تدابیر دوران بارداری(3)

وبلاگ زیر جهت دریافت مقالات علمی و افزایش اگاهی شما عزیزان ایجاد شده است

http://maktoobshop.com/

ویار (هوسانه؛ آرزوانه؛ تهوّع و استفراغ بارداری)

تعریف

در لغت نامه دهخدا در مورد معنای ویار آمده است: «میل و هوس زنان آبستن.(از ابن البیطار) ویار گاهی به صورت تهوع و استفراغ و گاه به شکل بدآمدن از بعض چیزها و زمانی به صورت اشتها داشتن و هوس چیزی را کردن و آن را بسیار دوست داشتن ظاهر می شود.(فرهنگ لغات عامیانه جمال زاده) آرزوانه را گویند؛ و این زنان آبستن را افتد که چیزهای بد آرزو کنند چون گِل و نمک و انگِشت و برنج خام و جز آن. هوسی که در نخستین ماه های آبستنی و زمان بارداری پدید آید.»

بنابراین بحث در مورد ویار، شامل سه بخش است: تهوّع استفراغ دوران بارداری، هوسانه های طبیعی این دوران و تمایلات تغذیه ای غیر طبیعی زن باردار.

الف- تهوّع استفراغ دوران بارداری

یک مشکل بسیار نگران کننده برای بسیاری از زنان باردار؛ تهوّع و استفراغ دوران بارداری است. این مشکل که به ویژه در سه ماهه اوّل بارداری و در هنگام صبح شایع تر است؛ علاوه بر اذیت و آزار روحی مادر باردار، از آنجا که در صورت شدید بودن می تواند با تغذیه صحیح وی تداخل داشته و نهایتاً روی جنین اثرات منفی بگذارد؛ باید جدّی گرفته شود. البته درمان این مشکل چندان پیچیده نیست و توجّه به نکات ذیل راهگشا خواهد بود:

- مادر در این دوره باید مطلقاً از مصرف غذاهایی که مخالف طبع و مزاج او هستند خودداری کند.

- ضمن رعایت مزاج بیمار، بهتر است که غذاهای گرمی سهم بیشتری از رژیم غذایی مادر را تشکیل دهند.

- از مصرف هرگونه غذایی که باعث نفخ یا سنگینی معده، ترش کردن و مانند آنها می شود خودداری کنید.

- مصرف غذاهای آبکی و ترید به حدّاقل برسد.

- بهتر است مادر باردار از گرسنگی اجتناب کند.

- غذاهای پرچرب و سرخ کردنی و انواع غذاهای آماده از رژیم غذایی بیمار حذف شوند. مصرف ادویه در غذاها نیز به حدّاقل برسد.

- در این دوران بهتر است مادر در معرض هیچ بویی به ویژه بوی غذاها قرار نگیرد. هوای خانه نیز باید تازه و برخوردار از تهویه کافی باشد.

- تنش های روحی باعث تشدید مشکل هستند؛ لذا مادر باید هرگونه استرس را از خود دور کند.

- یبوست، اثری افزایشی بر تهوّع و استفراغ مادر دارد و باید سریعاً درمان شود.

- مصرف مایعات(آب، دوغ، نوشابه، چای و …) از نیم ساعت قبل از غذا تا دو ساعت و نیم بعد از آن باید ترک شود.

- بهتر است برخاستن از رختخواب به آهستگی انجام شود. گذاشتن یک قطعه نان خشک در دهان، قبل از بلند شدن از رختخواب هم اقدام موثّری محسوب می شود.

- پیاده روی ملایم و سبک در کاهش تهوّع استفراغ بارداری موثّر است.

- پاکسازی معده قبل از بارداری باعث تقویت فم معده شده و مانع بروز حالت تهوع در زنان می شود. این کارباید با مشورت متخصّص طب سنتی انجام شود.

