اصول تغذیه کودکان زیر دو سال

وبلاگ زیر جهت دریافت مقالات علمی و افزایش اگاهی شما عزیزان ایجاد شده است

http://maktoobshop.com

● تغذیه کودکان زیر دو سال را می‌توان به سه دوره تقسیم کرد:  ۱. دوره تغذیه انحصاری با شیرمادر Nursing Period که از بدو تولد تا پایان ۶ ماهگی است. در این مرحله، تغذیه شیرخوار منحصراً با شیرمادر بوده و نیازی به سایر مواد غذائی و مایعات، حتی آب هم نیست. آغوش مادر، شیرمادر، استفاده از قطره A و D یا مولتی‌ویتامین، واکیسناسیون، محبت و حمایت پدر از ضروریات و تأمین کننده نیازهای جسمی و روانی شیرخوار در این دوره از زندگی است.  ۲. دوره بینابینی یا Transitional Period  از ۱۸۰ روزگی (پایان ۶ ماهگی) شروع و به یک سالگی ختم می‌شود. در این مرحله شیرمادر به تنهائی برای تأمین نیازهای تغذیه‌ای شیرخوار کافی نبوده و علاوه بر شیرمادر، کودک باید از غذاهای کمکی نیز استفاده نماید. قوام این غذاها در شروع تغذیه تکمیلی باید کمی بیشتر از شیر باشد (با قوام ماست معمولی). کم‌کم به غلظت و تنوع غذا اضافه می‌شود تا شیرخوار با طعم و مزه غذاهای مختلف آشنا شده و مهارت جویدن نیز در او تقویت گردد و بتواند از یک سالگی به بعد از غذاهای سفره خانواده استفاده نماید.  ۳. دوره Modified Period که از یک سالگی تا پایان ۲ سالگی و حتی بیشتر است. در این مرحله شیرخوار از غذای خانواده استفاده کرده و در روز ۵ - ۴ بار غذا می‌خورد (سه وعده اصلی و دو میان وعده). شیرمادر به‌عنوان مکمل و تأمین کنندهٔ بخشی از نیازهای تغذیه‌ای او محسوب می‌شود. بنابراین دو دورهٔ اخیر که از ۶ ماهگی تا حدود سه سالگی است مرحله بسیار حساسی است که اگر در مراقبت از کودک و برآورد نیازهای تغذیه‌ای او دقت نشود می‌تواند منجر به توقف یا افت رشد و نهایتاً سوء تغذیه شیرخوار شود.  ● ده اصل مهم و راهنما در زمینه تغذیه تکمیلی  ۱. غذای کمکی را پایان ۶ ماهگی آغاز کنید.  توصیه اصلی، تغذیه انحصاری با شیرمادر تا پایان ۶ ماهگی است. بعد از آن، زمان چشاندن مزه غذاها به شیرخوار است در حالی‌که شیرمادر بر اساس تقاضای او به مکرر ادامه دارد. دستورالعمل کلی تغذیه کمکی آن است که شیرمادر و سپس غذای کمکی به شیرخوار ۱۲ - ۶ ماهه داده شود.  ۲. ادامه شیردهی تا دوسال یا بیشتر.  شیردهی را بر اساس تمایل خود و کودکتان ادامه دهید.  ۳. نسبت به تغذیه شیرخوار، احساس مسئولیت کنید.  به علائمی که کودک برای نشان دادن گرسنگی و یا توانائی غذا خوردن نشان می‌دهد توجه داشته باشید. به کودک در غذا خوردن کمک کنید و آهسته و با صبر و حوصله او را به خوردن غذا با طعم‌های مختلف و یا مخلوطی از غذاها تشویق کنید. ولی هرگز اجبار نکنید. سعی کنید ضمن لبخند زدن و برقراری تماس چشمی با بیان کلمات مختلف او را تشویق به خوردن نمایید تا غذا خوردن برای کودک زمانی برای یادگیری و دوست داشتن باشد.  ۴. غذای کمکی را با روش‌های بهداشتی و سالم تهیه و ذخیره کنید. دست‌های خود و ظروف تهیه غذا را قبل از آماده کردن غذا بشوئید. ضمن اینکه باید دست‌های خود و دست و صورت کودک را قبل از غذا دادن نیز بشوئید. بهتر است که غذا بلافاصله بعد از تهیه شدن به کودک داده شود. اگر یخچال در دسترس ندارید فقط تا دو ساعت می‌توانید غذای تهیه شده را به کودک بدهید یا حداکثر تا نوبت بعدی تعذیه او نگاهداری کنید (به شرط گرم کردن کامل آن). ذخیره کردن غذا در ظرف دربسته و نگهداری در محل خنک مانع آلودگی آن می‌شود. از غذا دادن با بطری اجتناب کنید زیرا به‌راحتی آلوده و به‌سختی تمیز می‌شوند. ۵. به‌تدریج مقدار غذای پیشنهادی را افزایش دهید.  