درمان اضطراب

همه‌ ما در مواقع خاصی از زندگی احساس اضطراب می‌کنیم. معمولا قبل از امتحانات، قبل از انجام یک مصاحبه مهم، قرار ملاقات، انتظار برای دیدن عزیز خود و غیره این حالت به ما دست می‌دهد. داشتن کمی اضطراب طبیعی و همچنین عادی است و قطعاً جای نگرانی ندارد. با این حال، داشتن اضطراب بیش از حد موجب بروز اختلالاتی می‌شود. حتماً با افرادی برخورد داشته‌اید که به طور دائم نگران خانواده، شغل، پول و غیره بوده، در خوابیدن مشکل داشته و به طور مداوم در مورد چیزی نگران بوده و بد خلق و زود خشم می‌باشند.

زندگانی‌های عجولانه و مشاغل پر متقاضی، ارتباط ما را با خودمان قطع می‌کند. کمی غیر قابل درک به نظر می‌رسد اما به عبارت ساده‌تر این اضطراب است که ما از آن رنج می‌بریم. اضطراب هیچ مرزی نمی‌شناسد، به همین خاطر هر کسی را درگیر می‌کند. یادگیری و جا افتاده کردن روش‌های تمدد اعصاب برای اضطراب، در مراحل اولیه‌ی زندگی، به جلوگیری از استرس در بقیه‌ی زندگی شما کمک خواهند کرد. مقادیر زیاد استرس منفی، دلیل اصلی اختلالات متعدد سبک زندگی است. اما این مقدار استرس می‌تواند با روش‌های گفته شده در زیر کنترل و اداره شود. 

اگر شما نیز جزء این دسته افراد می‌باشید، بایستی به دنبال روش‌های کاهش اضطراب بوده و بلافاصله آنها را دنبال کنید. لازم به ذکر است که اضطراب مزمن و همیشگی منجر به فشار خون بالا، اختلالات خواب، بی‌خوابی، و غیره می‌شود. در ادامه برخی از روش‌های مؤثر کاهش اضطراب آورده شده است. 

چه چیزی موجب اضطراب می‌شود؟

همان طور که قبلاً گفته شد استرس دلیل اصلی اضطراب همراه با عوامل دیگری مثل شرایط جسمانی، فشار اجتماعی و استفاده از داروها است. بدن‌تان بسته به حساسیت سیستم عصبی همدردانه‌ی شما، به طور منفی یا مثبت به استرس واکنش می‌دهد. برای مثال وقتی شما کسی را شگفت زده می‌کنید، ضربان قلب شما بالا می‌رود و شما شروع به تفکر در مورد وضعیت‌های بسیار نامعقول می‌کنید و این اغلب منجر به حملات ترس و وحشت می‌شود. 

اتفاقات مهم در زندگی مثل طلاق، مرگ یکی از عزیزان و یا از دست دادن کسی نیز می‌توانند دلایلی برای اضطراب باشند. تغییر دادن اتفاقات خارجی که تحت کنترل شما نیستند دشوار است، کاری که می‌توان انجام داد، تغییر دادن دیدگاه خود نسبت به آنها و یافتن راهی برای ایجاد آرامش درون خودتان است.

اختلالات اضطرابی را نباید نادیده گرفت. عدم توجه به این موضوع می‌تواند کشنده باشد زیرا، فرد ممکن است تمایل به خودکشی داشته باشد. از اینرو، برای کنار آمدن با اضطراب و استرس باید بسیار صبور باشیم. 

کنار آمدن با اضطراب سر و کار زیادی با سبک زندگی فرد دارد. استفاده از سبک زندگی سالم و بدون استرس مطمئناً کلید کنار آمدن با اضطراب بدون استفاده از دارو است.

پس، روش‌های مختلف برای کنترل اضطراب چیست؟

استراتژی‌هایی برای کنار آمدن با اضطراب

اضطراب می‌تواند منجر به افسردگی شود و اثرات سوء روی بدن و ذهن دارد. از اینرو، اطرافیان کسی که با اضطراب و افسردگی دست و پنجه نرم می‌کند نیز می‌توانند به عنوان عاملی آرامش‌بخش یا عاملی محرک عمل کنند. بنابراین، توسعه و استفاده از نگرش مناسب به محیطی که در آن زندگی می‌کنیم و همچنین استفاده از روالی متعادل و سالم بسیار مهم است. با استفاده از روش‌های زیر می‌توانید با اختلال اضطراب کنار بیایید و ذهن و بدن خود را کنترل کنید.

تکنیک‌های کاهش اضطراب 

از دست دادن اشتها، کمبود خواب، تپش قلب، ناتوانی در تمرکز، ناتوانی در تصمیم گیری، سردرد، و غیره برخی از علائم ناشی از اضطراب می‌باشند. رهایی از این شرایط پیش از منجر شدن به پیامدهای جدی و خطرناک امری ضروری است. 

پذیرش

مشخص شده است که در بسیاری از موارد، حمله اضطراب زمانی رخ می‌دهد که فرد در موقعیتی قرار گیرد که قادر به تغییر آن نباشد. این موقعیت یک طرفه و بن بست، موجب اضطراب و ترس فرد می‌گردد. بنابراین، یکی از اولین و مهمترین چیزهایی که بایستی به یاد داشته باشید این است که آن را همانطور که هست، بپذیرید. ثانیاً، فراموش کردن و گذر از آن همچنین به غلبه بر تندخویی ایجاد شده از برخی موقعیت‌ها کمک می‌کند. 

انطباق و سازگاری

افرادی که با اضطراب روبرو می‌شوند، انعطاف ناپذیر بوده و تمایلی به تغییر ندارند. آنها خواستار کمال بوده، افرادی پرخاشگر و پرتکاپو می‌باشند و از اینرو، به راحتی دچار استرس و خشم می‌شوند. هنگامی که این افراد تحت شرایطی قرار می‌گیرند که تغییر ناپذیر است، و یا مشکلی که حل ناشدنی است، دچار اضطراب می‌گردند. به یاد داشته باشید، تطبیق با این شرایط، انعطاف پذیری، پذیرفتن پیشنهادات و توصیه‌ها با روی باز، خصیصه‌هایی هستند که موجب کاهش استرس می‌شوند. همچنین باید احساسات و افکار خود را با کسی در میان بگذارید، به جای آنکه آنها را درون خود ریخته و سرکوب کنید. 

