برای تهیه قهوه دمی یا آنچه به قهوه فرانسه در ایران معروف است٬ دُرد قهوه باید بهطریقی از نوشیدنی قهوه جدا شود. در روشهای فیلتری چکهای – چه در متدها و ابزار دستی مانند کمکس و V60 و چه قهوهسازهای اتوماتیک – معمولا از فیلترهای کاغذیاستفاده میشود. نیز در روشهایی مثل فرنچ پرس یا قهوهساز ناپلی٬ وظیفهی جدا کردن تفالهی قهوه برعهدهی یک توری یا صافی فلزی است. اما جز اینها٬ از فیلترهای پارچهای نیز میشود برای صاف کردن قهوه استفاده کرد. این صافی پارچهای قهوه در زبان انگلیسی به دلیل تشابه ظاهری آن با جوراب به Socks Coffee Filter معروف است.
صافی قهوه جورابی در بین طرفداران محیطزیست هم محبوبیت زیادی دارد از آن جهت که چندبار مصرف است و نسبت به فیلترهای کاغذی٬ با طبیعت مهربانتر.
در جنوب شرق آسیا – کشورهایی مانند اندونزی و مالزی – از این فیلترهای پارچهای برای تهیه قهوه و چای استفاده میکنند. با این تفاوت که در تهیهی قهوه روش خیساندن یا Steeping را بهکار میگیرند؛ به آن معنی که بعد از آنکه چای خشک (معمولا چای کلهمورچهای) یا قهوهی آسیابشده را درون جوراب ریختند٬ میگذارند همینطور در آب بماند. این روش٬ قهوه و چای بسیار غلیظی بهدست خواهد داد و در مورد قهوه٬ آنچه حاصل میشود حاوی کافئین بسیار بالایی است. معمولا در زمان سرو٬ اندکی از این عصارهی غلیظ را با آب داغ ترکیب میکنند و دست ِ مشتری میدهند.
در کشورهای آمریکای جنوبی نیز فیلتر پارچهای قهوه مورد استفاده قرار میگیرد٬ اما برخلاف اهالی جنوب شرق آسیا٬ آمریکاییها قهوه را صاف میکنند. استفاده از فیلتر پارچهای قهوه از قهوهخانههای محلی کشورهای خاستگاه قهوه حالا به کافههای مدرن و کافیشاپهای موج سوم هم کشیده است.
اصولی مشابه دیگر روشهای Pour Over
برای تهیهی قهوه با این روش٬ فیلتر پارچهای را بر دهانهی ظرف یا ماگ بلندی قرار میدهند (این ظرف میتواند کمکس دهانهباریک یا قوریهای هاریو باشد)٬ قهوهای آسیابشده با درجهی متوسط رو به بالا را درون فیلتر میریزند و مانند دیگر روشهای drip روی آن – بهصورت دایرهوار و به آرامی – آب ِ نزدیک به نقطهی جوش میگیرند. یادتان باشد که آب نباید یکهو روی قهوه خالی شود؛ میزان درگیر بودن آب و قهوه در روشهای Pour Over بسیار اهمیت دارد و از همین جهت است که برای آبریزی از قوریهایی با دهانهی بلند و باریکاستفاده میکنند تا کنترل کافی روی جریان آب داشته باشند. به ازای هر یک فنجان٬ یک قاشق غذاخوری سرپُر قهوهی آسیابشده استفاده میشود.
نمونهای از فیلترهای پارچهای دستهدار در سایت آمازون با قیمت ۱۵ دلار عرضه شده است.
نیز ببینید ~ چطور در خانه فیلتر پارچهای قهوه درست کنیم؟
این فیلترهای پارچهای معمولا از جنس کتان یا فلانل درست میشوند. اگر ظرفهای گرانقیمت مخصوص در اختیار ندارید٬ میتوانید از لیوانهای بلند دهانه باریک هم استفاده کنید.
با کتریهای معمولی هم میشود آب روی قهوه گرفت٬ به شرطی که جریان آب بسیار آرام و کنترلشده باشد.
بعد از استفاده٬ فیلتر پارچهای را باید با آب ِ خالی شست. قهوههای نخستین کمی طعم کتان میدهند٬ اما بعد از چندین بار استفاده٬ روغن و طعم قهوه به خورد پارچه میرود و دیگر از طعم نامطبوع پارچه خبری نخواهد بود.
قهوه دمی با فیلتر پارچهای در کافهای در جوهور باروی مالزی
در کافهای مهجور در جوهور باروی مالزی سالها پیش به فنجانی قهوه دعوت شدیم.
