وبلاگ زیر جهت دریافت مقالات علمی و افزایش اگاهی شما عزیزان ایجاد شده است
این روزها انواع و اقسام زایمانهای کمدرد و بیدرد در برخی از بیمارستانها و در بخش زنان و زایمان، تجربه جدیدی از زایمان طبیعی را به مادران میدهد.
روشهای زایمانیای که در بیمارستان صارم و تحتنظر دکتر مژگان کرمنیایفر، متخصص زنان و زایمان و رئیس بخش زنان آن به مراتب پیگیری میشود؛ از کلاسها و آموزشهای گام به گام برای کاهش درد تا زایمان در آب و روشهای اپیدورال (تزریق نخاعی دارو بیحسی) حین زایمان. بر همین اساس کرمنیایفر بهعنوان حامی روش زایمان طبیعی، در گفتوگو با فرهیختگان زایمان در آب را به بسیاری از خانمها بهویژه آنانی که زایمان دوم و سوم را پشت سر میگذارند پیشنهاد میدهد: «آرامشی که آب با ریلکسیشن عضلات ایجاد میکند دردی ملایم را بر زایمان حاکم میکند و کمترین تغییر و دستکاری را در طبیعی بودن این فرآیند به همراه میآورد.»
برای شروع بحث نظر شما درباره زایمان با عمل سزارین و زایمان طبیعی چیست؟
براساس تحقیقاتی که در تمام دنیا صورت گرفته؛ آنچه بهنفع خانمهاست در درجه اول زایمان طبیعی است. این مسلم است که زایمان طبیعی عوارض کمتری نسبت به سزارین برای زنان دارد. اما ما در زایمان فقط محدود به روش سزارین و زایمان طبیعی نیستیم. زایمان میتواند به روشهای گوناگون انجام گیرد. بهترین زایمان که مورد تاکید هم هست زایمان فیزیولوژیک است. این زایمان، زایمانی است که ما حداقل دستکاری را در آن داشته باشیم و روند زایمان کاملا طبیعی باشد.
منظور شما از زایمان با حداقل دستکاری یعنی زایمان طبیعی بدون استفاده از آمپول فشار؟
در گذشته در کشور ما به دلیل تعداد زیاد زنان باردار که در مرحله زایمان بودهاند و با توجه به کمبود بیمارستانهایی که بتوانند به آنها امکانات مورد نیاز را بدهند، زایمانها به سرعت انجام میشد حتی با داروهایی همچون اکسیتوسین سعی میکردند روند زایمان را تسریع بخشند اما استفاده از همین داروها به دلیل اینکه روند طبیعی زایمان را مختل میکند ممکن است عوارضی) هم برای مادر و هم برای فرزند داشته باشد. بنابراین ما به دنبال آن هستیم که زایمان تا جایی که ممکن است بدون دستکاری و دخالت انجام شود. از طرفی انتظار داریم خود مادران هم این روند را با لذت بنگرند یعنی من بهعنوان پزشک به دنبال آن هستم که مادری که به بیمارستان ما میآید فقط به دلیل کاهش دردهایش نیاید و پس از زایمان بهویژه زایمان طبیعی خاطرات تلخی را در ذهن نداشته باشد و در نتیجه این ذهنیت را به دیگر زنان باردار هم منتقل کند.
شما به دنبال آن هستید که این تصور دردناک و سخت را از ذهن مادران دور سازید و همچنین افکار خانمهای بارداری که روش سزارین را تنها به دلیل دوری از درد انتخاب میکنند، تغییر دهید؛ برای این مقوله چه راهکاری در نظر دارید؟
تلاش میکنیم روند زایمان برای مادران لذتبخش و خوشایند باشد. در این میان روشهایی برای کاهش درد داریم. البته در وهله اول قرار بر این است که از دارو برای کاهش درد استفاده نکنیم. برای همین ابتدا با ایجاد آرامش و آموزشهای لازم برای آرامسازی مادر، این روند را پیش میگیریم تا مادر خود را ریلکس کند، چراکه این موضوع میتواند در کاهش درد موثر باشد. اینجا شرایط را برای آرامش خانمها در اتاق زایمان فراهم میکنیم. مثلا بسیاری از این خانمها دوست دارند همسرشان در لحظه زایمان کنارشان باشد بر همین اساس از حضور همسر وی برای آرامش به خانم باردار کمک میگیریم. برخی خانمها گاه با شنیدن قرآن یا موسیقی به آرامش میرسند بنابراین در طول بارداری و زمان زایمان از این ابزار استفاده میکنیم تا درد کاهش یابد.
