چطور با کودک بدخلق برخورد کنیم؟

یکی از مشکلات والدین در تربیت کودکان وقتی پیش می ‌آید که کودک به علل گوناگونی دچار اختلالات خلقی می‌ شود. اغلب والدین نمی ‌دانند دلیل این بدرفتاری‌ ها و کج‌خلقی ‌ها چیست و گاهی واکنش‌ های تندی را در پاسخ به این رفتارها نشان می دهند که باعث تشدید آن رفتار می‌ شود؛ غافل از این‌که به گفته روان‌ شناسان کودک، اگر این اختلالات خلقی، ژنتیکی نباشد، معمولاً ریشه در رفتار نادرست والدین دارد. کودکان آمیزه‌ای از رفتار بزرگ ‌ترها و محیط زندگی خود هستند و نباید آنها را به دلیل رفتارهای بد سرزنش کرد. روانشناسان بر این باورند که در مرحله اول باید به اصلاح رفتار والدین در قبال کودکان پرداخت و پس از ارایه آموزش ‌ها و مهارت ‌های لازم به آن ها، مشخص کرد که علت اختلالات خلقی در کودک چیست تا با کنترل شرایطی که بدرفتاری را تشدید می ‌کند شروع به شخصیت‌ سازی در کودکان کرد. متخصصین درباره علل بدرفتاری کودکان می‌گویند: «در مقابله با کودکان بدرفتار، والدین به هیچ وجه نباید رفتار نامناسبی از خود نشان دهند؛ مثلا بددهنی کودکان یکی از مشکلات والدین است که در بسیاری از موارد، خود والدین در بروز آن نقش دارند و کودکان صرفاً از روی تقلید این الفاظ را به کار می ‌برند.

بعضی واکنش‌ های غلط والدین نیز باعث تقویت رفتارهای نادرست کودک می‌ شود؛ مثلا لبخند زدن اتفاقی به حرف زشتی که یک کودک دوسه ساله می ‌زند و یا پاسخ مثبت دادن به خواسته ‌های کودک وقتی که از داد و فریاد و بددهنی برای رسیدن به خواسته‌اش استفاده می ‌کند. به این‌ ترتیب، این مشکلات رفتاری در کودک نهادینه می‌ شود و او یاد می گیرد تا با داد و فریاد و بددهنی به خواسته‌اش برسد.» روان‌پزشکان کودک و نوجوان، نیز بر این باورند که یکی از مهم‌ترین اصول در تعلیم فرزندان ارایه یک الگوی صحیح و سالم است. در واقع بچه ‌ها از بزرگ‌ترها یاد می‌ گیرند چگونه رفتار کنند و زمانی که ببینند والدین با یکدیگر به درستی و با محبت حرف می ‌زنند، رفتارهای مناسب اجتماعی را یاد می ‌گیرند و کمتر رفتارهای ناهنجار از خود بروز می ‌دهند. رسانه‌ ها نیز با آن چه تولید می ‌کنند، کودک را در برابر فرهنگ خاصی قرار می ‌دهند. کودکان در حالت کلی و از نظر روانی تمایل دارند اطرافیان را خشنود نگه دارند و اگر رفتار بدی نشان می ‌دهند باید به دنبال علت آن بود که در برخی موارد کودک ‌آزاری و تهدید عامل این رفتار است و بدرفتاری، پاسخی به این ریشه‌ها است. دکتر خوشابی می‌ گوید: «سرزنش و انتقادهای مکرر عامل مهمی‌ در تشدید رفتارهای بد در کودکان است. کودکانی که مرتباً رفتار آن ها مورد نکوهش قرار می ‌گیرد و رفتارهای مثبت ‌شان تشویق نمی ‌شود، بدرفتار می ‌شوند. در برنامه‌ های رفتاری همواره تشویق مورد تأکید است و در صورتی که تشویق موثر نبود، تنبیه به صورت محرومیت از برخی مسایل در نظر گرفته می‌ شود و درباره این محرومیت نیز باید از پیش به کودک هشدار داده شود. ضرورت دارد تا به تفاوت ‌های فردی کودکان توجه شود و هر کودکی در جایگاه خودش تشویق شود.»

