علل کوتاه قدی کودکان

اصولاً والدین نگران رشد فرزندان خود هستند، به خصوص اگر فرزندشان نسبت به سایر کودکان هم‌سن و سال خود کوتاه قد باشد. دلایل پزشکی زیادی برای توجیه رشد کم و کوتاه قدی کودکان وجود دارد مانند اختلال در عملکرد هورمون رشد، کم‌کاری غده‌ی تیروئید، سندرم ترنر، سو‌ء تغذیه ،ناراحتی‌های روده‌ای و کلیه‌ها.

اکثر کودکان قد کوتاه از نظر سلامتی نرمال هستند، ولی ممکن است از نظر ژنتیکی کوتاه قد باشند یا از لحاظ رشد، کمی تأخیر داشته باشند. 

بچه‌ها به صورت نرمال از بدو تولد تا ۱۲ ماهگی حدود ۲۳ تا ۲۸ سانتی‌متر به قدشان افزوده می‌گردد. در حالی که در سنین ۱تا ۳ سالگی فقط ۵/۷ تا ۱۳ سانتی‌متر افزایش قد دارند. در اکثر کودکان ۶ تا ۱۸ماهه، مقدار رشد به صورت نوسانی بالا و پایین می‌رود. 

اما با رسیدن کودک به سن ۲۴ ماهگی، نمودار رشد او نظم ثابتی به خود می‌گیرد و رشد بدون نوسانات قابل مشاهده ای طی می‌گردد. 

از ۳ سالگی تا زمان بلوغ، سالانه ۵/۴ تا ۷ سانتی‌متر به قد کودک افزوده می‌شود. زمانی که سن کودک به زمان شروع بلوغ نزدیک می‌شود، مقدار افزایش قد به ۴سانتی‌متر در سال می رسد. به محض شروع سن بلوغ، دوران جهش رشد شروع می‌گردد که در آن زمان رشد قدی به حداکثر سرعت رشد یا به عبارتی به قله‌ی رشدی می‌رسد.

این فاصله‌ی زمانی در دختران بین سنین ۱۰ تا ۱۲سالگی و در پسران ۱۲ تا ۱۴ سالگی می‌باشد که در طی این ۲سال سالانه دختران ۸ تا ۹ سانتی‌متر و پسران ۵/۱۰ سانتی‌متر افزایش قد می‌یابند. پس از جهش رشد، دوباره میزان رشد قدی کاهش می‌یابد که دختران پس از شروع قاعدگی تا رسیدن به حداکثر رشد قدی، تا حدود ۷ سانتی‌متر سالانه به قدشان افزوده می‌شود.

دختران و پسران اصولاً تا سنین ۱۴ تا ۱۶ سالگی به قدشان افزوده می‌شود که البته در پسران ممکن است تا ۲ سال بیشتر یعنی تا ۱۸ سالگی ادامه یابد . تفاوت رشد قدی در دختران به شروع زمان قاعدگی آن‌ها بر می‌گردد. 

در میان عوامل موثر بر رشد کودک می‌توان به وضعیت ژنتیک کودک (که از نظر رشد قدی می‌تواند با قد والدین کودک نیز مرتبط باشد) و به وضعیت تغذیه‌ی کودک یا وجود هر گونه بیماری مزمن اشاره کرد. 

درصد رشد قدی کودکان کوتاه قد، اصولاً در محدوده‌ی زیر سومین یا پنجمین درصد استاندارد قد طبیعی است. اما آن‌چه بیشتر از همه مهم است این است که بدانیم میزان سرعت رشد در هر سال برای آن‌ها چه قدر است. 

به این صورت که بررسی شود آیا کودک که رشد قدی دارد یا خیر؟ و یا به‌طور کلی در مقایسه با سال قبل یا سال بعد درصد رشد قدی او به چه صورت بوده است؟ 

هم‌چنین توجه به وزن کودک و مقایسه‌ی آن با قد او بسیار مهم است. بچه‌های چاق اصولاً کودکانی هستند که قد بلندی نیز دارند ، بنابراین اگر کودکی را دیدیم که با وجود اضافه وزن، دارای قد کوتاهی بود، باید ارزیابی پزشکی لازم جهت بررسی علت اضافه وزن وی انجام شود. 

در میان آزمایش‌های مختلف که هدف آن بررسی علل کوتاه قدی می‌باشد،اندازه‌گیری سن استخوان می‌باشد که توسط رادیو‌گرافی با اشعه‌ی X قابل اندازه‌گیری است. اصولاً از مچ دست‌چپ اشعه‌ی X را می‌گذرانند و بر اساس آن، سن استخوان فرد به ترتیب زمان مشخص می‌گردد. 

اگر سن استخوان فرزند شما خیلی کمتر از سن طبیعی وی باشد، پس حتماً استخوان فرزند شما ظرفیت باقی مانده‌ای برای ادامه‌ی رشد (تا زمانی که به‌طور طبیعی انتظار رشد داریم یعنی تا زمان اتمام دوران بلوغ) را دارد. دختران معمولاً تا سن استخوانی ۱۴ سالگی رشد می‌کنند و پسران پس از سن استخوانی ۱۶ سال رشد‌شان متوقف می‌شود (با حداکثر مقدار رشد در سن ۱۴سالگی). 

