انواع سوءاستفاده عاطفی

وبلاگ زیر جهت دریافت مقالات علمی و افزایش اگاهی شما عزیزان ایجاد شده است

http://maktoobshop.com

مقدمه، ویرایش و اختصار: داکتر اسماعیل درمان

ماستر روانشناسی بالینی و مشاوره

   بحث خشونت یک بحث درازدامن است، بالاخص در کشوری مانند افغانستان که انواع مختلف خشونت را گاه با شدیدترین شکل ممکن تجربه کرده است، از خشونت در فامیل گرفته تا خشونت در محله و اجتماعات کوچک و بزرگ، تا خشونت در سطح روستا و ولسوالی و ولایت و بالاخره کشور.

    شاید به این مبحث آنقدر بشکل کلی و توسط انجمن‌ها و تشکیلات مختلف صحبت شده که بعضی‌ها احتمالا دیگر تمایلی برای گوش سپردن به این موضوع نداشته باشند. ولی آنچه جالب است این است که در اکثریت موارد آنچه از خشونت برداشت می‌شود خون و خونریزی، بدن کبود، دست شکسته، موی کنده شده، دندان شکسته و موارد دیگر  از این قبیل است. اما این فقط یک نوع خشونت است. این خشونت جسمی است که بیشترین توجه به آن شده است. در حالیکه زمینه‌ساز اصلی این خشونت بیشتر مرتبط است به نوع رابطه در فامیل و اجتماع، بالاخص رابطه‌های عاطفی.

    خشونت یا سوءاستفاده عاطفی همان نوعی است که با وجود اهمیت آن بدان توجه کافی نشده است، چرا که به سادگی قابل ردیابی نیست. این نوع سوءاستفاده در لایه‌های درونی یک فامیل قابل مشاهده است که با دقت نظر میتوان آنرا تشخیص داد. یک تمسخری که به ظاهر بی‌آزار به نظر میرسد یا یک پوزخند کوچک، یا قهر کردن و حرف  نزدن برای یک ساعت یا بیشتر همه نشان از این دارند که یکی مورد سوءاستفاده عاطفی و فشار قرار گرفته است.  اینها نکات حساس و حیاتی در یک رابطه اند که باید به آنها پرداخت.

    نوشته‌ی زیر انواع سوءاستفاده عاطفی را تقسیم‌بندی کرده، خصوصیات سوءاستفاده‌گران و سوءاستفاده‌شدگان را برشمرده و حقوق اساسی شخص در یک رابطه را خاطر نشان می‌کند.  

سوءاستفاده عاطفی تاثیر منفی بر اعتماد به نفس بجا گذاشته و روابط بعدی شخص در کلانسالی را متاثر می‌کند. عکاس: مصطفی کیا

سوءاستفاده عاطفی اشکال مختلف دارد، لیکن سه شکل معمول رفتار سوءاستفاده‌گرانه عبارتند از: پرخاشگری/عصبانیت، انکار، و ناچیزشمردن.

پرخاشگری

بددهنی کردن (گپ بد زدن)، متهم کردن، سرزنش، تهدید و دستور دادن، اشکال پرخاشگرانه‌ی سوءاستفاده می‌باشند. رفتارهای پرخاشگرانه معمولاً مستقیم و آشکار اند. این شکل ارتباطی (که شایعترین شکل سوءاستفاده کلامی/لسانی است) زمانی به آشکارترین وجه خود را نشان میدهد که سوءاستفاده‌کننده وضع و حالت تهاجمی/پرخاشگرانه به خود می‌گیرد.

سوءاستفاده پرخاشگرانه می‌تواند شکل غیرمستقیم نیز به خود بگیرد و حتا با رفتارهای که ظاهراً فکر می‌کنیم برای “کمک کردن” انجام می‌شوند خلط گردد. مثلاً انتقاد، نصیحت، ارایه راه حل، کنجکاوی، استنطاق و سوال کردن از یک شخص دیگر می‌تواند کوشش صادقانه برای کمک تلقی شود، ولی در برخی موارد این رفتارها متمرکز بر تحقیرکردن، کنترول کردن، و خوار کردن شخص است نه کمک کردن. وقتی سوءاستفاده‌کننده می‌گوید “من این گپ را از تو بهتر می‌فهمم” در لحن او قضاوت پنهانی است که در رابطه نابرابری ایجاد می‌کند.

انکار

سوءاستفاده‌کننده به منظور تحریف یا تکذیب فهم و درک سوءاستفاده‌شونده، از روش بی‌اعتبارسازی استفاده می‌کند. درین روش، سوءاستفاده‌کننده واقعیت را قبول نمی‌کند. مثلا اگر سوءاستفاده‌شونده می‌گوید که سوءاستفاده‌کننده به او توهین کرده است، سوءاستفاده‌کننده تاکید می‌کند که “من هرگز این کار را نکردم” یا “من اصلا نمی فهمم تو راجع به چی گپ میزنی” و غیره.