باریستا پیش از شروع به کار کمی آب گرم روی فیلتر میگیرد تا هم آن را گرم کند و هم ظرف نگهدارندهی قهوه را.
قهوهی آسیابشده با درجهای متوسط رو به بالا
مانند دیگر روشهای pour over ٬ پیش از آغاز قهوهگیری٬ معمولا چیزی حدود ۳۰ میلیلیتر آب بهصورت دایرهوار روی تمام سطح قهوه میگیرند و به مدت ۲۰ تا ۳۰ ثانیه صبر میکنند تا قهوه به اصطلاح شکوفه کند و هوای میان ریزدانههای قهوه خارج شود. این مرحله را Preinfuse (پیشانگیختن؟) میخوانند.
حرکت دایرهوار و آرام جریان آب بر روی قهوه
در انگلیسی به این فیلترهای پارچهای Cotton Filter و Cloth Filter هم گفته میشود.
قهوهای ملایم و سبک؛ درستشده از دانهی تکخاستگاه (Single Origin) سولاوسی اندونزی که از نظر طعمی تفاوت چندانی با دیگر قهوههای درستشده با روشهای drip نداشت.
فیلتر پارچهای کمکس
فیلترهای پارچهای دیگری هم هستند که با نمونههای بالا از نظر جنس و ظاهر متفاوتاند. یکی از این نمونهها٬ فیلتر پارچهای کمکس است که برخلاف مدلهای بالا دستهای ندارد و بر دهانهی کمکس سوار میشود. لینک آمازون
شیوههای تهیه قهوه زیاد است و اینطور هم نیست که همه بتوانند با تنها یک روش به آن طعم و بوی قهوه دلخواهشان برسند. ریزهکاریهایی که باید برای درست کردن قهوه دانست به شما این تجربه را میدهد که به قهوه مطلوبتان برسید.
اول از همه دم کردن قهوه به میزان نیاز شما در آن لحظه بسیار بستگی دارد. اینکه شما قهوه را به عنوان نوشیدنی صبحگاهی میخواهید یا یک فنجان کاپوچینو برای عصر یا یک شات اسپرسو برای سر شب که قوا تازه کنید. حتا میزان سنگین یا سبک بودن قهوه هم برای دم کردنش مهم است.
کیفیت و مزه قهوه نه تنها به شیوه آماده کردن آن مربوط است، بلکه به نوع دانههای قهوهای که انتخاب کردهاید هم بستگی دارد. برای مثال این مهم است که قهوه محصول کدام کشور است و از کدام منطقه و از چه نوع درخت قهوه برداشت شده؛ یا ممکن است از محصول چندین کشور و منطقه ترکیب شده باشد. بعد از انتخاب نوع قهوه به این مساله هم دقت کنید که میزان آسیاب باید متناسب با روش تهیه قهوه باشد.
۱ – ابزار و تجهیزات
پیش از هر کاری مطمئن شوید که تمامی وسایل تهیه قهوه تمیز هستند. آنها را با آب بشویید و با دستمال کامل خشک کنید. دقت کنید باقی مانده قهوه قبلی در دستگاه نمانده باشد؛ چرا که پسماندهها طعم قهوه جدید را تلخ و ترشیده میکند.
۲ – قهوه تازه
اگر میتوانید قهوه تازه روستشده بخرید. دم کردن قهوه تازه روستشده حتما به شما یک فنجان قهوه بینظیر خواهد داد. بهتر است بستههای کوچک قهوه بخرید، شاید برای مصرف یک هفته تا دو هفته خیلی ایدهآل باشد. قهوه مانده بو و طعم تازگی نخواهد داد.
۳ – درست آسیاب کنید
توصیه ما این است که دانه روستشده قهوه خریداری کرده و هر بار پیش از مصرف خودتان آسیاب کنید. دستگاههای آسیاب مخصوص قهوه این خوبی را دارد که دانههای قهوه در آن همه به یک اندازه خرد میشوند. اما در آسیابهای معمولی آشپزخانه ممکن است برخی دانهها کمتر از بقیه خرد شوند و یکدستی لازم را بهدست ندهد.