درمان دارویی:

۱- آب عسل: یکی از بهترین داروها برای رفع تهوّع استفراغ دوران بارداری مصرف آب عسل است. مقدار دلخواهی عسل را در آب حل کنید(حدّاقل یک قاشق غذاخوری در یک لیوان آب). سپس مقداری آب لیموترش تازه(و نه آبلیمو) به آن اضافه کنید و پس از خنک شدن آن در یخچال( و نه خنک کردن آن با یخ) این نوشیدنی بسیار گوارا و لذیذ را به آرامی و جرعه جرعه میل نمایید.(روزی دو سه لیوان) در صورت شدّت تهوّع، به اندازه نوک قاشق چایخوری زنجبیل کوبیده به هر لیوان آب عسل اضافه کنید.

۲- نسخه ها

در اوایل دوران کاری  خود، فکر می کردم که برای درمان این مساله باید بیشتر روی کبد به عنوان مرکز بیماری تمرکز کرد ولذا از داروهایی مانند عرق کاسنی و شاهتره استفاده می کردم که چندان مفید نبود. پس از مدتی به این نتیجه رسیدم که برای حل مشکل باید متوجّه معده شد. از آن پس به استفاده از نسخه هایی مانند نسخه های ذیل روی آوردم که حاصل آن بسیار رضایت بخش بود. به دنبال این تغییر روش درمانی، تقریباً هیچ گاه بیماری که استفراغ های آبستنی وی درمان نشده باشد؛ نداشته ام.

۱- ۲- نسخه برای مادرانی که تحمّل خوردن گرمی را دارند:

این مادران می توانند روزی دو سه استکان عرق زنیان یا نعناع یا پونه یا آویشن یا بابونه یا شیرین بیان را با عسل شیرین کرده با کمی زنجبیل مخلوط نموده، خنک و کم کم نوش جان نمایند.

۲-۲- نسخه برای مادرانی که تحمّل خوردن گرمی را ندارند:

در این مادران به اندازه لازم، یعنی در حدّی که مادر دچار گرمی نشود، عرق کاسنی را با یکی از عرقیات فوق مخلوط می کنیم؛ امّا باز هم بهتر است در حدّ تحمّل زن باردار، غلبه با عرق های گرم باشد.

۳-۲- جوشانده ها: به جهت وضعیت این گونه بیماران بهتر است از مصرف داروهای جوشانده خودداری شود؛ چرا که بو یا طعم جوشانده، خود می تواند باعث تهوّع و استفراغ او شود؛ حتّی عرقیات را نیز بهتر است به صورت خنک – و با افزودن کمی عسل و آب لیموترش تازه – مصرف کرد. البته طبیعتاً در مورد مادرانی که مشکلی برای مصرف جوشانده ندارند این محدودیت وجود ندارد و می توان از داروهای ذیل بهره گرفت:

- داروهای گرم: زنجبیل، زنیان، تخم کرفس، تخم شوید، انیسون، بابونه، بادرنجبویه، نعناع، پونه، آویشن و …

- داروهای خنک: تخم گشنیز، گل همیشه بهار و …

روش مصرف: بسته به وضعیت مزاجی بیمار سه چهار مورد از داروهای فوق را روزی یک یا دو بار، با هم، جوشانده یا دم کرده میل کنید.

۳- سایر راهکارها

- گرم کردن موضعی معده با آجرداغ یا وسایل مشابه هم در کاهش میزان تهوّع و استفراغ موثّر است.

- بادکش گذاری معده به شرط آن که فقط در ماه های اوّل بارداری که هنوز رحم کوچک است انجام شود هم از راه های کمکی مناسب برای درمان تهوّع استفراغ بارداری است.

