاسما مدت کوتاهی پس از به خواب رفتن رخ می دهد . عوامل موثر در ترشح هورمون رشد از طریق تاثیر کوتاکولامینها بر روی هیپو تا لاموس موجب ترشح هورمون می گردند . اثرات کلیه عوامل با توجه به خاصیت فیزیولوژیک بسیار مهم هورمون رشد که همواره از مصرف گلوکز در بدن جلوگیری می کند .قابل توجیه است. 

زیرا به هنگام وقوع شوک عصبی ، هیپوگلیسمی ،گرسنگی و خواب ، هورمون رشد از یک سو با بکار انداختن واکنشهای لیپولیز مقدار بیشتری اسید های چرب آزاد را به سلول می رساند واز سوی دیگر ورود اسیدهای آمینه به داخل سلول را آ زاد می کند ، تا به این ترتیب از مصرف گلوکز جلوگیری نموده وآن را برای نیازهای سلولهای مغزی حفظ کند . 

غلظت گلوکز در سلولهای ترشح کننده هورمون آزاد کننده هورمون رشد در هسته هیپوتالاموس ، عامل اصلی در تنظیم هورمون رشد می باشد. تجربه نشان می دهد که ترکیبات مشابه گلوکز ( ۲- دزاکسی گلوکز ) که از عوامل مهار کننده واکنشهای گلیکولیز بوده و باعث افزایش غلظت گلوکز خون می شوند . ترشح هورمون رشد را نیز زیاد می کنند . در صورتی که قرار بود افزایش گلوکز در پلاسما موجب قطع ترشح هورمون شود . می توان نتیجه گرفت که عامل اصلی تنظیم ترشح هورمون ، سرعت و میزان متابولیسم گلوکز در داخل سلولهای ترشح کننده هورمون آزاد کننده رشد است و نه غلظت گلوکز در پلاسما ی خون . 

اثرمحرک آرژینین و یا غذاهای غنی از پروتوئین در ترشح هورمون رشد نیز خود مکانیسم تنظیم کننده ای است تا به این تریب ، اسیدهای آمینه در پلاسما به داخل سلولها انتقال یافته و در ساختمان پروتئینهاشرکت جویند و یا به اشکال دیگر ذخیره انرژی تبدیل شود . یکی از کارهای هورمون رشد ، شرکت در پروتئین سازی است. 

هورمون رشد در متابولیسم پروتئین ها باعث افزایش انتقال اسیدهای آمینه به داخل سلولهای عضلانی شده و مستقیما نیز دارای اثر فعال کننده سنتز پروتئینها است. اینگونه اثرات هورمون رشد با انسولین مشابهت دارد.

در متابولیسم کربوهیدارتها ، هورمون رشد اثری مخالف انسولین دارد ، افزایش گلوکز خون پس از تزریق هورمون رشد ، نتیجه دو نوع اثر است . یکی صرفه جویی در مصرف ان در بافتهای محیطی دیگری افزایش فعالیت واکنشهای نوسازی گلوکز در کبد. هورمون رشد در کبد با فعال کردن واکنشهای نوسازی از منشا اسید های آمینه ذخیره گلیکوژن را نیز افزایش می دهد.

در خصوص متابولیسم چربی ها هورمون رشد ظرف مدت ۳۰ تا ۶۰ دقیقه باعث افزایش اسیدهای چرب آزاد در خون و افزایش اکسیداسیون اسیدهای چرب در کبد می گردد. 

همچنین هورمون رشد و فاکتور IGF-۱ باعث افزایش جذب ونگهداری یونهای کلسیم ، منیزیم و فسفاتها در بدن می گردند و این عمل آنها احتمالا در ارتباط با اثری است که در رشد استخوانهای طویل دارا هستند.