یکی دیگر از روش های بررسی علل کوتاه قدی، اندازه‌گیری T۴ و TSH (هورمون‌های غده‌ی تیروئید) از طریق آزمایش خون جهت بررسی ابتلا به هیپوتیروئیدیسم(کم کاری تیروئید) می‌باشد. همچنین میزان ترشح هورمون رشد (معمولاً با اندازه‌گیری IGF- ۱ و GF- BP ۳)، شمارش کامل گلبول‌های قرمز (CBC برای بررسی عدم ابتلا به آنمی)، وضعیت شیمیایی خون (که شامل SMAZO برای بررسی کبد و بیماری کبدی)، آنالیز ادرار و گاهی بررسی کروموزومی جهت کشف اختلالات کروموزومی (به خصوص در دختران که ممکن است به سندرم ترنر مبتلا باشند) می‌باشد. 

اگر همه‌ی آزمایشات بالا طبیعی بود، یا متخصص اطفال اصراری برای انجام آزمایشات بالا نداشت، میزان رشد فرزند شما باید بعد از گذشت ۳ تا ۶ ماه و در صورت عدم ادامه یافتن رشد طبیعی به طور جدی باید بررسی مجدد شود. 

براساس تحقیقات اکثر والدین کوتاه قد، به صورت ژنتیکی فرزندان کوتاه قد دارند که این مسئله با عنوان کوتاه قدی ارثی مطرح می‌شود. این افراد اصولاً دارای سن استخوانی نزدیک به سن طبیعی خودشان هستند که این مسئله نشان‌گر این حقیقت است که استخوان‌های آن‌ها ظرفیت بیشتری برای رشد ندارد.لذا با وجود رشد طبیعی، این افراد در سنین بلوغ نیز کوتاه قدتر از هم سن و سال‌های خود بوده و بیشتر مشابه به والدین خود هستند. 

برخی دیگر از کودکان از نظر ساختمان بدنی تأخیر رشد قدی دارند. این کودکان با وجود قدی کوتاه، سرعت رشد بالایی دارند و میزان رشد آن‌ها طبیعی است و معمولاً تأخیری در قاعدگی(در دختران) آن‌ها مشاهده می‌شود . به محض شروع قاعدگی رشد آن‌ها آغاز می‌گردد.

البته این افراد معمولاً با سن استخوانی کمتر از میزان مورد انتظار دیده شده‌اند که استخوان‌های آن‌ها ظرفیت باقی مانده‌ی لازم جهت افزایش قد پس از قاعدگی را دارد. به طور معمول این افراد به رشد قدی کامل و طبیعی تا پایان دوران بلوغ خود می‌رسند. 

البته در مقایسه‌ی این بچه‌ها با دیگر اعضای خانواده ممکن است متوجه این تأخیر در سایر افراد خانواده شویم که کاملاً طبیعی است. برخی پسران که دارای این شرایط می‌باشند ممکن است نگران کوتاه قدی خود باشند. این افراد می‌توانند با مراجعه به پزشک متخصص غدد و تجویز تستوسترون توسط او، زمان شروع جهش رشد دوران بلوغ را جلو بیاندازند. البته بدون این درمان هم، به‌طور طبیعی زمان بلوغ آن‌ها با کمی تأخیر فرا می‌رسد. 

برخی والدین نگران عملکرد غدد داخلی فرزند خود و از جمله مهم‌ترین هورمون یعنی هورمون رشد هستند که اختلال در ترشح آن سبب کوتاهی قد و کاهش رشد می‌گردد. به‌طوری که جوانان حتی کم‌سن‌تر از سن طبیعی خود به نظر می‌رسند. متخصص اطفال یا غدد در صورت تشخیص می‌تواند میزان طبیعی هورمون رشد را از طریق دستور آزمایش‌های لازم بررسی کند. 

درمان برای افراد مبتلا به کاهش ترشح هورمون رشد، شامل دریافت مکمل‌های هورمونی رشد است. البته برای افراد مبتلا به سندرم ترنر و افراد بالغ مبتلا به ناراحتی ‌های مزمن کلیه هم این هورمون تجویز می‌شود. 

کمبود ترشح هورمون رشد می‌تواند به صورت ارثی از بدو تولد یا در اثر جراحت های وارد شده بر سر یا در اثر تومورهای مغزی بروز کند. 

امروزه استفاده از هورمون رشد برای بچه‌ها افزایش یافته است. هورمون رشد برای درمان طولانی مدت کودکان قد کوتاه و علل ناشناخته‌ی کوتاه قدی به کار می‌رود. 

مطالعات اخیر نشان داده است برخی از کودکان کوتاه قد، آن‌هایی هستند که از زمان تولد جثه‌ی کوچک‌تری داشته‌اند و با استفاده از هورمون رشد نتایج خوبی گرفته‌اند.البته استفاده ی بی رویه از این هورمون نیز اثرات خوبی ندارد. لذا حتما حتما باید تحت نظر پزشک متخصص، از این هورمون استفاده کنید. 

متخصصان پیشنهاد می‌کنند اگر این کودکان در سنین ۲ تا ۳ سالگی دارای رشد طبیعی متناسب با سن خود نبودند، باید حتماً نزد متخصص غدد یا اطفال برده شوند.

http://tebb.blogfa.com 

مطالب پیشنهادی:

چگونه فرزندان بلند قد می شوند؟

رشد و تکامل کودک از نوزادی تا شش ماهگی 

صندلی استاندارد برای کودکان 

نقش تغذیه در رشد قد کودکان و نوجوانان 

رشد نوزاد:رشد شخصیت در دوره شیرخوارگی 

مراحل رشد نوزاد:رشد و تکامل کودک من