تمدد اعصاب

کسانی که از شیوه‌ی زندگی امروزی پیروی می‌کنند، نیاز دارند که به دنبال تکنیک‌های تمدد اعصاب باشند. تکنیک‌های تمدد اعصاب ممکن است از فردی به فرد دیگر تفاوت کند. شخصی ممکن است به هنگام گذراندن وقت با عزیز خود احساس آرامش و راحتی نماید. در حالی که دیگری ممکن است با چرت زدن و یا خواندن یک کتاب خوب احساس آرامش نماید. شما بایستی تکنیک‌های تمدد اعصابی را بیابید که برای شما مؤثر بوده و هر روز بتوانید آنها را انجام دهید. 

تنفس

پزشکان اغلب تکنیک‌های تنفس را توصیه می‌کنند به این دلیل که بر این باورند طریقه‌ای که نفس می‌کشید، بر روی روش فکری شما تأثیر می‌گذارد. با تمرکز بر روی تنفس خود، می‌توانید درک آگاهی و هوشیاری، آرامش روح و جسم، و قطعاً کاهش استرس را افزایش دهید. می‌توانید به کلاس‌های یوگا و مدیتیشن جهت فراگیری تکنیک‌های مختلف تنفس بپیوندید. به یاد داشته باشید که قانون پایه‌ای و اولیه این است که بدن و ذهن انسان مانند ماشین‌هایی هستند که به جهت داشتن کارکردی مؤثر به طور منظم به آرامش و آسودگی نیاز دارند. 

مدیریت زمان

یکی از بهترین رهنمودهایی که می‌توان جهت کاهش اضطراب بکار برد، یادگیری مدیریت زمان است. عدم توانایی در به پایان رساندن کار خود در زمان معلوم، علت عادی و متداول اضطراب در افراد می‌باشد. مدیریت زمان چیزی است که همه به منظور بقا در این رقابت و بدون از پای درآمدن در مقابل استرس، نیاز به فراگرفتن آن دارند. شما بایستی یک برنامه و روال روزانه را برای خود برنامه ریزی کرده و سعی کنید آن را به طور مرتب و تا جایی که می‌توانید دنبال کنید. بدین روش، می‌توانید کار، زمان با خانواده بودن، و خواب خود را در برنامه‌ی روزانه‌ی خود مدیریت کرده بدون آنکه دچار اضطراب گردید.

داشتن نگرش مثبت

داشتن نگرش مثبت یکی از بهترین تکنیک‌های کاهش اضطراب است. افراد بزرگسال می‌توانند روش خود انگیزشی و صحبتهای مثبتی که در آنها ایجاد انگیزه می‌کند، را بیاموزند. شما همچنین می‌توانید با افراد یاور، مشوق و همفکر نشست و برخاست داشته باشید. اگر پدر یا مادر هستید و به دنبال رهنمودهایی جهت کاهش اضطراب در کودکان خود می‌گردید، در این صورت به خاطر داشته باشید که صحبت دوستانه با فرزند خود و حمایت از او به ایجاد انگیزه در فرزندتان کمک می‌کند. 

کودکان بایستی تشویق به بروز احساسات خود شوند، و از هرگونه افکار و موارد منفی به دور باشند. مواردی که اشاره شد، چند مورد از بهترین و مؤثرترین راه‌های کاهش اضطراب در کودکان و بزرگسالان بودند. در آخر بایستی توجه داشت که چنانچه هیچ کدام از این روش‌ها مؤثر واقع نشدند، بایستی به دنبال کمک‌های حرفه‌ای باشید. درمان و مشاوره به فرد در غلبه بر اضطراب خود بسیار کمک می‌کنند.

روش‌های تمدد اعصاب برای اضطراب : 

تصدیق مثبت :

افرادی که از اضطراب رنج می‌برند پر از تصدیقات منفی خود هستند. آنها از خود کم بینی شدید رنج می‌برند. برای مقابله با اضطراب بسیار مهم است که این خود – تصدیقات منفی به خود – تصدیقات مثبت تغییر پیدا بکنند. مشکلات مربوط به این منفیات مربوط به سلامتی، اقتصاد، کارهای خانگی و یا روابط حرفه‌ای خود را حل بکنید. این کار به شما کمک خواهد کرد تا ذهن خود را از تمام چیزهایی که منجر به استرس می‌شوند، خالی بکنید. 

-

زمانی را برای تعطیل در نظر بگیرید : 

در فعالیت‌هایی که باعث لذت شما می‌شوند شرکت بکنید. آن می‌تواند مثلاً نواختن آهنگ و یا گوش دادن به موسیقی، رقص، نقاشی، آواز خواندن، نوشتن، انجام ورزش دلخواه و غیره باشد. عامل رایج این است که همه‌ی آنها فرم‌هایی از ابراز خود هستند. افراد مضطرب اغلب از چیزی یا کسی می‌ترسند که باعث می‌شوند نسبت به ابراز احساسات مخفی و پنهان خود بی‌رغبت شوند. پذیرا شوید و داستان زندگی خود را از طریق فعالیت انتخابی خود بازگو کنید و این تعهدی است که برایتان شگفتی خواهد آفرید.

یوگا

برای خیلی‌ها یوگا روش آسیایی شناخته شده‌ای است. در مقابل، افراد زیادی نیز هستند که به سختی یوگا را می‌شناسند ولی، آن‌هایی که یوگا را می‌شناسند و آن را به عنوان قسمتی از زندگی خود قبول کرده‌اند، از فواید آن به خوبی آگاه هستند. یوگا نه تنها روشی برای تناسب اندام و افزایش انعطاف پذیری بدن است بلکه همچنین به کنترل ذهن نیز کمک می‌کند. مدیتیشن و یوگا روش درمانی برای بسیاری از بیماری‌ها و اختلالات از جمله اضطراب و افسردگی است.

نفس عمیق

هنگام بیدار شدن از خواب نفس عمیق بکشید. ترکیب کردن نفس عمیق با حرکات کششی می‌تواند به تجدید حواس کمک کند و به شما انرژی می‌دهد. برای شروع می‌توانید نفس بکشید و نفس خود را به نسبت 1:2 نگه دارید. برای مثال، اگر 5 ثانیه نفس کشیده باشید، باید برای 10 ثانیه نفس خود را نگه دارید و سپس رها کنید.

خواب عمیق

فردی که از اختلال اضطراب رنج می‌برد احتمالاً مشکلات خواب زیادی خواهد داشت. بیدار ماندن تا دیر وقت و نگران بودن و افسرده کردن خود تنها مشکل را افزایش می‌دهد. سعی کنید زود به رختخواب بروید و 8-10 ساعت بخوابید. فراموش نکنید که مغز برای آرام و فعال شدن به خواب مناسب نیاز دارد.