هورمون رشد افزایش رسوب پروتئین ها را تقریبا در تمام بافتهای بدن تحریک می کند . اما آشکارترین اثر آن افزایش رشد اسکلتی است. این تاثیر هورمون رشد از طریق افزایش رسوب پروتئین توسط سلولهای کندروسیتی واستئوژنیک است که موجب رشد استخوان می شود ، از طرفی دیگر این هورمون افزایش سرعت تکثیر سلولی این سلولها و تبدیل کندروسیت ها به سلول های مولد استخوان شرایط لازم برای رسوب اختصاصی استخوان جدید را فراهم می آورد. 

این هورمون بیشتر از طرق غیر مستقیم تاثیرات خود را برجای می گذارد . به طور خلاصه مشخص شده است که هورمون رشد باعث می شود کبد و تا حدودی بسیار کمتری سایر بافتها چندین پروتئین کوچک بنام سوماتومدینها را سنتز کنند که این ترکیبات به نوبه خود دارای اثر فوق العاده پر قدرت افزایش دادن تمام جنبه های رشد استخوان هستند با توجه به این که بسیاری از اثرات سوماتو مدینها بر رشد نظیر اثرات انسولین بر رشد هستند به آنها فاکتورهای رشد شبه انسولینی می گویند تاکنون در حدود چهار نوع سوماتومدین شناخته شده است که مهمترین آنها سوماتومدین C است غلظت این فاکتور از هورمون رشد تبعیت می کند با توجه به این که هورمون رشد از نیمه عمری کمتر از۲۰ دقیقه برخوردار است عملکرد سوماتومدین C که دارای نیمه عمری در حدود ۲۰ ساعت است ، برای دستیابی به رشدی مناسب بسیار حیاتی است . این طول عمر بیشتر ،از اتصال این ترکیب با پروتوئین خاصی در پلاسما حاصل می آید که این پروتئین نیز به نوبه خود تحت تاثیر هورمون رشد سنتز می شود. از دیگر عملکردهای هورمون رشد تسریع کپی برداری از DNA است که باعث سنتز پروتیئن های جدید خواهد شد . 

به همان اندازه که هورمون رشد ضروری است هورمون انسولین هم برای سنتز پروتئین ها لازم است وبهتر بگوییم که در تعامل این دو هورمون رشد صورت خواهد گرفت. که بنظرمی رسد این امر به خاطر عملکرد موازی این دو هورمون در انتقال اسید های امینه به داخل سلول باشد و با توجه به اینکه الزاما اسید های آمینه ای که توسط هورمون رشد و انسولین به داخل سلول انتقال می یابند با یکدیگر یکسان نیستند ، لزوم فراهمی این دو هورمون در کنار هم برای ورود طیفهای مختلف اسید آمینه به داخل سلول ضروری است. 

به همین دلیل به نظر می رسد مصرف همزمان اسید های آمینه و کربوهیدراتهای پیچیده بهترین شرایط را ایجاد خواهند کرد چرا که سطح هورمون انسولین در خون نوسان چندانی نداشته باشد و نسبتا ثابت باقی بماند تا تحریک ترشح هورمون رشد نیز بهتر انجام شود.

همچنین تحقیقات نشان داده اثر تحریکی اسید آمینه آرژینین در ترشح هورمون رشد مفید است . این اسید آمینه به عنوان یکی از پیش سازهای سنتز هورمون رشد در غده هیپوفیز به شمارمی رود و علاوه بر این ، این اسید آمینه در غده پانکراس نیز آزاد شدن هورمون انسولین را به دنبال دارد.نکته مورد توجه این است که مصرف بیش از حد منابع حاوی اسید آمینه لیزین با تاثیر گذاری بر متابولیسم پروتئین هائی که از طریق منابع غذائی وارد بدن می شوند ، از انتقال آرژنین جلوگیری بعمل می آورد ولی با این وجود تعادل این دو اسد آمینه در رژیم غذائی برای تحریک ترشح هورمون رشد ضروری است. 

● اما راه حل مناسب برای فراهم کردن شرایط محیطی کدامند :

▪ خواب کافی و منظم جهت افزایش ترشح هورمون رشد .