ب- هوسانه های طبیعی زن باردار

این هوسانه های طبیعی در دو سوی متقابل هستند؛ زن در دوران بارداری به طور طبیعی نسبت به بعضی خوراکی ها گرایش دارد و از بعضی دیگر رویگردان می شود. این ویارهای طبیعی در بارداری باید مورد توجّه قرار گیرند؛ چرا که نشان دهنده نیازهای واقعی زن باردار هستند. در واقع هر غذایی که زن باردار نسبت به آن ویار دارد و با خوردن آن دچار مشکلاتی از جمله تهوّع و استفراغ می شود؛ نباید مصرف شود؛ چرا که این غذاها یا فاسد و مسموم(به معنای عامّ آن) هستند و یا مخالف طبع و مزاج مادر و جنین می باشند. عکس این مساله نیز صادق است ولذا همسر زن باردار باید تمام تلاش خود را در تامین غذاهایی که او تمایل به خوردن آنها دارد به کار گیرد؛ به طور معمول، زن هایی که جنین پسر دارند و یا خودشان گرم مزاج هستند؛ از گرمی ها(مثل شیرینی ها) بدشان می آید و تمایل به خوردن ترشی دارند و به عکس، بانوانی که جنین دختر دارند و یا خودشان سرد مزاج هستند؛ تمایل به خوردن شیرینی دارند و از ترشی ها فاصله می گیرند.

تجربه ای جالب در مورد اهمیت ویار بارداری

یکی از بانوان مکرّمه از اقوام نزدیک ما – که خدایش رحمت کند – نقل می کردند که در بارداری نخست خود؛ هوس خوردن کباب داشته اند؛ امّا با توجّه به تنگناهای معیشتی آن روزگار از ابراز آن به همسر خویش خودداری می کرده اند. در این دوره کم کم در بازوی ایشان نقطه متورّم و دردناکی پیدا می شود که علیرغم مراجعات مکرّر، طبیبان از یافتن علّت و درمان آن عاجز می مانند.

در یکی از همین روزها، یکی از زنان همسایه که از ویار ایشان مطّلع بوده اند، لقمه ای کباب تهیه کرده از پشت سر به ایشان نزدیک شده و ناگهانی آن را داخل دهان او گذاشته و از او می خواهند که آن را بخورد. این همسایه خوب اظهار می دارد که این تورّم دردناک بازو به خاطر جواب ندادن مناسب به ویار است و جالب این که بلافاصله پس از مصرف این لقمه کباب، بیماری روند بهبودی را به سرعت طی می کند.

شاید برای تجربیاتی مانند تجربه فوق نتوان دلیل علمی قاطعی ارایه کرد؛ امّا من به صحّت آنها اعتقاد دارم به ویژه که در بعضی بیماران خود نیز موارد مشابه آنها را به عینه مشاهده کرده ام. برای مثال یکی از بیمارانم دچار مشکلات عدیده جسمی – و به ویژه گوارشی -، بی اشتهایی، بی حالی و خستگی در ابتدای بارداری بود که علیرغم انجام درمان های معمول به نتیجه خاصّی نرسیده بودیم.

همزمان، نامبرده هوس مصرف زرشک پلو با مرغ داشت که به علّت مخالفت بنده با مصرف مرغ، از آن خودداری می کرد. سرانجام وقتی دیدم که تمام فکر و ذکر او شده است «خوردن زرشک پلو با مرغ» به او اجازه دادم که یک وعده از آن مصرف کند. جالب اینجا بود که تقریباً بلافاصله پس از همان یک وعده،  بسیاری از مشکلات ایشان رو به بهبود گذاشت؛ بنابراین باز هم به مردان محترم تاکید می کنم که در بر آوردن هوسانه های طبیعی همسر باردار خود بسیار کوشا باشید.

در صورتی که به علّت عدم تمکّن مالی در این راه مشکلاتی هم وجود دارد سعی کنید با کم کردن خرج های غیرضروری نسبت به این کار اقدام کنید. به کسانی مثل خودم هم که اطّلاعات پزشکی دارند توصیه می کنم که دقّت کنند که هوسانه های طبیعی یک زن باردار، نیازهای واقعی جسمی زن باردار را اغلب دقیق تر از تشخیص امثال ما تعیین می کنند؛ بنابراین از این که سواد معده یک زن باردار به سواد من و شما غلبه کند! ناراحت نشوید.