ورزش کردن

تناسب اندام تنها به خاطر ظاهر جسمی نیست بلکه به معنای داشتن توانایی کافی برای مقابله با چالش‌های جسمی و ذهنی نیز است. مقداری زمان برای انجام فعالیت‌های اضطراب صرف کنید. انجام تمرینات کششی هنگام صبح و انجام پیاده‌روی به دنبال آن می‌تواند برای درمان اضطراب مفید باشد. در نظر داشته باشید که ورزش کردن کمک خواهد کرد تا از دست همه نگرانی‌ها و اضطراب‌ها خلاص شوید.

روش‌های گیاهی

گیاهان طبیعی زیادی برای اضطراب وجود دارند که طبیعت برای ما فراهم کرده است. ریشه سنبل الطیب، جینسینگ، بابونه، بادرنجبویه و اسطو خودوس برخی از گیاهانی هستند که برای درمان اضطراب مورد استفاده قرار می‌گیرند. این گیاهان به آرام شدن ذهن و بدن کمک می‌کنند و همچنین شما را قادر می‌سازند تا ذهنی متعادل داشته باشید.

خندیدن

این که می‌گویند خندین بهترین داروست تنها یک حرف نیست. خندیدن را در زندگی واقعی خود عملی کنید تا ببینید که چگونه به کنار آمدن با اضطراب کمک می‌کند. در ابتدا ممکن است برایتان خنده‌دار و بی‌ مفهوم باشد ولی، بعد از مدتی یاد خواهید گرفت به نگرانی‌های خود بخندید!

کشتن افکار منفی

هر چه افکار منفی‌تری در ذهن خود انباشته کنید، انرژی منفی‌تری از بدن به محیط آزاد می‌شود. هر چه کم‌تر مثبت باشید، کم‌تر مثبت خواهید گرفت! پس، یاد بگیرید تا از افکار منفی دور بمانید و تنها و تنها روی جوانب مثبت وضعیت تمرکز کنید. هر بار که به وضعیتی واکنش نشان می‌دهید از خود بپرسید که اگر تنها روی مثبت تمرکز کنید چه مقدار استرس و نگرانی آزاد می‌شود.

ترک عادات بد

هنگامی که تنازع دارید و می‌خواهید ذهن و بدن خود را متعادل نگه دارید، چرا باید از موادی استفاده کنید که ذهن را بیشتر منحرف می‌کنند؟ حتی از مصرف کافئین نیز در این زمان باید خودداری کنید. این مواد ذهن را بیشتر تحریک می‌کنند.

رژیم غذایی سالم

مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین‌ها و مواد معدنی مختلف به کنار آمدن با اضطراب کمک می‌کند. مصرف مواد غذایی مانند سبزیجات سبز و میوه‌ها را افزایش دهید. این به آرام شدن ذهن و خونسردی کمک می‌کند.

نکاتی که در بالا به آن‌ها اشاره شد تنها اصلاحاتی در زندگی روزمره هستند تا به غلبه بر اضطراب کمک کنند. اگر فکر می‌کنید وضعیت شما بدتر شده است، باید به دنبال کمک حرفه‌ای باشید.

ذکر بگویید

مدیتیشن بهترین کاهنده‌ استرس است. در وضعیت راحتی بنشینید. لم ندهید و خمیده ننشینید. چشمان خود را ببندید و به طور عمیق نفس بکشید. به خود اجازه بدهید تا جایی که می‌توانید به طور آرام نفس بکشید و آن را عمداً کنترل نکنید. حال تمام انرژی خود را بر روی نفس کشیدن متمرکز بکنید. همین طور که ادامه می‌دهید تمام افکار خود را مسدود بکنید و پنجره‌های خیال و تصور خود را ببندید. حال نفس خود را به داخل بدهید و شکم خود را با هوا پر کنید. وقتی نفس خود را به بیرون می‌دهید تا جایی که می‌توانید ذکر بگویید. 108 بار ذکر بگویید و سپس به آرامی چشمان خود را باز کنید تا خود را در آرامش بیابید. اضطراب می‌تواند با ایمان و خود تصدیقات مثبت درمان شود. 

خواب نیز راه حل‌های طولانی مدت را برای درمان اضطراب فراهم می‌کنند. بدانید که اضطراب عمدتاً یک اختلال سبک زندگی است که به خاطر زیاده روی‌های بی‌ملاحظانه‌ی منفی شما بروز می‌کند.

تمدد اعصاب یک دیدگاه جدید از زندگی به شما خواهد داد وقتی که شما شروع کنید و این روش‌ها را در زندگی خود بیاورید. اما این تغییر مثبت باید با ثبات قدم محض و ایمان به خودتان حفظ شود!

-

اضطراب یا تنیدگی (استرس)

استرس و اضطراب کلماتی هستند که در زندگی روزمره، برای توصیف حالات و احساسات بسیار استفاده می‌شوند: به طور مثال، به‌هنگام سخنرانی در برابر جمع، به‌هنگام امتحان، به‌هنگام مشکلات مادی، تاُخیر سر یک قرار و ... هنگامی که در شرایطی چون شرایط فوق، در سخنان خود از این دو کلمه استفاده می‌کنیم، توجه چندانی به تفاوت موجود میان آن دو نداریم. ولی به طور مثال هنگام سخن گفتن از مشکلات روحی شایع در کودکان و نوجوانان، باید دقیق تر بود و تفاوت میان استرس و اضطراب را به خوبی درک کرد. در روان‌شناسی، اضطراب مرحلهٔ پیشرفتهٔ استرس مزمن است، که هنگامی به صورت یک مشکل بهداشت روانی در می‌آید که برای فرد یا اطرافیانش رنج و ناراحتی به‌وجود آورد یا مانع رسیدن او به اهدافش شود و یا در انجام کارهای روزانه و عادی او اختلال ایجاد کند.

اضطراب هنگامی در فرد بروز می‌کند که شرایط استرس‌زا در زندگی او بیش از حد طولانی شود یا به‌طور مکرر رخ دهد، و یا اینکه دستگاه عصبی بدن نتواند به مرحلهٔ مقاومت تنیدگی پایان دهد و بدن برای مدتی طولانی همچنان بسیج باقی بماند. در این صورت بدن فرسوده و در برابر بیماری‌های جسمی و روانی (مانند اضطراب) آسیب‌پذیر می‌شود.