▪ بیشتر کردن دفعات غذائی از سه با ر در روز به پنج تا شش بار در روز تا در هر وعده مقدار کمتری غذا دریافت کنیم و از ترشح انسولین بیش از اندازه جلوگیری کنیم .

▪ مصرف غذاهای کربوهیراتی پیچیده بجای غذاهای کربوهیدراتی ساده که از ترشح سریع انسولین جلوگیری کنیم.

▪ انجام ورزش با برنامه ریزی در حدی که بدن به فعالیت واداشته شود و همان شرایط شک که لازمه ترشح هورمون رشداست در بدن ایجاد شود .

▪ برنامه ریزی برای مصرف غذا قبل از فعالیت های ورزشی حداقل یکی دوساعت و بلافاصله بعد از انجام تمرینات ورزشی . لازم به ذکر است فعالیت های ورزشی باید در حدی باشد تا ماهیچه ها به فعالیت واداشته شوند تا هیپوفیز شروع به ارسال پیام برای ترشح هورمون رشد نماید .

▪ دریافت مواد غذائی حاوی پروتئین با ارزش بیولوژیکی بالا همچنین دریافت متعادل املاح کلسیم ، فسفر، روی، منیزیم، فلئور و دیگر ریز مغذی ها که باید از طریق خورد غذاهای سرشار از این منابع بدست آید.

▪ از آنجائیکه بیشترین مقدار هورمون رشد در دو ساعت اولیه خواب ترشح می شود هرگز قبل از خواب غذای سنگین مصرف نکنیم که در این صورت ترشح انسولین هم کنترل شده باشد.

▪ مصرف منابع خوب آرژینین که می توان به شکلات تلخ اشاره کرد شکلات تلخ حاوی آرژینین و مقداری اسید آمینه لیزین است . جوی دوسر یکی از منابع غنی آرژنین به شمار می رود و در عوض شیر یکی از منابع خوب لیزین است ، ترکیب این دو ماده غذائی می تواند زمینه ساز مناسبی برای افزایش ترشح هورمون رشد باشد .مغزهای خوراکی نیز از منابع خوب آرژینین هستند از این میان بادم را می توان نام برد. همچنین بادام مقدار اسید های آمینه خوبی به بدن می رساند .

▪ از منابع خوب کلسیم می توان به شیرو ماست و فراوردهای آن سبزیجات برگ سبزشاره کرد ازمنابع خوب فسفر نیز به مواد غذائی پروتئینی ، تخم مرغ ، مغزها و ا ز منابع خوب ریز مغزی ها بطور مشخص می توان به جگر اشاره کرد که به مقدار بالا همه ریز مغذی ها را به بدن می رساند .

▪ کنترل قد و وزن کودک در سالهای اول زندگی و ترسیم نمودار رشد کودک توسط کارشناسان مجرب در مراکز بهداشت به ما کمک میکند که در صورت بروز مشکل با انجام تدابیر لازم مشکل پیگیری شود .

▪ در پایان ذکر این موضوع لازم است که در صورتی که والدین همه مراحل را رعایت می کنند نباید انتظاری فراتر از شرایط موجود داشته باشند و تنها با راهنمائی فرزند خود می توانند زندگی خوبی را برای وی به ارمغان آورند.

http://hrtoghiani.blogfa.com

حمید رضا طغیانی 

مطالب پیشنهادی:

رشد و تکامل کودک از نوزادی تا شش ماهگی 

صندلی استاندارد برای کودکان 

نقش تغذیه در رشد قد کودکان و نوجوانان 

رشد نوزاد:رشد شخصیت در دوره شیرخوارگی 

مراحل رشد نوزاد:رشد و تکامل کودک من

نقش تغذیه در رشد قد کودکان و نوجوانان

سوء تغذیه ناشی از کمی دریافت مواد غذایی کافی و مناسب در تمام سنین می تواند افراد را تهدید کند. در این میان، هر نوع کمبود اگر در زمان رشد و نمو فرد اتفاق افتد، تاثیر نامطلوب و دراز مدت و گاه غیر قابل جبرانی را بر انسان تحمیل می نماید. در جامعه ما در سالیان اخیر نسبت افراد مبتلا به لاغری، کم وزنی و کوتاه قدی تا حدودی کاهش یافته و برعکس نسبت افراد دارای اضافه وزن افزایش معنی داری داشته است. با این وجود، هنوز خطر کوتاه ماندن قد کودکان در حال رشد ایرانی و بویژه دختران، کابوسی است که خواب متخصصین تغذیه، برنامه ریزان توسعه و همچنین اولیای این کودکان را آشفته می سازد. کوتاهی قد بر عکس تصور بسیاری از افراد، بیش از این که شدیدا تحت تاثیر ژنتیک باشد، شدیدا تحت تاثیر تغذیه نامناسب بوده و در واقع ژنتیک و تغذیه نامناسب همچون دو تیغه یک قیچی قد کودک را مورد تهاجم قرار می دهند. در دهه های گذشته کودکان مهاجران آسیایی که در کشورهای اروپایی بدنیا آمده و رشد کرده بودند، با رشد باورنکردنی قدی خود، به جهانیان این نکته را خاطرنشان کردند که رشد ناکافی قد والدین آنها نه بدلیل ژنتیک، بلکه بدلیل تغذیه نامناسب بوده است. این تجربه موجب شد برخی دولت ها و از جمله دولت ژاپن برنامه های مداخله تغذیه ای را در کشورهایشان پیاده کنند که بسرعت در طی حتی یک دهه موجب افزایش قابل توجه میانگین قد کودکان جامعه گردید.

کوتاهی قد کودکان ممکنست در دو مرحله قبل از تولد (مرحله جنینی) و پس از تولد و یا در هر دو مقطع اتفاق افتد. در دوران بارداری نقش مادر است که اهمیت دارد بطوریکه مشخص شده که مصرف ناکافی ریز مغذی ها بانضمام نوشیدن الکل و استعمال دخانیات در دوران بارداری به رشد ناکافی و کم وزنی کودک در هنگام تولد می انجامد. بنابراین، مکمل یاری غذایی و اجتناب از الکل و دود برای مادرانی که در معرض چنین مشکلاتی باشند ضروری خواهد بود.

مواد غذایی خورده شده پس از هضم، مواد مغذی را به بدن می رسانند که برای تامین انرژی و رشد و نمو بدن ضروری هستند. بعنوان مثال، پروتئین برای ساختمان سلول ها بسیار ضروری است و اگر غذاهای مصرفی نتوانند پروتئین کافی را تامین کنند، رشد کودک متوقف شده و یا کاهش می یابد. بنابراین علاوه بر انرژی، وجود چندین اسید چرب ضروری (که در اغلب چربیها و بویژه چربی ماهی ها و روغن های گیاهی وجود دارند) بانضمام چندین اسید آمینه ضروری (که در ساختمان پروتئین ها وجود دارند) و همچنین ویتامین ها و مواد معدنی مختلفی برای رشد و نمو کافی کودکان لازم است. مصرف طولانی مدت غذاهایی که پروتئین آنها کیفیت پائینی داشته و در نتیجه تمام اسیدهای آمینه ضروری را به حد کافی برای بدن کودک تامین نکند، به کندی یا توقف رشد کودک می انجامد. البته مصرف غذاهایی که چربی زیادی داشته باشند هم موجب می شود که پروتئین ها در حد نیاز به بدن کودکان نرسند و همین برای رشد آنها مشکل ساز خواهد بود. نقش چندین ریز مغذی در تامین رشد کافی کودکان شناخته شده اما اینکه کدام یک از آنها بیشترین ارتباط را با از رشد ماندگی کودکان دارند، هنوز بطور کامل مشخص نشده است.