در مرحله دوم ما از دستگاههای ماساژور برای ناحیه کمر استفاده میکنیم تا درد کاهش یابد و درنهایت برای روند طبیعی زایمان از زایمان در آب هم استفاده میکنیم. ما در این بیمارستان اتاقی داریم که در آن وان آب قرار گرفته است و خانم باردار میتواند در زمانی که دردش شروع شده در وان آب باشد زیرا آب موجب آرامش و کاهش دردها میشود.
در این روش زایمان در آب صورت میگیرد یا تنها سیر درد تا پیش از زایمان در آب است؟
خانمی که چنین روشی را انتخاب میکند میتواند دردهایش را در آب تحمل کند ولی بیرون از آب زایمان کند. یعنی تنها سیر زایمانش را در آب سپری کند یا اینکه اگر شرایط ایدهآل و مطلوب باشد در همان آب زایمان را انجام دهد. پس هم بحث انتخاب فرد مهم است و هم شرایط موجود.
محاسن زایمان در آب چیست؟
آب به خودی خود موجب آرامش میشود و در عین حال دردهای زایمان را کاهش میدهد. آب به دلیل اینکه عضلات را شل میکند زایمان را آسان کرده و بر همین اساس اگر زنان به چنین روشی روی بیاورند نیازی به برش دادن و بخیه نخواهند داشت و در صورت برش، جای آن به سرعت ترمیم میشود.
برای انتخاب چنین روشی آیا خانمهای باردار باید پیش از آن آمادگی داشته باشند؟
در ابتدا باید بگویم همه خانمهای باردار نمیتوانند زایمان در آب را تجربه کنند. این خانمها گزینش میشوند، چراکه باید دارای ویژگیهایی باشند. مثلا در طول دوران بارداری باید هیچ عوارضی در مادر وجود نداشته باشد، ضربان قلب بچه خوب باشد و پیش از زایمان بچه مدفوع نکرده باشد و پارگی طولانیمدت کیسه آب نداشته باشد و مادر نیز عفونت نداشته باشد. همچنین شرایط فیزیکیاش نیز مناسب باشد یعنی لگن مادر در شرایط مناسب باشد و بچه هم خیلی درشت نباشد و حین خروج دچار مشکل نشود. با این ویژگیها مادر میتواند وارد آب شود. زایمان در آب اگرچه در زایمان اول هم انجام میگیرد اما در زایمانهای بعدی خیلی مناسبتر است.
چندی پیش در مستندی نشان میداد کودکانی که در آب متولد میشوند شناگران خوبی خواهند شد. این موضوع چقدر جنبه علمی دارد؟
این موضوع ثابت شده نیست و نیاز به تحقیقات در آینده دارد زیرا این روش نوین است. با افزایش چنین روشی باید درباره تفاوت بچههایی که در آب متولد میشوند با سایر بچهها تحقیق کنیم. اما به نظر من این روش تاثیرات مثبتی دارد.
آیا شما زایمان طبیعی بیدرد هم انجام میدهید؟
ما برای مادرانی که میخواهند درد چندانی نکشند روشهای دیگری نیز پیشنهاد میکنیم، مثلا تنفس گازی مخلوط از اکسیژن و گاز بیهوشی. افراد با استنشاق این گاز کمتر درد میکشند، یا روش دیگری که ما کمی مواد بیحسی در دهانه رحم تزریق میکنیم که اصطلاحا به آن روشهای بیحسی پاراسرویکال میگویند یا تزریق داروهای مخدر در مراحل زایمان در زمان مناسب آن یا استفاده از روش بیدردی اپیدورال یا اسپاینال. این کار را از ناحیه کمر انجام میدهند و تا حدودی شبیه مراحل سزارین است ولی میزان دارو با سزارین بسیار فرق میکند بهگونهای که خانم قدرت راه رفتن و ایجاد فشار را دارد ولی در عین حال دردش هم کاهش پیدا میکند.
بسیاری از زنان مدعی هستند که با روش اپیدورال، دچار کمر درد میشوند و این روش عوارض بسیاری دارد. شما بهعنوان یک متخصص چنین عوارضی را تایید میکنید؟
شاید تا یک هفته کسی که با چنین روشی زایمان کرده سردرد داشته باشد اما ادعای کمردرد برای استفاده از این روش اشتباه است. من هم چنین ادعاهایی را شنیدهام اما واقعیت این است که چنین ادعاهایی پایه علمی ندارد. موضوع این است که چون خانمها ۹ ماه بچه را حمل میکنند و بر کمرشان فشار میآید مسلما اکثرا پس از زایمان دچار کمردرد میشوند. حال چه با بیحسی و چه بدون آن زایمان کرده باشند، چه طبیعی و چه سزارین. این طبیعی است که تا یک سال کمردرد داشته باشند.