علایم شایع اضطراب

از علایم اضطراب می‌توان موارد زیر را نام برد:

احساس خستگی

عصبی بودن و بی‌قراری

ترس و نگرانی

بی خوابی یا بدخوابی

تپش قلب و تنفس نامنظم و سریع

عرق کردن

سردرد و سرگیجه

مشکل در تمرکز و حافظه

لرزش یا پرش عضلات

تکرر ادرار

علل اضطراب

به طور کلی علل اضطراب به سه عامل زیر برمی‌گردد:

عوامل زیست ‌شناختی و جسمانی:

در افراد مضطرب، میزان بعضی از هورمون‌های موجود در خون غیرعادی است. بنابراین هر آن‌چه که باعث اختلال در سیستم هورمونی شود، برای بدن خطر محسوب می‌شود. بارداری، کم‌کاری یا پرکاری تیروئید، پایین بودن قند خون، وجود غده‌ای در غدد فوق‌کلیوی که هورمون اپی‌نفرین تولید می‌کند و بی‌نظمی ضربان‌های قلب از این عوامل هستند.

عوامل محیطی و اجتماعی:

عوامل اجتماعی و ارتباطی بسیاری باعث به‌وجود آمدن اضطراب در افراد می‌شود، مانند مشکلات خانوادگی، احساس جدایی و طردشدگی،... از عوامل محیطی می‌توان تغییرات ناگهانی و غیرمنتظره را، همچون زلزله، بیماری، مرگ یکی از نزدیکان،... نام برد.

عوامل ژنتیکی و ارثی:

یکی از مهم‌ترین عوامل اضطراب ژنتیک است و احتمال اضطراب در فرزندان افراد مضطرب بسیار بالا است. البته الگو قرار دادن رفتار پدر و مادر و یادگیری و تکرار کارهای آنان نقش مهمی در اضطراب فرزندان دارد (عامل اجتماعی)، ولی تحقیقات و بررسی‌های انجام‌شده بر روی حیوانات و دوقلوهایی که با هم یا جدا از هم زندگی می‌کنند و از والدین مضطرب به دنیا آمده‌اند، نشان می‌دهند که عوامل ژنتیکی نیز بسیار مؤثرند. با این وجود باور نمی‌رود که ژن به خصوصی در این مورد نقش داشته باشد، بلکه ترکیب بعضی از ژن‌ها چنین پیامدی را به دنبال دارد. طبق آخرین تحقیقات به نظر می‌رسد که عوامل ژنتیکی در بعضی انواع اضطراب مانند اختلال هراس و ترس از مکان‌های باز نقش زیادی دارد.

عوامل جانبی مؤثر در ابتلا به اضطراب

طبق گفته‌های بعضی از متخصصان، تغذیه‌ی نادرست نیز در ابتلا به اضطراب نقش دارد. کمبود بعضی از اسید آمینه، منیزیم، اسید فولیک و ویتامین ب۱۲، باعث تسریع در ابتلا به آن می‌شوند.

استفاده از مواد مخدر و داروهای روان‌گردان

برخی از ضایعه‌های مغزی (که باعث ایجاد علایمی شبیه به علایم اختلال وسواس می‌شوند.)

انواع اختلالات اضطرابی

به طور کلی اختلالات اضطرابی شش نوع هستند که هر کس می‌تواند به یک یا چند نوع از آن دچار شود.

اختلال اضطراب فراگیر یا منتشر 

نوشتار اصلی: اختلال اضطراب فراگیر‎

این حالت در افرادی دیده می‌شود که به‌طور مداوم نگران وقوع اتفاقی هستند. موضوع این نگرانی‌ها می‌تواند بسیار متنوع باشد: نگرانی از بیمار شدن فرزندان، نگرانی از مرگ یکی از آشنایان، نگرانی از ته‌گرفتن غذا،... این حالت به مرحلهٔ مقاومت استرس شباهت دارد و خطر چندانی ندارد.

از علایم آن می‌توان تپش قلب، بی‌قراری، خستگی، بی‌خوابی، تنگی نفس، اختلال در تمرکز و حافظه را نام برد.

اختلال هراس

نوشتار اصلی: اختلال هراس

این افراد دچار حملات اضطرابی ناگهانی می‌شوند که معمولاً چند دقیقه یا گاهی بیشتر به طول می‌انجامد. این حملات بسیار اتفاقی، و طوری رخ می‌دهند که عامل تحریک‌کنندهٔ اصلی مشخص نیست. افراد مبتلا به این نوع اضطراب اغلب جوان هستند.

احساس تنگی و فشردگی در قفسهٔ سینه، تپش شدید قلب، عرق کردن، لرزش، گیجی، احساس از دست‌دادن تعادل،... از علایم آن هستند؛ ولی این علایم آنقدر گسترده هستند که افراد فکر می‌کنند دچار سکتهٔ قلبی شده‌اند و می‌ترسند که بمیرند.

ترس‌های ساده یا اختصاصی 

ترس‌های خاص شایع‌ترین نوع ترس مرضی است که طی آن فرد از مواجهه با بعضی موقعیت‌ها، فعالیت‌ها یا اشیاء اجتناب می‌کند، مانند بعضی از حیوانات (عنکبوت، موش، مارمولک،...)، بلندی، دریا، خون، مرگ،... هر چیزی می‌تواند باعث این نوع اضطراب (که خطر خاصی به دنبال ندارد) بشود. ترس از مکان‌های بسته، ترس از اجتماع و ترس از مکانهای باز  (که افراد مبتلا به آن از حضور در فضای باز و پر ازدحام و شلوغ و خروج از محیط منزل خودداری می‌کنند. این اختلال معمولاً در نوجوانی شروع می‌شود، ولی سابقهٔ آن می‌تواند به دوران کودکی و تجربهٔ اضطراب جدایی در آن زمان برگردد.) از این نوع اضطراب هستند.

اختلال اضطراب اجتماعی 

نوشتار اصلی: اضطراب اجتماعی

این نوع ترس در اواخر کودکی یا اوایل نوجوانی شروع می‌شود و ترس و شرمساری از اشتباه کردن، صحبت کردن در جمع، غذا خوردن، سرخ شدن یا لرزش صدا و... در برابر جمع است و و با خجالت ساده تفاوت دارد. این حالت اضطراب مانع شناخت افراد جدید می‌شود و فرد را به انزوا و گوشه‌گیری می‌کشاند.