شیوه مقابله با بدرفتاری در کودکان

کودکان از بدو تولد، بی‌ تربیت یا گستاخ و زورگو و خودخواه نیستند. این خصوصیات رفتاری، اکتسابی‌اند زیرا کودکان حس می‌ کنند با بروز این حرکات به آن چه می ‌خواهند می ‌رسند، مگر این که به موقع مداخله کرده و به کودک نشان دهید که این رفتارهای عجیب و غریب، فایده‌ای ندارد و تنها باعث بدتر شدن شرایط می‌ شود. قاطعانه بگویید«نمی‌خرم»؛ بدون احساس گناه! با گفتن کلمه«نمی‌خرم» به کودک ‌تان احساس گناه نکنید. مشاجره‌ های بین والدین و فرزندان معمولاً خوشایند نیست و ممکن است بارها پیش آمده باشد که فرزندتان از تصمیم‌ گیری شما خوشش نیامده است. در تعطیلات و جشن تولدها، از کودک تان بخواهید فهرستی از آن چه را که دوست دارد تهیه کرده و آن چیزهایی را که بیشتر دوست دارد در اولویت قرار دهد. خردسالان را تشویق کنید آن چیزی را که دوست دارند با نقاشی برای تان بکشند. توصیه دیگر این است که موقع پخش پیام‌های بازرگانی، تلویزیون را خاموش کنید. تحقیقات نشان داده است که هر چه کودکان کمتر پیام‌های بازرگانی تلویزیون را ببینند کمتر برای خرید چیزهای جدید بهانه‌گیری می ‌کنند. به کودک خودتان یاد بدهید آن چه دارد را به دیگران نیز ببخشد. می‌ توانید گه گاه از او بخواهید و به او بیاموزید که بخشی از هزینه ‌هایی را که برای خرید لوازم مورد نیاز او کنار گذشته‌اید با کمال رضایت به یک موسسه خیریه ببخشد. ناسزا گفتن را ممنوع کنید! به زبان آوردن کلمات ناپسند و غیرمجاز را برای کودک ممنوع کنید. این قانون را برای او شرح دهید: «وقتی از چیزی مطمئن نیستی، آن را به زبان نیاور.» هر زمان که فرزندتان ناسزایی را به زبان آورد، بلافاصله آن را به فهرست کلمات غیرمجاز او اضافه کنید. توضیح دهید که چرا ناسزاگویی، کاری زشت و غیرقابل قبول است و بسیاری از مردم به زبان آوردن این کلمات را نادرست می‌ دانند. کلمه مورد قبول را جانشین آن کنید. کلمات خنده‌ داری را که اصلا ناخوشایند نیستند، انتخاب کنید تا به جای کلمات نامناسب استفاده شود و یا این که فرزندتان خودش از کلماتی استفاده کند که بار منفی ندارد؛ مثلا «بی‌ادب» را می‌‌ توانید جایگزین ناسزایی کنید که کودک‌ تان به زبان می‌آورد. وقتی که فرزند خردسال‌ تان برای اولین بار کلمه نادرستی را تلفظ کرد، به او بگویید: «در خانواده ما از این کلمات استفاده نمی شود» و به کودکان بزرگ ‌تر گوشزد نمایید که «شما به خوبی با قوانین این خانه آشنایی دارید» و یا«دیگر نمی خواهم این کلمه را از تو بشنوم.»

مقابله با سرپیچی و نافرمانی

توضیح دهید که از او چه انتظاراتی دارید. قاطعانه به او بگویید: «وقتی دارم با تو جدی صحبت می‌ کنم، حواست را جمع کن.» هم چنین می‌ توانید بگویید: «اگر واقعاً دلیل خوبی برای انجام ندادن کاری داری می‌ توانی با لحن مودبانه‌ای آن را به من بگویی.» هر گاه او با شما بحث می ‌کند، خواسته خود را کلمه به کلمه برای او تکرار کنید. به طور مثال بگویید: «شام ساعت 7 حاضر است، باید دقیقاً در همان ساعت سرشام حاضر شوی.» به او حق انتخاب بدهید تا کمی آزادی عمل داشته باشد. از او بپرسید: «هنوز بعضی کارهایت را انجام نداده‌ای؛ آیا مایلی آن ها را الان انجام دهی یا بعد از شام؟» گاهی اوقات هم با او کنار بیایید؛ مثلا بگویید: «الان وقت انجام تکالیفت است ولی تو داری بازی می‌ کنی. بهتر نیست بازی‌ات را تا نیم ساعت دیگر تمام کنی و پس از آن به تکالیفت برسی؟» با او اتمام حجت کنید و توضیح دهید که اگر آن چه را که شما از او می ‌خواهید انجام ندهد، باید منتظر عکس‌العمل شما و نتیجه عمل خود باشد.

دسترسی به مطالب علمی  در سایت

http://maktoobshop.com