مضایقه کردن یک شکل دیگر انکارکردن است و شامل امتناع از شنیدن، امتناع از برقراری رابطه، و قهر کردن می‌شود. این شیوه انکار را “اصلاح از طریق سکوت” نیز می‌نامند.

مقابله کردن زمانی اتفاق می‌افتد که سوءاستفاده‌کننده، شخص تحت سوءاستفاده را بخشی از خود تلقی کرده و هر نظر یا احساسی را که بین آنها تفاوت ایجاد کند، انکار می‌کند.

ناچیز شمردن

ناچیز شمردن شکل افراطی انکار است. در این شیوه سوءاستفاده‌کننده حادثه‌ی را که اتفاق افتاده انکار نمی‌کند ولی تجربه یا عکس العمل عاطفی سوءاستفاده‌شونده را در قبال حادثه زیر سوال می‌برد. عباراتی چون “تو بیش از حد حساس هستی”، “تو خیلی اغراق می‌کنی”، یا “تو از کاه کوه جور می‌کنی” همگی بیانگر این نکته هستند که عواطف و تجربه‌های سوءاستفاده‌شونده ناقص اند و نباید به آنها اعتماد کرد.

ناچیز شمردن زمانی رخ میدهد که سوءاستفاده‌کننده بگوید، آنچه شما انجام داده‌اید بی ارتباط و بی اهمیت است. این شکل ظریف ناچیزشمردن است.

خشونت تنها چشم و صورت کبود نیست. توهین، بی‌احترامی و بی‌توجهی نیز خشونت اند.

خصوصیات مشترک در بین سوءاستفاده کنندگان 

برخی خصوصیات مشترک در بین سوءاستفاده کنندگان به شرح ذیل می‌باشند:

- در کودکی به نوعی از سوی والدین یا اشخاص دیگر مورد آزار لسانی قرار گرفته‌اند یا شاهد این رفتارها در فامیل خود بوده اند.

- خلق و خوی هیجانی دارند و با کوچکترین محرومیت یا جنجال اعصاب شان بشدت خراب می‌شود.

- به شدت احساس حسادت می‌کنند. نسبت به شریک زندگی خود احساس مالکیت می‌کنند و علاقه زیادی به کنترول دارند.

- هر چقدر شریک شان به آنها وابسته‌تر و مطیع‌تر باشد، احساس بهتری پیدا می‌کنند.

- عزت نفس شان پایین است.

- انتظارات خشک و توام با تعصب در باره ازدواج و شریک واقعی زندگی دارند. گاه تمایل دارند دقیقا مانند والدین خود باشند و گاه برعکس آنرا جستجو می‌کنند.

- علاقه چندانی به کمک گرفتن از مشاور یا مشورت دوستان نداشته و مشکلات موجود را به راحتی به گردن طرف مقابل می‌اندازند.

- این افراد معمولا با دو شخصیت متفاوت توصیف می‌شوند. گاه شخص دوست‌داشتنی و مهربان و گاه شخص ظالم و خطرناک. بنابر این با چنین شخصیتی این افراد توانایی عجیبی در فریب و اغفال دیگران دارند و به راحتی دیگران را متقاعد می‌سازند.

خصوصیات مشترک افراد سوءاستفاده‌شونده 

اشخاص سوءاستفاده شده معمولا گرفتار احساساتی چون ناتوانی، آزار، ترس و خشم هستند. جالب این است که سوءاستفاده‌کننده ها هم گرفتار احساسات مشابه هستند و به سوی اشخاصی جذب می‌شوند که خود شان را ناتوان و بی پناه می‌یابند و برای احساسات، نظرات و فهم خود زیاد ارزش قایل نیستند. چنین خصوصیاتی به سوءاستفاده‌کننده‌ها اجازه می‌دهد تا احساس امنیت و کنترول بیشتری کرده و طرف مقابل را کاملا تحت نفوذ خود در بیاورند.