اختلال وسواس

نوشتار اصلی: اختلال وسواسی جبری

در این حالت فرد افکار یا اعمالی را برخلاف میل خود تکرار می‌کند. این بیماری می‌تواند به صورت وسواس فکری یا وسواس عملی یا هر دو در فرد ظاهر شود. در وسواس فکری، فرد قادر نیست فکر، احساس یا عقیده‌ای تکراری و مزاحم را از ذهن خود بیرون کند. افکار وسواسی می‌توانند بسیار ناراحت کننده، وحشت‌آور یا وحشیانه باشد. افکار وسواسی می‌توانند باعث شوند که فرد به سمت عادات وسواسی گرایش پیدا کند، یعنی عمل یا اعمالی را به طور مکرر انجام دهد (وسواس عملی). مانند شستن مکرر دست‌ها، بالا کشیدن بینی،... اعمال وسواسی هیچ‌گونه توجیه منطقی ندارند.

اختلال تنش‌زای پس از رویداد 

نوشتار اصلی: اختلال ااختلال تنش‌زای پس از رویداد‎

اختلال تنش‌زای پس از رویداد را به نام سندرم موج انفجار نیز می‌شناسند. این حالت مربوط می‌شود به حادثه‌ای (از قبیل جنگ، تصادفات شدید، سوانح طبیعی،...) که با استرس شدید هیجانی همراه است و شدت آن می‌تواند به هر کسی آسیب برساند. یک‌دوم افرادی که دچار چنین استرس شدیدی می‌شوند علایم مربوط به آن را (مانند خواب‌های تکراری، خاطراتی مبهم ولی فراگیرنده، از دست رفتن تعادل و پرخاشگری شدید،...) پس از گذشت حدود سه ماه از دست می‌دهند. هرچه اقدامات لازم برای درمان زودتر انجام گیرد، احتمال ابتلا به اختلال استرس پس از سانحه کمتر می‌شود. در صورتی که این حالت بیش از چند ماه طول بکشد، احتمال این که تا آخر عمر با فرد باقی بماند بسیار زیاد می‌شود.

اضطراب در کودکان و نوجوانان

تشخیص اضطراب و درمان آن در کودکان و نوجوانان بسیار مهم است، چون شخصیت آنان طی این دوره شکل می‌گیرد. بسیاری از کودکان زمانی که در شرایط جدیدی قرار می‌گیرند، دچار اضطراب می‌شوند و واکنش‌های متعددی را از خود بروز می‌دهند ( لکنت زبان، آویزان شدن به پدر و مادر، خجالتی شدن، جویدن ناخن، ...). وظیفهٔ والدین در این موقعیت این است که با او با صبر و حوصله بر خورد کنند و به او اعتماد به نفس لازم را برای مواجهه با آن شرایط بدهند. تشویق والدین در ارتباط بر قرار کردن فرزندان با محیط خارج از خانه و افراد غیر فامیل بسیار مؤثر است. بسیاری از والدین از این احساس فرزندشان تا روزی که به مشکل برخورند (مثل اولین روز مدرسه) بی اطلاع هستند. یکی از شایع ترین دلایل دل درد و حالت تهوع که در کودکان دبستانی دیده می‌شود، ترس و اضطراب آن‌ها از مدرسه است. نگرانی پدر و مادر ( از ورود تازهٔ کودک به مدرسه، وضعیت درسی او و ...) باعث انتقال آن به فرزند می‌شود و اضطراب او را افزایش می‌دهد. از اختلالات اضطرابی شایع در کودکان می‌توان اضطراب اجتماعی، ترس از مدرسه، اضطراب امتحان و اضطراب جدایی را نام برد.

با بزرگ شدن کودک و پا گذاشتن به دوران نوجوانی ممکن است اختلالات اضطرابی جدیدی در او پدید آید. در این زمینه می‌توان به عوامل زیر اشاره کرد:

اضطراب ناشی از پذیرفته نشدن از جانب همسالان

نوجوانان در این مرحله از زندگی خویش به شدت به همسالان خود گرایش دارند و به دنبال برقراری ارتباط و دوستی با آنان هستند. والدین باید نیاز طبیعی مورد توجه همسالان قرار گرفتن فرزندشان را درک کنند و برای دوستان او احترام قائل باشند. همچنین حفظ اعتبار و شخصیت نوجوان در مقابل همسالان بسیار مهم است. ترس از برقرار کردن روابط عاطفی و اجتماعی و سرزنش‌های والدین در انتخاب دوستان به دلیل متفاوت بودن فرهنگ و آداب و رسوم و ارزش‌های خانواده ها، باعث اضطراب در نوجوان می‌شود. برای جلوگیری از پنهان کاری، پدر و مادر باید در زمان مناسب و با منطق و ملایمت او را متوجه نتایج نامطلوب بعضی از معاشرت‌ها کنند.

تغییرات جسمی

نگرانی و اضطراب در این مورد می‌تواند ناشی از دیررسی یا زودرسی بلوغ، احساس خجالت، نا آگاهی و یا ترس از شرایط جدید و ناتوانی در تطابق دادن رفتار خود با این شرایط باشد. برای جلوگیری از اضطراب، پدر و مادر یا مربیان باید به طور مناسب و شایسته، نوجوان را (قبل از پیدایش علایم ثانویهٔ بلوغ) در جریان مسائل مربوط به تغییرات جسمانی و آثار روانی آن بگذارند.

بروز رفتارهای پرخاشگرانه

مخالفت با افراد مختلف در خانه و یا خارج از آن، از خصوصیات بعضی از نوجوانان است که ممکن است با پرخاشگری کلامی یا غیر از آن همراه باشد. عدم توانایی کنترل این رفتار پرخاشگرانه باعث اضطراب در بسیاری از نوجوانان می‌شود. برای جلوگیری از این حالت، تربیت مناسب والدین، مقاوم ساختن فرزند در برابر سختی‌ها از دوران کودکی و ایجاد امنیت روانی می‌تواند مؤثر واقع شود. امر و نهی‌های غیر اصولی و محدودیتهای بی مورد در کسب استقلال و آزادی، باعث تحریک عصبانیت و خشم‌های کنترل نشده در نوجوانان می‌شود. والدین باید به نوجوان بیاموزند که به هنگام خشم، منطقی برخورد کند و بدون توهین و تحقیر دیگران عواطف خود را بیان کند. همچنین باید به او بفهمانند که نحوه برخورد دیگران با او تا حدی نتیجه رفتار خود او با دیگران است.