برخی مطالعات نقش کمبود (حتی کمبود متوسط یا خفیف) روی (Zn) را در کاهش رشد قدی نشان داده اند. کمبود متوسط تا شدید ویتامین A، آهن، کلسیم و ید نیز در از رشد ماندگی کودکان نقش شناخته شده ای دارند. کمبود روی تا حدود زیادی به ناکافی بودن آن در رژیم غذایی، جذب ناکافی آن از رژیم غذایی و یا اختلال جذب و از دست رفتن روی از رژیم غذایی (مثلا در هنگام اسهال) بستگی دارد. در اوایل قرن بیستم، کمبود شدید روی بدلیل عوارضی همچون کوتاهی قد، کمی رشد غدد بدن (بویژه غدد جنسی)، اختلال عملکرد ایمنی، اختلالات پوستی، نقص عملکرد شناختی و بی اشتهایی شناخته شد.

منابع مهم روی عبارت از گوشتها، حبوبات، مغز دانه ها و غلات کامل می باشند. لازم به یادآوری است که مصرف فراوان (بصورت مکمل) روی بدون این که رژیم غذایی مناسبی برای کودک تامین نشده باشد،‌ نه تنها موجب افزایش و تسریع رشد نمی شود، بلکه با ایجاد مسمومیت با روی و احتمالا ایجاد رقابت هنگام جذب مواد مغذی مختلف، موجب بدتر شدن وضعیت رشدی نیز می شود. لذا برای هر نوع تغییر جدی در وضعیت تغذیه کودکان در حال رشد، مشاوره با متخصص تغذیه ضروری است.

مشخص شده که خوراندن غذاهای حیوانی ( از جمله پودر شیر بی چربی) به همراه مکملهای غذایی دیگر و بصورت کنترل شده و تحت نظر و مراقبت متخصص، در مقابله با کاهش رشد کودکان موثراست. دلایلی وجود دارد که در بعضی شرایط مصرف مکمل شیر (یعنی بهترین منبع کلسیم) میزان رشدکودکان را بهبود می بخشد. افزایش زیاد قد جوانان ژاپنی از سال ١٩٥٠ تا ١٩٧٠ با افزایش مقدار کلسیم دریافتی آنها (از تقریبا کمترین مقدار دریافت در دنیا به ٦٠٠ میلی گرم درروز) توام بود. کمبودهای غذایی در دوران کودکی حتی در صورتی که مکمل های ویتامینی و غذایی در اوان خردسالی کودک به او داده شده باشند هم نمی توانند از کوتاهی قد جلوگیری کنند. در کودکانی از رشد مانده اند، مصرف یکی یا برخی از مکمل ها تاثیر چندانی نخواهد داشت بلکه توصیه می شود از مکمل های مخلوط توام با رژیم غذایی کافی و متناسب، استفاده شود.

با توجه به مطالب ذکر شده، مصرف غذا در حد متعادل و مناسب و از تمام گروههای غذایی بسیار مهم می باشد. غلات از منابع با ارزش تامین کننده انرژی، بخشی از پروتئین مورد نیاز، برخی ویتامین های ضروری و بعضی املاح مهم برای بدن هستند. متاسفانه در غلات و بویژه در پوسته غلات، علاوه بر تمام مواد با ارزش، موادی هم بنام فیتات وجود دارند که از جذب آهن، کلسیم و روی آنها تا حدود زیادی جلوگیری می کنند. چنانچه نانها سبوس دار بوده و بخوبی تخمیر شوند، مقدار زیادی از فیتات تجزیه شده و به مواد قابل جذب تبدیل می شود و در نتیجه مقدار جذب املاح نانها به حداکثر می رسد. برخی متخصصین تغذیه معتقدند مصرف نانهایی که بخوبی تخمیر نشده اند، بعلت مداخله نامناسب در جذب املاح و بویژه روی، ممکن است باعث کوتاهی قد شده و یا این مشکل را تشدید کنند. گروه بعدی غذاها سبزیجات و میوه جات هستند که بویژه تامین کننده بسیاری از املاح و ویتامین ها و از جمله پیش سازهای ویتامین آ هستند. غذاهای لبنی هم با در اختیار قرار دادن اسیدهای چرب، پروتئین های مرغوب، برخی ویتامین های بسیار با ارزش، و بسیاری از املاح بخصوص کلسیم، در تامین سلامت و رشد کودکان نقش بسیار مهمی را ایفا می کنند. آخرین گروه غذایی یعنی گوشتها، حبوبات و تخم مرغ نیز با تامین پروتئین ها، املاح (بویژه نقش گوشتها در تامین آهن بسیار حیاتی است)، و برخی ویتامین ها از جمله ویتامین ب12 (که برای خونسازی فوق العاده ضروری بوده و تنها در غذاهای حیوانی یافت می شود)، نقش بسیار مهمی در رشد و نمو ایفا می کند. عده کمی از افراد در دنیا به گیاهخواری روی می آورند؛ غافل از آنکه ساختمان دندانها و طرح دستگاه گوارش انسان و نیاز او به مواد مغذی موجود در گوشتها، نیاز انسان به مصرف گوشتها را غیر قابل انکار می سازد. بر عکس عده ای نیز چنان نقش عمده ای را برای گوشتها قائل می شوند که در مصرف سایر مواد غذایی امساک می ورزند که این خود می تواند مشکل ساز باشد.