هرگز این نکته را دست کم نگیرید که اندازه دانههای آسیابشده قهوه چقدر بر مزه قهوه تاثیر میگذارد. اگر قهوه شما زیاد تلخمزه است، بدانید که دانههای قهوه زیادی آسیاب شده و اگر حس میکنید بیمزه است، معلوم است دانهها درشتدرشت خرد شدهاند. اگر در منزل آسیاب قهوه ندارید٬ توصیه میشود هنگام خرید قهوه از فروشنده بخواهید که بر اساس روشی که قهوه تهیه میکنید، آنرا برایتان آسیاب کند. چون اندازه آسیاب کردن دانه قهوه با شیوه تهیه آن ارتباط دارد. مثلا درجه آسیاب در قهوه فرانسه که با فرنچ پرس درست میکنید و کلا همه انواع روشهای فیلتری باید متوسط و در موکاپات یا قهوه روی گاز و دستگاههای اسپرسوساز باید کاملا ریز باشد.
پیش از ریختن قهوه در دستگاه، میتوانید دانههای ریز آن را با دست بمالید تا تفاوت اندازه آنها را حس کنید. به هر حال هرچه دانههای قهوه یکدستتر آسیاب شوند، قهوه بهتری دم خواهد شد.
شاید بدیهی بهنظر برسد؛ اما هرگز از قهوه دمشده، برای بار دوم استفاده نکنید. طعم و بوی ناب قهوه همان بار اول که دم کشید، وارد فنجان میشود و بار بعدی تنها یک تلخی نامطبوع خواهد داشت.
۴ – آب
آبی که برای دم کردن قهوه به کار میبرید در کیفیت نهایی بسیار اهمیت دارد. اگر مزه آب شیر را دوست ندارید از آب معدنی یا آب فیلتر شده استفاده کنید. آبهای شهری میتوانند مزه قهوه را بد کنند. دستکم بگذارید چند ثانیه آب شیر برود و بعد قوری را پر کنید. یادتان باشد برای دم کردن قهوه بهتر است از آب سرد استفاده کرد. همچنین آب مقطر، آب مناسبی برای قهوه نیست.
۵ – نسبت قهوه و آب
به طور کلی گفته میشود در ازای هر یک تا دو قاشق غذاخوری قهوه آسیاب شده، باید چیزی حدود ۱۷۰ میلیلیتر آب استفاده کرد. اما اگر از دستگاههای قهوهساز استفاده میکنید، میتوانید با پیمانه آن و درجههای روی قوری این مقدار را محاسبه کنید. البته میزان ریختن قهوه به نیاز همان زمان شما هم مربوط است که بخواهید قهوه سنگینی بنوشید یا نه. آب زیاد قهوه را بیمزه میکند و آب کم هم قهوه را غلیظ و بیش از اندازه تلخ.
۶ – درجه حرارت آب هنگام دم کردن
اگر از روشهای تهیه قهوه سرد چشمپوشی کنیم٬ برای تهیه قهوه بهروش دستی-قطرهای یا فرنچ پرس٬ باید از آب نزدیک به نقطه جوش استفاده شود تا عصاره قهوه بهخوبی استخراج شود. اگر آب به اندازه کافی داغ نباشد، تلخی و طعم واقعی قهوه بیرون نمیآید و اگر بیش از حد داغ باشد، از کیفیت مزه قهوه کاسته خواهد شد. اگر از روشهای دستی استفاده میکنید، بگذارید آب به دمای جوش برسد؛ حرارت زیر آب را خاموش کنید و یک دقیقه صبر کنید و سپس آن را روی قهوه آسیاب شده بریزید تا دم بکشد. شاید این شیوه نزدیک به شیوه چای دم کردن به سبک ما ایرانیها باشد.
۷ – زمان دم کردن
یکی دیگر از موارد مهم در دم کردن یک قهوه خوب، مدت زمان درگیر بودن آب با دانههای قهوه است. این مدت زمان از آن جهت اهمیت دارد که روی مزه و بوی قهوه کاملا اثرگذار است. در سیستمهای قطرهچکانی، مدت زمان گذشتن آب از روی قهوه، تقریبا پنج دقیقه است. اگر از روشهای دستی قطرهای-فیلتری استفاده میکنید، دو تا چهار دقیقه زمان لازم دارید. اما زمان استخراج اسپرسو – همانطور که از نامش پیداست – بسیار کوتاه است؛ حدود ۲۰ تا ۳۰ ثانیه.
اگر مزه قهوه دم شده دلخواهتان نیست، ممکن است مدت زمان طولانی شده و آب بیش از حد عصاره قهوه را کشیده. یا ممکن است خیلی سریع آب از قهوه گذشته و بهدرستی نتوانسته مزه و طعم تلخ قهوه را در بیاورد. چند بار امتحان کنید تا ببینید بسته به نوع قهوه و نوع دستگاهی که استفاده میکنید، دم کشیدن چه مدت وقت میخواهد. چیزی که مسلم است این است که در نهایت «شما» باید از نتیجه کار راضی باشید.