ضمن شیردهی مکرر، به‌تدریج مقدار غذای کمکی را بر اساس میل و اشتهای کودک افزایش دهید. انرژی مورد نیاز کودک که باید از طریق غذای کمکی تأمین گردد حدود ۲۰۰ کیلوکالری در روز بین ۸ - ۶ ماهگی، ۳۰۰ کیلو کالری در روز بین ۱۱ - ۹ ماهگی و ۵۵۰ کیلوکالری در روز بین ۲۴ - ۱۲ ماهگی است.  ۶. به ترکیبات و نوع غذاها تنوع ببخشید.  به علاقه و توانائی‌های کودک به خوردن ترکیبات و غذاهای مختلف پاسخ دهید. در ابتدا با غذاهای نرم شروع کنید (شیرخواران به‌زودی جویدن را یاد می‌گیرند) از ۸ ماهگی کودکان قادر به خوردن غذاهای انگشتی هستند (غذاهائی که می‌توانند بدون کمک بردارند و به دهان بگذارند.) حدود ۱۲ ماهگی آنان قادر به خوردن اکثر غذاهای خانواده هستند ولی هنوز نیاز دارند که غذا به قطعات کوچک‌تر تقسیم شود و تا حدی نرم‌تر شوند.  ۷. دفعات تغذیه کودک را افزایش دهید. علاوه بر شیرمادر، دفعات تغذیه کودک ۳ - ۲ بار در روز بین ۸ - ۶ ماهگی و ۴ - ۳ بار در روز بین ۲۴ - ۹ ماهگی است، به‌علاوه یک یا دو بار در روز غذاهای مختصر حاضری (snack food) بر اساس میل کودک به او بدهید.  ۸. غذاهای سرشار از مواد مغذی به کودک بدهید.  سعی کنید برای تهیه غذای کودک حتی‌الامکان هر روز از گوشت، مرغ، ماهی و یا تخم‌مرغ استفاده کنید. اگر امکان استفاده از فرآورده‌های حیوانی نباشد باید باقلا، لوبیا، نخودفرنگی، عدس، پودر انواع مغزها و یا فرآورده‌های لبنی به کودک داده شود. سعی کنید در غذای روزانه او از میوه‌های رنگی و سبزی‌های مختلف استفاده نمائید. در موارد لزوم، مغذی کردن غذا با موادی چون ماهی، تخم‌مرغ و پودر مغزها امکان‌پذیر است در صورتی‌که دادن فقط مقداری برنج یا ذرت، کافی نیست. هرگز نوشابه‌های گازدار، نوشیدنی‌های شیرین، قهوه و چای به کودک ندهید زیرا این نوشیدنی‌ها ممکن است جایگزین غذاهای مغذی شوند. اگر کودک شما تشنه است بهترین نوشیدنی برای او شیرمادر و یا آب جوشیدهٔ سرد شده می‌باشد.  ۹. با استفاده از ویتامین‌ها و مواد معدنی، سلامت کودک را حفظ کنید. با دادن طیف گسترده‌ای از انواع غذاها، نیاز کودک به مواد معدنی و ویتامین‌ها را تأمین کنید. کودکان کم سنی که گوشت نمی‌خورند یا در تهیه غذای آنان از گوشت استفاده نمی‌شود، ممکن است به مصرف مکمل‌های ویتامینی و مواد معدنی نیاز داشته باشند. سایر مادران و کودکان نیز نیازمند مصرف غذاهای مغذی مناسب هستند و گاهی بر اساس محل و شرایط زندگی خود باید مکمل‌های ویتامینی هم دریافت کنند.  ۱۰. دفعات شیردهی را در طول بیماری کودک افزایش دهید.  در زمان بیماری، باید مصرف مایعات و غذاهای مورد علاقه کودک بیشتر شود. حداقل تا دو هفته بعد از بیماری، او را به مصرف غذای بیشتر تشویق کنید و یا تعداد دفعات غذا خوردن را افزایش دهید.

دکتر ناهید عزالدین زنجانی  متخصص اطفال مدیر عامل انجمن ترویج تغذیه با شیرمادر

منبع : فصلنامه شیر مادر مطالب پیشنهادی بررسی اثرات کافئین بر بدن عوارض شیرین کنندههای بدون کالری فست فود زیر ذره بین کارشناسان حوزه سلامت ویژگی های ظروف آشپزی و اثر آن در پخت غذا