ج- هوسانه های غیر طبیعی

 تمایل به خوردن خاک، برنج خشک، یخ، نمک، نشاسته و مانند آنها در بعضی زنان باردار دیده می شود که معمولاً ناشی از کمبودهای غذایی و در راس آنها کم خونی فقر آهن است که باید با مشورت پزشک معالج نسبت به درمان آنها اقدام کرد. ساده ترین راه درمان این مشکل، استفاده از سبد غذایی متنوّع به ویژه میوه ها و سبزیجات است. استفاده از مکمّل های غذایی مناسب و ساده ای مانند جوانه گندم، عسل، خرما و مانند آن، به راحتی ویار را درمان خواهد کرد. در این میان مصرف جوانه گندم، آب عسل و مکمّل های طبیعی کلسیم مورد تاکید است و پاسخ درمانی به آنها تقریبا همیشگی است.

تذکّر مهم مردانه: گاهی شدّت ویار زن به قدری است که حتّی به بوی بدن همسر خود نیز حسّاس می شود. این مساله گاهی باعث می شود که مرد فکر کند که به او توهین شده است یا این که زن او را دوست ندارد؛ در حالی که این چنین نیست. بهترین کار در این مواقع، صبر و بردباری مرد تا رفع مشکل است. استحمام مرتّب و استفاده از خوشبوکننده های طبیعی که مورد پسند زن نیز باشد، از اقدامات کمکی دیگر محسوب می شوند.

فشار خون بارداری

فشار خون بارداری از معضلات خطرناک این دوران محسوب می شود. نکته مهم این است که در تجربه شخصی خودم، برای این مادران، هیچ گاه نیاز به درمان با داروهای شیمیایی نداشته ام و در اکثر موارد، با رعایت تمهیداتی ساده، مشکل بیمار حل شده است. برای پیشگیری و درمان این مشکل به این نکات توجه کنید:

۱- حجامت بین ماههای ۴ تا ۷ بارداری، یکی از بهترین راههای پیشگیری از این مساله است. در صورت ضرورت و با توجه به وضعیت جسمانی و مزاجی بیمار، تکرار این حجامت نیز منع چندانی ندارد. البته این نکته، صدور جواز حجامت در موارد ضروری است و نه الزام زنان باردار به این کار. تصمیم گیری در این مورد را به عهده پزشک معالج خود بگذارید.

۲- یک ترکیب ملایم و مناسب برای کنترل فشار خون در این دوران، ترکیب مساوی عرق کاسنی و شاهتره است. در تعداد کمی از افراد سرد مزاج که با خوردن عرق فوق، دچار مشکل می شوند می توانید کمی عرق بابونه هم اضافه کنید. مادرانی که به این درمان پاسخ ندهند بسیار کم هستند و لذا در صورت بروز این مشکل، با خیالی آسوده، روزانه دو سه استکان از داروی فوق را تا رفع مشکل مصرف کنید. رفع یبوست، کمی محدودیت مصرف نمک و چربی و آرامش روحی هم درمان را کامل خواهند نمود.

۳- دقّت کنید که در این دوران از مصرف داروهایی که می توانند باعث افت شدید و سریع فشار خون شوند؛ خودداری شود.(مثل سیاهدانه، چای ترش و …)

4- بسیاری از دستورات عمومی در مورد درمان فشار خون های معمول، در فشارخون بارداری نیز کاربرد دارند. فعالیت جسمانی مناسب؛ کاهش مصرف غذاهای چرب، تند و مصنوعی؛ تعدیل مصرف نمک؛ افزایش مصرف غذاهای گیاهی مناسب و ... از این جمله اند. در این مورد حتما با پزشک خود مشورت کنید.