ترس ازمستقل شدن

یکی از عمومی ترین نیازهای نوجوانان داشتن استقلال و آزادی است. کسب استقلال در بسیاری از نوجوانان باعث اضطراب می‌شود. از جمله مشکلاتی که طی دستیابی به استقلال در نوجوانان دیده می‌شود، تضاد و دوگانگی است. یعنی نوجوانان با این که می‌خواهند و می‌دانند که باید مستقل شوند، از استقلال می‌ترسند. ناآگاهی از وضعیت پس از استقلال، یکی از دلایل اصلی این امر است. برای جلوگیری از ابتلا به اضطراب و دوگانگی، والدین باید به نوجوان اعتماد به نفس و جرأٔت تجربه کردن دهند و برای او امنیت روانی فراهم کنند. دادن مسئولیت و فرصت به نوجوان و اجازهٔ اظهار نظر و تصمیم دربارهٔ امور مربوط به خود، بدون تنبیه و تحقیر او به خاطر اشتباهاتش، باعث می‌شود تا او از خطا هایش عبرت بگیرد، راه‌های مختلف زندگی را بیاموزد و برای مستقل شدن آماده شود.

راه‌های پیشگیری از اضطراب

برای جلوگیری از اضطراب راه‌های مختلفی وجود دارند . می‌توان موارد زیر را مثال زد:

رژیم غذایی سالم

استفاده از غذا‌های متنوع و حاوی انواع مواد لازم به میزان متعادل در حفظ سلامت بدن نقش اساسی دارد.

فعالیت بدنی به طور منظم

ورزش کردن به خصوص به طور منظم یکی از راه‌های پیشگیری و درمان اضطراب است. پیاده روی تند و سریع به مدت ۴۰ دقیقه میزان اضطراب را به طور متوسط تا ۱۴% کاهش می‌دهد. به علاوه، ورزش کردن باعث بالا رفتن کارایی دستگاه تنفسی و گردش خون، حفظ تعادل وزن و شادابی فرد می‌شود. ورزش هایی نیز چون یوگا باعث افزایش آرامش می‌شوند و در جلوگیری از اضطراب بسیار مفیدند.

افزایش اعتماد به نفس

اعتماد به نفس بالا باعث می‌شود تا بدن بتواند از حداکثر از نیروی خود برای مقابله با استرس استفاده کند.

عدم گوشه نشینی و اجتماعی بودن

هنگامی که افراد دچار فشار روانی می‌شوند، به طور غریزی از صحنه عمل و اجتماع کنارکشیده و به گوشه ای پناه می‌برند، در حالی که گوشه‌گیری باعث تشدید استرس می‌شود. ارتباط با افراد و دوستان، به خصوص کودکان که می‌توانند فرد را به خنده وادارند، باعث از یاد رفتن نگرانی حتی برای مدتی کوتاه می‌شود.

حمایت اجتماعی

وجود حمایت اجتماعی در زندگی هر فرد باعث می‌شود تا او در مقابل بحران‌های زندگی برای دفاع از خود سپری داشته باشد که به آن تکیه کند. حمایت اجتماعی، احساس امنیت و اعتماد به نفس را افزایش می‌دهد و فرد را در مقابل استرس و فشار روانی مقاوم تر می سازد.

اندیشیدن به زمان حال

اندیشیدن به زمان حال و کنار گذاشتن رؤیاها و آرزوها برای موقعیت‌های مناسب تر آرامش ذهنی را افزایش می‌دهد. همچنین مشغول کردن ذهن به کاری که در حال انجام است و فکر نکردن به زمینه‌های اضطرابزای آن بسیار مؤثر است.

کسب اطلاعات در مورد شرایط تنش زا

بی اطلاعی از موقعیت فشارآور باعث استرس و اضطراب بیش تری در افراد می‌شود. کسب آگاهی و اطلاع از شرایط و مواردی فرد که با آن‌ها مواجه خواهد شد سبب می‌شود که کمتر دچار نگرانی و دلواپسی شود. به طور مثال در جریان گذاشتن بیماران از نحوهٔ عمل و دردهای پس از آن باعث می‌شود تا آنان کمتر دچار اضطراب شوند.

خندیدن

خنده از سالمترین راه‌های جلوگیری از فشار روانی است. به هنگام خنده هورمونی ضد درد (که باعث احساس خوشی و سلامتی در شخص می‌شود) در مغز آزاد می‌شود و میزان هورمونهای استرس زا در خون پایین می‌آید.

ابراز هیجان بر روی کاغذ

نوشتن سادهٔ هیجانات و احساسات بر روی کاغذ موجب تسکین فشارهای روانی ناشی از رویدادهایی چون از دست دادن شغل، مشکلات خانوادگی و ... می‌شود.

درمان اضطراب

بعضی از موارد اضطراب اصولا بیماری نیستند و بدون نیاز به پزشک می‌تواند درمان شود. به این موارد، اضطراب طبیعی می گویند که طی آن اضطراب به خوبی توسط بیمار کنترل و برطرف می‌شود (مثل اضطراب ناشی از امتحان). اضطراب طبیعی می‌تواند با روشهایی از قبیل حمام گرفتن به مدت طولانی، تنفس عمیق، صحبت کردن با شخصی مورد اعتماد، استراحت در یک اتاق تاریک و ... تحت کنترل درآید.

مراجعه به پزشک زمانی ضروری می‌شود که خود درمانی فرد جواب ندهد، یا فرد دچار هراس بیش از حد یا علایمی جدید و غیر قابل توجیه شود. در آن صورت پزشک درمان دارویی یا درمان غیر دارویی (روش‌های کلاسیک) را به او پیشنهاد می‌کند. از داروهایی که امروزه برای درمان اضطراب مورد استفاده قرار می‌گیرند می‌توان فلوکستین ( پروزاک)، داروهایی از خانوادهٔ بنزودیازپین‌ها (برای مدت کوتاه)، سرتالین و ... را مثال زد. درمانهای دارویی گاه در برخی بیماران دارای عوارضی هستند . از بین درمانهای غیردارویی می‌توان تن‌آرامی (آرام‌سازی) حساسیت زدایی، توقف تفکر، سرمشق دهی و ... را مثال زد. در این روش‌ها به بیمار آموزش داده می‌شود که بدن خود را برای مقابلهٔ مؤثر و مستقیم با عوامل تنشزا آماده کند.

اضطراب یک واکنش طبیعی به موقعیت های استرس زا است و به ما کمک می کند تا با این موقعیتها در محل کار، دانشگاه، مدرسه و .. روبرو شویم. اما زمانی که حس اضطراب بیش از حد معمول و نرمال باشد، دلواپسی و هراس غیرمنطقی و نامعقول نسبت به همه موقعیت های روزانه بوجود می آید.