۸ – پس از دم کردن قهوه
قهوه آماده شده را در یک ماگ یا فنجانِ از پیشْ گرم شده بریزید. قهوهی تازهدرستشده اگر همان زمان نوشیده نشود، مزه اولیهاش را از دست میدهد؛ پس بهتر است به اندازه درست کنید و بلافاصله بنوشید. اگر میخواهید برای مدت کمی قهوه را نگه دارید، آن را روی حرارتی حدود ۸۰ درجه گرم نگه دارید. متاسفانه مزه قهوه دمشده که در قوری با دستگاههای برقی گرم نگه داشته میشوند خیلی سریع پخته و تلخ میشود که غالبا قابل استفاده هم نخواهد بود. حداکثر زمان برای نگه داشتن قهوه دمشده ۴۵ دقیقه است. پس از آن٬ انتظار قهوه خوشطعم و بو را نداشته باشید. این را هم یادتان باشد که هرگز قهوه را دوباره گرم نکنید؛ یکی دیگر دم کنید.
۹ – از قهوه لذت ببرید
پیش از نوشیدن قهوه، فنجان یا ماگ را به سمت بینی خود ببرید و از بوی خوش قهوه لذت ببرید. از بوی آن به مزه آن توجه کنید. بوی قهوههایی که میخورید را با هم مقایسه کنید. به شیوههای آسیاب کردن و دم کردن قهوه دقت کنید تا تفاوتهای میان آنها را دریابید. بدین طریق میتوانید میزان تازگی و اثری که روی طعم قهوه میگذارد را تشخیص دهید.
بهتازگی یک مطالعه تحقیقاتی نشان داد آنتیآکسیدانهایی که در قهوه وجود دارد به تنظیم گلوکزها کمک میکند تا فرایند تولید سلولهای «جدید» چربی در خون کند شود. محققان اعلام کردهاند که «عصاره دانه قهوهی سبز بو داده نشدهی بدون کافئین» بر پایین آوردن چربی بدن اثر میگذارد و این به مرور منجر به کاهش وزن میشود. دقت کنید، مصرف عصارهی قهوهی سبز بو داده نشده و نه قهوههای رایجی که روزانه مینوشیم.
نیز ببینید ~ قهوه سبز لاغری: دروغی بزرگ
در این تحقیق که در یک مجله فرانسوی منتشر شده است، به گروه اول ازشرکتکنندگان در آزمایش، روزانه ۴۰۰ میلیگرم عصاره قهوهی سبز بدون کافئین داده شد. گروه دوم نیز دارونما دریافت کردند. بعد از ۶۰ روز شرکتکنندگانی که عصاره دانه قهوه سبز دریافت کرده بودند ۵.۷ درصد از وزن خود را از دست داده بودند. در مقابل، گروه دوم تنها ۲.۸ درصد کاهش وزن داشتند. البته نتیجهی این تحقیق به معنای سرعت کاهش وزن نیست، بلکه نشان میدهد مصرف عصاره قهوه سبز به مرور میتواند روی کند کردن تولید سلولهای چربی در بدن تاثیر بگذارد.
همیشه مردم دنبال این هستند که چه چیزی بخورند یا بنوشند تا وزن کم کنند. در اینباره مطالعات زیادی نیز روی قهوه انجام شده است. نوشیدن قهوه بهطور موقت باعث از دست رفتن آب بدن میشود، اما خودش به تنهایی چربیسوز نیست. به ویژه اینکه چه نوع قهوهای باشد. مسلما افزودن شیر، کف شیر و شکر به آن، اصلا کاهش وزن به همراه ندارد. هنوز مدرک قابل استنادی در دست نیست که ثابت کند با مصرف کافئین بیشتر، میتوان چربیهای بدن را سوزاند و وزن کم کرد. اما کارشناسان بدنسازی توصیه میکنند یک ساعت پیش از آغاز ورزش بهتر است قهوه بدون شیر و شکر نوشید، چرا که کافئین قهوه کمک میکند تا با توان بیشتری حرکات کششی ماهیچهای را انجام دهید. به نظر می رسد نوشیدن اسپرسو به خاطر مقدار کافئینی که دارد در این زمان بهتر باشد. با اینحال این توصیه منتقدان سفت و سختی نیز در بین کارشناسان سلامت و ورزش دارد.