درک روابط سوءاستفاده‌گرانه 

هیچ کس نمی‌خواهد در یک رابطه سوءاستفاده‌گرانه قرار گیرد. بسیاری از اشخاص سوءاستفاده را تنها در خشونت جسمی و جنسی خلاصه کرده و سوءاستفاده عاطفی را نادیده می‌گیرند. در حالیکه این نوع از سوءاستفاده به تدریج عزت نفس و خوشحالی شما را بدون آنکه خبر شوید از بین می‌برد. برای آنکه متوجه شوید که آیا در چنین رابطه‌ای به سر می‌برید یا نه به سوالات زیر به دقت جواب داده و مطابق با جواب‌های ارایه شده موقعیت خود را ارزیابی نمایید. ما در اینجا کلمه “شریک” را به معنای همصنفی، نامزد، همسر، و شریک عاطفی بکار برده ایم:

-   آیا احساس می‌کنید قادر نیستید در مورد چیزهای که ناراحتتان می‌کند با شریک خود صحبت کنید؟

-  آیا شریک‌تان مرتبا شما را مورد انتقاد قرار می‌دهد، تحقیر می‌کند، و اعتماد به نفس شما را تضعیف می‌کند؟

-  آیا شریک شما ظاهر و قیافه شما را مورد تمسخر قرار می‌دهد؟

-  آیا شریک تان شما را در قرنطینه نگاه می‌دارد و مانع دیدار شما با فامیل، دوستان و گروههای مورد علاقه‌ی شما می‌شود؟

-  آیا شریک شما دایماً از شما پول قرض گرفته و پس نمی‌دهد؟

-  آیا شریک شما تا کنون از شما چیزی ربوده است؟

-  آیا گاهی احساس می‌کنید که در دامی گرفتار شده اید؟

-  آیا تا کنون شریکتان به متعلقات شما ضرر رسانده و آنها را تخریب کرده است؟

-  آیا وقتی در کنار شریک تان هستید احساس ترس می‌کنید و بطور کلی از او می‌ترسید؟

حال که با روابط سوءاستفاده‌گرانه آشنا شدید، نخستین قدم به سوی تغییر، شناسایی نوع روابط شما، مخصوصا با اعضای خانواده و والدین است. فقدان صراحت و وضاحت در نوع رابطه‌ای که شما با اعضای خانواده برقرار می‌کنید می‌تواند خود را به اشکال مختلف نشان دهد. بطور مثال ممکن است در برخی موارد بعنوان یک سوءاستفاده‌کننده عمل کنید و در برخی موارد به عنوان یک سوءاستفاده‌شونده.

شناختن خود و درک گذشته خود می‌تواند از ایجاد مجدد روابط سوءاستفاده‌گرانه در زندگی شما جلوگیری کند. اگر در خود احساس حقارت و اهانت کنیم، دوستان یا اشخاصی را در زندگی انتخاب می‌کنیم که این احساسات را در ما بر می‌انگیزانند. اگر برخورد منفی دیگران را تحمل کنیم یا با دیگران برخورد منفی داشته باشیم، ممکن است با خود نیز به شیوه یکسان برخورد کنیم. عشق ورزیدن به خود و دل نگرانی در باره خود، عزت نفس را افزایش داده و امکان روابط سالم را فراهم می‌سازد.

برای جلوگیری از مورد سوءاستفاده واقع شدن، شناخت حقوق شخص در یک رابطه بسیار مهم است. عکاس: مصطفی کیا

با حقوق اساسی خود در یک رابطه آشنا شوید

اگر شما رابطه عاطفی سوءاستفاده‌گرانه داشته اید در آنصورت باید کوشش کنید تا دید روشنی راجع به یک رابطه سالم بدست بیاورید. نکات زیر حقوق اساسی اند که می‌باید همیشه در روابط متقابل و متفاوت مدنظر باشند:

- حق دارید انتظار رفتار خوب را از دیگران داشته باشید.

- حق دارید مورد حمایت عاطفی قرار بگیرید.

- حق دارید دیگران به حرف شما گوش بدهند و با احترام جواب دهند.

- حق دارید نظر خاصی داشته باشید حتا اگر دوست شما نظر متفاوتی داشته باشد.

- حق دارید به احساسات و تجربه شما به عنوان یک امر واقعی نگاه شود.

- حق دارید در برابر هر شوخی و رفتار بی ادبانه‌ای، عذرخواهی صادقانه دریافت کنید.

- حق دارید بابت سوالاتی که می توانید بپرسید جوابهای روشن و مفید دریافت کنید.

- حق دارید به دور از تهمت و سرزنش زندگی کنید.

- حق دارید به دور از انتقاد ها و قضاوتهای بیجا زندگی کنید.

- حق دارید در مورد کار و علایق شما با احترام صحبت شود.

- حق دارید تشویق شوید.

- حق دارید به دور از تهدید عاطفی یا جسمی زندگی کنید.

- حق دارید با نام و عنوانی که ارزش شما را کاهش میدهد، خوانده نشوید.

- حق دارید به جای دستور گرفتن، از شما بشکل احترام آمیز درخواست شود.

منبع اصلی: نشریه دختران دانشجو، شماره دوم

مطالب پیشنهادی

بررسی اثرات کافئین بر بدن
عوارض شیرین کنندههای بدون کالری
فست فود زیر ذره بین کارشناسان حوزه سلامت
ویژگی های ظروف آشپزی و اثر آن در پخت غذا