علایم اضطراب معمولاً شامل موارد زیر می باشد:

نگرانی بیش از حد، احساس آزاردهنده ترس، افکار منفی و تدافعی، افزایش ضربان قلب ، تعریق کف دست و تنفس دشوار.

علم روانپزشکی، اختلالات اضطرابی را به چندین گروه تقسیم می کند  که شامل:

1-    اختلال اضطراب فراگیر

2-    اختلال وسواسی جبری

3-    اختلال هراس (پانیک)

4-    اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)

5-    هراس اجتماعی

6-   فوبیا (ترس های خاص )

بطور کلی برای درمان اختلالات اضطرابی از دارودرمانی به همراه روان درمانی استفاده می شود و داروهای مورد استفاده شامل داروهای ضد افسردگی، داروهای ضد اضطراب و مهارکننده های بتا هستند. این داروها خود شامل عوارضی همچون: چاقی، کاهش میل جنسی، خواب آلودگی، خشکی دهان هستند و همچنین تداخلات دارویی با دیگر داروها نیز موجب محدودیت مصرف آنها می شود.

یکی از رایج ترین استفاده های نوروفیدبک در طی 30 سال گذشته، درمان اضطراب و استرس و Relaxation بوده است.

امروزه بیوفیدبک و نوروفیدبک بعنوان یک روش مؤثر، غیرتهاجمی، بدون درد و بدون نیاز به داروهای خوراکی در افراد دچار مشکلات اضطرابی در تمام دنیا شناخته شده است.

با درمان بوسیله روش نوروفیدبک، نه تنها مغز شما روش های آرام سازی را می آموزد، بلکه می آموزد چگونه روش فعالیت خود را تغییر دهد و بداند که ریشه اضطرابش کجاست؟

ابتدا مغز و بدن شما می آموزد که چطور امواج خود را تنظیم کند و زمانی که این مهم را آموخت، دیگر در برابر احساس اضطراب و استرس آسیب پذیر نیست. به عبارت دیگر شما یکبار می آموزید که چطور یک دوچرخه را برانید بدون ترس از اینکه به زمین بیفتید، و پس از آن شما دیگر از افتادن و یا خارج شدن از مسیر نخواهید ترسید!

مطالب پیشنهادی:

درمان استرس

مهار استرس، اضطراب و تپش قلب 

اضطراب پدر و مادر به فرزندان سرایت می کند

تند شدن‌ غیرطبیعی‌ ضربان‌ قلب‌(تندضربانی) 

تقویت اعتماد به نفس

راه های غلبه بر عصبانیت

اضطراب پدر و مادر به فرزندان سرایت می کند

نوروسافاری| محققان انگلیسی اعلام کردند نگرانی پدر و مادر در مورد فرزندان آنها هیچ وقت متوقف نمی شود و این نگرانی ها می تواند به صورت مسری به کودکان منتقل شود.

به گزارش نوروسافاری به نقل از ایرنا، محققان موسسه روانپزشکی، روانشناسی و علوم اعصاب (IoPPN) کینگز کالج لندن در یک مطالعه بر روی والدینی که دوقلوهای همسان داشتند، متوجه شدند که اضطراب می تواند میان نسل ها منتقل شود.

اگرچه محققان از مدت ها پیش می دانستند که اضطراب می تواند در میان خانواده ها منتشر می شود اما این مطالعه نشان داد که نگرش بیش اضطرابی پدر و مادرها بر رفتار کودکان آنها تاثیر می گذارد.

از آنجایی که این مطالعه بر روی پدر و مادرهایی صورت گرفت که دوقلوهای همسان داشتند، محققان توانستند تفاوت میان تاثیر اضطراب ژنتیکی بر کودکان و اضطراب ناشی از تربیت پدر و مادرها بر کودکان را تشخیص دهند.

دکتر روبرت فریدمن سردبیر مجله Psychiatry که این مطالعه در آن منتشر شده است، می گوید: این تحقیق یک نقطه عطف است زیرا برای اولین بار به وضوح نشان می دهد که علایم اضطراب می تواند به غیر از سابقه ژنتیکی مشترک میان والدین و کودکان آنها، از روشی که پدر و مادرهای مضطرب کودکان خود را از آن طریق بزرگ می کنند نیز به فرزندان آنها منتقل می شود.

محققان بر اساس نتایج این مطالعه به پدر و مادرهای مضطرب توصیه می کنند که تحت مشاوره قرار گیرند و راه هایی برای به حداقل رساندن اثر اضطراب و تشویش خود بر تربیت کودکانشان بیاموزند.

نتایج این مطالعه در مجله آمریکایی Psychiatry منتشر شده است:

اضطراب تا کجا طبیعی است ؟

آقای دکتر!‌روان‌پزشکان همیشه از اضطراب به عنوان یک اختلال مهم و شایع یاد می‌کنند. سوال من این است که آیا چیزی تحت عنوان اضطراب طبیعی هم وجود دارد؟ 

ـ برای پاسخ به این سوال ابتدا لازم است تعریفی از اضطراب داشته باشیم. اضطراب احساسی منتشر، ناخوشایند و مبهم است که با یک یا چند احساس جسمی همراه می‌شود. در واقع، یک علامت هشدار است که خبر از خطری قریب‌الوقوع می‌دهد و شخص را برای مقابله آماده می‌سازد. پس می‌توان نتیجه گرفت که یک محرک بسیار قوی است. البته میزانی از این اضطراب برای رشد و تکامل انسان لازم است که به آن اضطراب طبیعی می‌گوییم و زمانی است که شدت عکس‌العمل متناسب با مقدار خطر باشد و شخص وادار ‌شود که با موفقیت، این خطر را از سر بگذراند. 

▪ چه وجه تمایزی بین این دو نوع اضطراب وجود دارد؟

ـ در اضطراب بیمارگونه که به‌عنوان یک اختلال تلقی می‌شود، شدت عکس‌العمل فرد متناسب با مقدار خطر نیست و توام با تعارض است و ضمنا مداوم و تکراری است ولی در اضطراب طبیعی، شخص برای مدتی محدود علایم اضطراب را حس می‌کند و تعارضی هم در آن دیده نمی‌شود.