علت آن چیست؟
ممکن است به دلیل فعالیت ناکافی خانم در طول زندگی یا طی بارداری باشد یا به علت افتادگی عضلات کمر و پشت باشد که کمردرد را به همراه دارد. قطعا ارتباطی با داروهای بیهوشی ندارد اما گاهی ممکن است انسداد مجاری ادرار برای زمان کوتاهی اتفاق بیفتد که آن هم به دلیل مدت کوتاه آنچنان حائز اهمیت نیست.
خانمهای باردار معمولا از عوارضی همچون افتادگی رحم در زایمان طبیعی سخن میگویند. این مشکل در این زایمان چقدر عمومیت دارد؟
در ابتدا باید بگویم وقتی زایمان طبیعی صورت میگیرد بافتهای ناحیه واژن کمی ریلکس میشود و خواهناخواه بافتهای عضلانی کف لگن شل میشود. البته این شرایط فقط به دلیل نحوه زایمان نیست بلکه روند بارداری به دلیل وزن بچه که به کف لگن فشار میآورد و هورمونهایی که طی بارداری ترشح شده موجب این ریلکسیشن میشود که هدف زایمان راحت را در پی دارد. پس این موضوع، اتفاقی است که حین بارداری میافتد و در زایمان طبیعی زمانی که سر بچه عبور میکند امکان دارد عضلات شل شود. این شرایط آنچنان زیاد نیست که بخواهد در زندگی آینده خانم تاثیری داشته باشد و آن را مختل کند.
معمولا اگر زایمان در شرایط خوب انجام شود و دستکاریهای بیجا صورت نگیرد و برش داده شده هم به خوبی ترمیم شود، عارضهای نخواهد داشت و مادر با مشکلی روبهرو نمیشود. در بسیاری مواقع این شل شدن عضلات با ورزشهایی که خانم میتواند در طول بارداری و پس از آن انجام دهد، به حالت سابق بازمیگردد. بنابراین تعداد کمی از خانمها در طول زایمان دچار افتادگی رحم و مثانه میشوند و برخی دیگر نیز خانمهایی هستند که بافتها و عضلاتشان ضعیف بوده و بهطور ژنتیکی چنین شرایطی را دارند که آن هم در زندگیشان تاثیری نمیگذارد. البته همینجا به این نکته باید اشاره کنم که بسیاری از اعمال جراحی که برخی از همکاران متخصص زنان ما تجویز میکنند واقعا ضروری نیست.
این اعمال جراحی کدامند؟
اعمال جراحی کف لگن و افتادگی مثانه که بسیاری زنان آن را انجام میدهد در بسیاری موارد ضروری نبوده است. در این شرایط پزشک به دلیل تغییرات آناتومی که بهطور طبیعی در زنان به وجود آمده آنها را ترغیب به انجام چنین جراحیهایی میکند؛ در این شرایط گاهی تنها نیاز خانمها انجام تمرینها و ورزشهایی است که با آن میتوانند شلی کف لگن را از بین ببرند.
با این همه روش برای کاهش درد چرا آمار سزارین در کشور اینچنین زیاد است و۴۶ درصد زایمانها در ایران به شکل سزارین انجام میشوند؟
چندین عامل وجود دارد که خانمها را به سمت سزارین جذب میکند. برای نمونه برخی خانمها علاقهمند هستند زایمانشان در تاریخ مشخصی انجام شود که بتوانند برنامهریزی کنند و زایمان طبیعی نمیتواند برنامهریزی شده باشد. برخی خانمها هم به دلیل ترس از درد و براساس انتقال تجربیات از مادرها و خانواده تمایلی به زایمان طبیعی نشان نمیدهند.
برخی دیگر به دلیل تفاوتی که در کف لگن و در ارتباط زناشویی وجود دارد تمایل به زایمان طبیعی ندارند گرچه اگر خانمها پس از زایمان ورزش و خود را تقویت کنند این قضیه پیش نخواهد آمد. بخشی از آن هم، به خود متخصصان زنان باز میگردد که برای زمانبندیهای خود سزارین را پیشنهاد میکنند. همانطور که میدانید زایمان طبیعی در هر ساعتی از شبانهروز انجام میشود و قطعا وقت زیادی میگیرد اما سزارین اینگونه نیست.