کــهــیــر

درمان اکثر کهیرها چندان سخت نیست. برای رسیدن به نتیجه مطلوب، این مراحل را دنبال کنید:

۱- در صورتی که فرد دچار یبوست است حتماً یبوست وی را برطرف کنید. در مورد این بیماران، استفاده از خاکشی جوشانده ارجح است.(به این ترتیب که یک قاشق غذاخوری خاکشی را در یک لیوان آب جوش دو دقیقه بجوشانید. در صورت عدم تمایل در غیر این صورت، استفاده از فلوس، بهتر از سایر ملین هاست.)

۲- در صورتی که بیمار دچار یبوست نیز نباشد، مصرف خاکشی جوشانده کمک موثّری در درمان کهیر است.

۳- حجامت، بهترین راه درمان کهیر است. اغلب کهیرها به حجامت عام پاسخ می دهند. معمولا یک یا دو بار حجامت به فواصل ۱۰ روز تا دو هفته ای کفایت می کند. توصیه ما این است که حتّی اگر حجامت عام باعث درمان کهیر نشد؛ به سراغ حجامت ساقین(که از بهترین حجامت ها برای رفع خارش بدن است) نروید؛ چرا که ممکن است باعث بروز مشکلاتی برای جنین شود.

۴- در کنار انجام حجامت از داروهایی که کبد را فعّال می کنند استفاده نمایید. ساده ترین دارو، ترکیب عرق کاسنی و شاهتره به نسبت مساوی و با میزان مصرف ۳ استکان کوچک در روز است. در صورت نیاز می توان کمی عرق همیشه بهار نیز به ترکیب فوق افزود. در عین حال استفاده از سایر داروهای صفرابر نیز بلامانع است، اگر چه به تجربه دیده ام که همان ترکیب ساده فوق در اکثر موارد کارساز است.

۵- درمان های موضعی: بسیاری از داروهایی که طبع خنکی دارند را می توان به عنوان درمان کمکی و موضعی در معالجه کهیر به کار برد. یک مثال ساده و فراگیر آن، شستشوی بدن با سدر در موقع استحمام است. در این زمینه ترکیبات گوناگون و موثّر بسیاری وجود دارد امّا ترکیب ارزان قیمت و در عین حال موثّری که خود، آزموده ام و در بسیاری از بیماران با رضایت خاطر همراه بوده است؛ این است که مقداری شاهتره خشک و جوش شیرین را به نسبت مساوی با کمی ماست شیرین مخلوط کرده، در حمّام روی بدن مالیده بعد از حدّاقل ده دقیقه شسته شود.

علاوه بر این نوع درمانها، دود دادن برخی داروها نیز کمک زیادی به رفع خارش و تورّم ناشی از کهیر می کند که در دسترسترین آن، خاکشی و یا عنبرنساراست که باید مثل اسفند دود داده شوند. البتّه فراموش نکنید که این درمان های موضعی، در معالجه کهیر، تنها نقش کمکی دارند و جای درمانهای اصلی را نمی گیرند.

6- به لحاظ غذایی بیمار باید از غذاهای گرمی یا گرمی زا مانند غذاهای تند یا چرب؛ انواع غذاهای مصنوعی؛ آجیل های بوداده؛ تخم مرغ؛ بادنجان و ... پرهیز کند.

تذکّر: بعضی موارد کهیرهای بارداری می توانند به درمان مقاوم باشند که این مساله معمولا ناشی از گرمتر بودن مزاج جنین نسبت به مادر است و با زایمان مرتفع خواهد شد.

مطالب پیشنهادی

ایجاد تعادل در بیماران مبتلا به ام اس

سرطان سینه و تمامی گفتنی های آن

نقش مردان در زمینه بهداشت باروری همسران
کاهش مرگ و میر زنان باردار با برنامه مادری ایمن
مادران شاغل و نگهداری کودکان