▪ ممکن است در مورد اضطراب طبیعی چند مثال بزنید؟ 

ـ بله، مثلا بعضی دانش‌آموزان علی‌رغم مطالعه خوب و کسب نمرات قابل قبول نزدیک امتحانات دچار اضطراب می‌شوند و پس از اتمام آن به حال عادی برمی‌گردند و یا افراد معتقد و باایمان در انجام تمام کارهایشان دغدغه روز قیامت و پاسخگویی در مورد اعمال خویش را دارند که باعث می‌شود در رفتارهای منفی خود تجدیدنظر کنند اما این زندگی آنها را به هم نمی‌ریزد. یک مثال دیگر هم در مورد پسر و دختری است که قصد ازدواج دارند و در طول مدتی که برنامه‌ریزی مراسم خود را انجام می‌دهند، اضطراب چگونگی برگزار شدن و مشکلات احتمالی را دارند ولی با تلاش و همفکری آن را برطرف می‌نمایند. این‌‌گونه اضطراب‌ها طبیعی تلقی می‌شود. 

▪ می‌شود گفت اضطراب، نوعی از ترس است؟

ـ ببینید؛ ترس حالتی است در پاسخ به خطری معلوم، بیرونی و معین با یک منشا غیرتعارضی، در صورتی که اضطراب در پاسخ به تهدیدی پیدا می‌شود که نامعلوم، درونی و مبهم است و از تعارض منشا گرفته است. به‌طور مثال موقعی که شما قصد عبور از خیابانی را دارید که اتومبیل‌ها در آن با سرعت تردد می‌کنند، دچار ترس می‌شوید ولی دانش‌آموز موقع رفتن به جلسه امتحان دچار اضطراب می‌شود زیرا در اولی یک عامل بیرونی و معلوم ولی در دومی یک عامل درونی و نامشخص وجود دارد. 

▪ چه‌طور باید با اضطراب برخورد کنیم تا به حداقل برسد؟

ـ به طور کلی، از دو روش برای برطرف کردن اضطراب استفاده می‌شود: روش‌های مقابله‌ای و مکانیسم‌های دفاعی. مقابله‌ای‌ها، خودآگاه و با اراده فرد انجام می‌شوند ولی دفاعی‌ها، ناخودآگاه صورت می‌گیرند و با این روش‌ها، شخص، خودش را در مقابل صدمات بعدی حفظ می‌کند.

▪ ممکن است مثالی بزنید تا موضوع، ساده‌تر شود؟

ـ مثلا دانش‌آموزان برای برطرف کردن اضطراب امتحان، سعی در مطالعه بیشتر و تلاشی جدی‌تر دارند و زمان بیشتری را برای دروس سخت‌تر در نظر می‌گیرند و یا افرادی که اضطراب روز قیامت را دارند، سعی می‌کنند مومنانه‌تر زندگی کنند. در این دو مثال، افراد از مکانیسم‌های مقابله‌ای خودآگاه استفاده می‌کنند. اما مکانیسم‌های دفاعی که به طور ناخودآگاه توسط افراد استفاده می‌شوند، چند نوع هستند: انکار کردن، واپس زدن، توجیه کردن و ... که البته همین سه نوع که گفتم بیشتر از سایر انواع مورد استفاده قرار می‌گیرد.

▪ پس در باره همین سه مکانیسم مثال بزنید لطفا.

ـ مثلا در مورد مکانیسم‌ دفاعی انکار؛ زمانی که خبر بدی به ما می‌دهند علی‌رغم اطمینان نسبی از صحت آن گاهی در وهله اول فورا آن را انکار می‌کنیم و می‌گوییم امکان ندارد و احیانا دلیلی هم می‌آوریم. 

در مورد مکانیسم‌ دفاعی واپس زنی؛ زمانی که والدین برخورد تنبیهی و بدی با فرزندشان دارند، گاهی فرزند قصد پاسخگویی و مقابله به مثل دارد ولی به خاطر حرمت آنها، در خودش می‌ریزد و به نوعی واپس‌زنی می‌کند و با این کار موقتا آرام می‌شود. 

در مورد مکانیسم دفاعی توجیه کردن؛ زمانی که دانش‌آموز در مورد دیر آمدن، غیبت کردن و یا به خاطر نمراتش مورد سرزنش قرار می‌گیرد، ناخودآگاه توجیهی برای کار خود بیان کرده و از یک فشار روانی نجات پیدا می‌کند. 

▪ در بخشی از صحبت‌تان از علایم جسمی اضطراب گفتید؛ منظورتان چه علایمی بود؟ 

ـ علایم قلبی‌عروقی (تپش قلب، درد جلوی قلبی و احساس فشار در قفسه سینه)، علایم تنفسی (افزایش دفعات تنفس، تنگی نفس و احساس خفگی)، علایم گوارشی (دل‌درد، اسهال، تهوع و استفراغ، احساس مالش رفتن سر دل)، علایم ادراری (تکرر ادرار)، علایم عمومی (سفید یا قرمز شدن صورت، تعریق، درد ناحیه پشت). البته اضطراب، علایم روانی هم دارد: اختلال در تمرکز، بی‌قراری، احساس خستگی، لکنت زبان، بی‌خوابی، عجول بودن، عصبانیت و بی‌حوصلگی. 

▪ اضطراب در کودکان هم همین علایم را دارد؟ 

ـ نه، اضطراب در کودکان بیشتر به صورت ناخن جویدن، کابوس دیدن، شب ادراری، راه رفتن و حرف زدن در خواب، دندان ساییدن در خواب و بهانه‌جویی خود را نشان می‌دهد که متاسفانه بیشتر والدین به آن بی‌توجه هستند. 

▪ برای کاهش اضطراب چه توصیه‌ای دارید؟ 

ـ تسلط داشتن بر زندگی، برنامه‌ریزی در کارها، حمایت افراد خانواده و دوستان خوب، انعطاف‌پذیر بودن در برخورد با دیگران و اتفاقات زندگی، امیدواری، هدفمند بودن، داشتن سرگرمی در زندگی، علاقه‌مندی به یک فرد یا گروه، فعال و شاغل بودن و تغذیه خوب و به موقع مهم‌ترین توصیه‌های کلی و مفید در این خصوص است.

دکتر مجید سلطانی

مطالب پیشنهادی:

مشکلات نظام سلامت در کشور ایران

مشکلات موجود در سیستم واردات وصادرات

نحوه ارائه خدمات بهداشتی درمانی در برخی کشورهای دنیا

نقش سازمانهای بیمه گر اجتماعی و خصوصی در اقتصاد سلامت

http://maktoobshop.com

1.