از آنجا که با بلوغ دختران و افزایش ترشح هورمون های جنسی زنانه٬ اپی فیز های استخوانهای بلند طی فقط چند سال بطور کامل بسته می شود٬ لذا لازم است والدین گرامی با مشاوره متخصص تغذیه نسبت به تامین غذای مناسب و کافی و متعادل برای کودکان و بویژه دختران در حال رشد، اقدام کنند. به هنگام طراحی برنامه غذایی توسط متخصص تغذیه، حضور کودکان و نوجوانان بمنظور دریافت اطلاعات کافی و مشاوره چهره به چهره بسیار مهم و ضروری است.

این نکته مسلم است که مدتی پس از بلوغ و حداکثر حدود سن 25 سالگی رشد قدی متوقف می گردد. البته بهترین رشد قدی بین ۸ تا ۱۵ سالگی اتفاق می افتد. امروزه تبلیغات زیادی در دنیا و از جمله در کشور ما درباره احتمال افزایش دادن قد جوانان به چشم می خورد که با توجه به اینکه پس از بسته شدن استخوانها احتمال افزایش قدی وجود نخواهد داشت، توخالی بودن چنین ادعاهایی مشخص می باشد. ضمنا برخی از افراد سودجو مدعی می شوند که با تزریق برخی هورمونها یا دیگر مواد، از ترشح استروژن در بدن دختران نوجوان جلوگیری شده و در نتیجه به مدت زمان رشد قدی آنها افزوده می گردد. این نکته نیز از نظر علمی هنوز مورد اثبات قرار نگرفته و استفاده از این مواد ممکنست ضررها و لطمات جبران ناپذیری را به بدن دختران وارد سازد. یادآوری می شود که پس از اتمام دوران رشد و بسته شدن اپی فیز (محل زایش) استخوانهای دراز، احتمال رشد قدی بطور کامل از بین می روند.

استفاده نابجا و نادرست از مکمل های غذایی اعم از ویتامین ها، املاح و پروتئین ها و یا کربوئیدراتها چه به منظور افزایش رشد قدی و چه برای بدن سازی (بدون مشاوره با متخصص تغذیه) ممکنست علاوه بر اینکه نتایج دلخواه را به ارمغان نیاورد، بلکه موجب لطمه زدن به سلامت، رشد و نمو افراد در حال رشد گردد. یادآوری می گردد که بسیاری از املاح در جذب با یکدیگر رقابت دارند و مصرف نابجای مکمل یک ملح به جذب ملح دیگری لطمه وارد می آورد. ضمنا مصرف زیاد بسیاری از املاح و ویتامین ها مسمومیت زا و مختل کننده نظم بدن بوده و قابل توصیه نیستند. صدمات و لطماتی که با اتخاد رژیمهای نامناسب (که موادی را کم و یا زیاد به بدن برسانند) ایجاد می شود بسیار قابل اهمیت و گاه غیر قابل جبران است. ضایعاتی که بر کبد، کلیه، دستگاههای حیاتی بدن از جمله سیستم عصبی و دستگاه قلب و عروق ممکنست تحمیل شود باید کاملا مورد عنایت باشد. در هر حال مشاوره با متخصصین تغذیه در مادران باردار و شیرده و کودکان در حال رشد اهمیت ویژه ای داشته در موارد بسیاری به رشد مناسب قدی و وزن گیری مناسب کودکان در حال رشد و همچنین به نمو کامل آنها کمک شایانی می کند.

دریافت زیاد غذا بویژه غذاهای پر چربی و پر انرژی به مقدار بیش از نیاز فرد، یکی از عواملی است که امروزه بعنوان زمینه ساز چاقی کودکان و بزرگسالان مطرح است. البته نقش کمی فعالیت نیز در این زمینه بخوبی بررسی و شناخته شده است. از سوی دیگر بعد از داشتن یک اشتهای خوب در ١٢ ماه اول زندگی، تعدادی از کودکان ٣-١ ساله شروع به کم مصرف کردن مواد غذایی می کنند که این موضوع می تواند موجب نگرانی والدین شده ویا حتی آنها را عصبانی نماید. کودکان شوق و ذوق کمتری برای خوردن دارند و غذاهای موردمصرف خانواده بویژه سبزی ها را نمی خورند.

بعضی از نوجوانان و بویژه دختران نوجوان ممکن است رژیم بگیرند که به احتمال زیاد با دریافت انرژی به مقدار کمتر از حد لازم، مقدار آهن و سایر مواد مغذی مورد نیاز آنها به اندازه کافی تامین نخواهد شد و بدنشان لطمه خواهد دید. تعداد کمی از آنها در اثر این رژیم ها دچار بی اشتهایی عصبی و یا گاها دچار پرخوری عصبی می گردند که با طولانی تر شدن زمان این حالات، پیش آگهی بیماری بدتر شده و احتمال موفقیت درمان کاهش می یابد. به درمقابل، عموما پسران نوجوان نگران این هستند که به اندازه کافی قد بلند نشده و یاعضلات آنها به حد کافی بزرگ نشده است. کنترل شدید اشتها بمنظور کاهش  وزن در کودکان بدون اینکه یک مشاوره دقیق تغذیه ای برای این منظور در کار باشد، می تواند بسیار خطرناک بوده به سوء تغذیه و کوتاهی قد فرد در آینده بیانجامد. داروهای افزایش دهنده اشتهای کودکان و برخی مکمل های غذایی که مورد استفاده بعضی نوجوانان نیز گاها با ایجاد عوارض جانبی در فرد همراه هستند و برخی اوقات نیز با تاثیر شدید بر اشتها، وی را به پرخوری و ایجاد آمادگی جهت چاقی دوران های بعدی زندگی سوق می دهند.

در پایان ضمن یادآوری می شود که هر یک از کودکان و نوجوانان لازمست رژیم غذایی خاص خود را داشته باشند که چنین رژیمی با توجه به ویژگی های فردی طراحی می شود. خاطر نشان می سازد که مراجعه به تبلیغات نادرست و الگوبرداری از روش تغذیه دیگران می تواند خسارت آور باشد و بهترین توصیه همانا رعایت اعتدال و تناسب تغذیه ای و پیروی از رژیم غذایی طراحی شده توسط متخصص تغذیه خواهد بود تا رشد و نمو مناسبی را برای کودکان تضمین نماید.

مطالب پیشنهادی:

عوامل مؤثر بر قاچاق کالا

مصرف کالاهای خارجی و قاچاق و تاثیر آن بر اشتغال و تولید

راهکارهای اجرایی جهت اصلاح الگوی مصرف در بیمارستانها

راهکارهای پیشگیری از پیامد های سیل

دسترسی به تمامی این مطالب در سایت

http://maktoobshop.com