سندرم “بینایی ناشی از کامپیوتر” چیست؟

نوروسافاری| امروزه به علت استفاده گسترده از کامپیوتر، پژوهش های زیادی با هدف ایمن سازی رایانه برای کاربران در جریان است که بخش عمده آن در مورد میزان پرتوتابی مانیتورها می باشد؛ چرا که از سطح این نمایشگرها، پرتوهای مختلفی از جمله اشعه X، پرتوهای رادیویی و پرتوهایی با فرکانس های خیلی پایین آزاد می شود.

به گزارش نوروسافاری به نقل از پیک پزشکان امروز، شایع ترین مشکل بهداشتی برای کاربران رایانه، مشکلات چشمی است؛ به طوری که با توجه به شیوع، اهمیت و شدت این عوارض یک اصطلاح پزشکی جدید به نام سندرم بینایی رایانه (Computer Vision Syndrome) یا CVS به دنیای چشم پزشکی اضافه شد.

لازم به ذکر است که مشاهده تلویزیون از فاصله نزدیک و به مدت طولانی هم می تواند علایم CVS را ایجاد کند. در مطالعاتی که در ایران انجام شده است، بیش از ۷۵% از کاربران رایانه که روزانه بیش از یک ساعت با آن کار می کنند، دچار علایم متوسط تا شدید CVS بوده اند که شایع ترین علایم آن عبارتند از:

– خستگی چشم

– احساس فشار در چشم

– سوزش چشم

– قرمزی چشم

– تاری چشم

نظر به اینکه استفاده از رایانه رو به گسترش است و از سوی دیگر دانش کاربران در خصوص عوارض چشمی آن رو به افزایش است، بنابراین انتظار می رود در گروه کنترل نشده، بروز این عوارض در آینده نه چندان دور همه گیر شود که از آن تحت عنوان اپیدمی CVS نام برده می شود.

عوارض بینایی ناشی از رایانه(CVS)

* سندرم خشکی چشم

اشعه تابیده شده از سطح نمایشگر با ایجاد اختلال در کیفیت و کمیت اشک باعث ایجاد یک سری علایم می شود که تحت عنوان سندرم خشکی چشم (DES) نامیده می شود. لذا این افراد با سوزش و خارش چشم ها، اشکریزش کاذب (که به صورت جبرانی ایجاد می شود) قرمزی چشم ها، احساس جسم خارجی و شن ریزه در چشم و بالاخره پلک زدن زیاد و غیرارادی مراجعه می کنند که تمام این علایم به دلیل خشکی چشم می باشد.

* خستگی و احساس فشار در چشم (Eye-strain)

این علامت شایع ترین علامت سندرم بینایی رایانه می باشد و اگر چه علت دقیق آن هنوز مشخص نیست اما گفته می شود که استفاده طولانی مدت از کامپیوتر با ایجاد اختلال در تطابق چشم منجر به این عارضه می شود. به عبارت ساده تر این عارضه هنگامی رخ می دهد که نیازهای بینایی فرد بیش از ظرفیت بینایی او باشد. لذا بیمار با درد مبهم چشم ها که اغلب در پشت پلک احساس می شود، مراجعه می کند. این احساس می تواند در یک یا هر دو چشم باشد و نیز می تواند تا جلوی پیشانی انتشار یابد. ممکن است در مراحل اولیه این عارضه، بیمار تحت عنوان «سنگینی چشم» از آن یاد کند.

* سردرد

کاربرد کامپیوتر، هم می تواند منجر به سردرد شود و هم می تواند باعث تشدید سردردهای زمینه ای بیمار گردد. این سردرد معمولا در جلوی سر می باشد که می تواند یک طرفه یا دو طرفه باشد.

* کدورت بینایی (Blurred Vision)

این عارضه هنگامی جزو علایم سندرم رایانه محسوب می شود که در زمان شروع به کار با کامپیوتر، بینایی طبیعی باشد و با گذشت زمان از چند دقیقه تا چند ساعت کدورت بینایی ایجاد شود که به دلایل مختلف از جمله بروز خشکی چشم و کاهش قدرت تطابق، فرد نمی تواند به درستی بر روی هدف متمرکز شود، به طوری که گاهی حروف و اشکال کامپیوتری در هم می رود و گاهی دور حروف هاله مشاهده می شود و در نهایت ممکن است حتی پرش حروف نیز بروز کند، البته مجددا تاکید می کنم که موقعی این علایم را ناشی از رایانه می دانیم که اولا فرد، بیماری چشمی از جمله بیماری زمینه ساز سندرم خشکی چشم و عیب انکساری نداشته باشد و ثانیا از عینک مناسب و دقیق استفاده کند.

* دوبینی (Diplopia)

بعضی از افراد که دچار اختلال تطابق نهفته و یا انحراف مخفی چشم (فوریا) می باشند، در حالت عادی بدون علامت می باشند، اما در اثر کار ممتد با کامپیوتر دچار دوبینی، انحراف موقتی چشم ها و مشاهده هاله به دور حروف و اشکال کامپیوتری می شوند. این عارضه معمولا در اثر استراحت برطرف می شود.

نکته: کاربرانی که مدام نگاه خود را بین کامپیوتر و نقطه هدف دیگر تغییر می دهند (مثل تایپیست ها)، بیشتر در معرض بروز این اختلال می باشند.

* درد گردن و پشت

سندرم بینایی رایانه شامل علایم غیر چشمی همانند درد گردن و پشت نیز می باشد که یکی از علل اصلی آن زاویه دید نامناسب کاربر با صفحه نمایشگر است که منجر به وضعیت قرارگیری نامناسب فرد می شود.

*بی حوصلگی و پریشانی

این علایم جزو مواردی می باشند که علیرغم بروز آن در تعداد قابل توجهی از کاربران کامپیوتر هیچ گونه اطلاعی از علت بروز آن در دسترس نمی باشد.

نکته: در تمام افرادی که روزانه بیش از دو ساعت از رایانه استفاده می کنند، احتمال بروز سندرم بینایی رایانه وجود دارد، اما افرادی که بیش از پنج ساعت در روز از کامپیوتر استفاده می کنند، حتما دچار یک یا چند مورد از علایم CVS خواهند شد.

پیشگیری و درمان

فاصله کاربر از صفحه نمایشگر

حداقل فاصله چشم تا صفحه نمایشگر بایستی ۵۰ سانتی متر باشد. البته در برخی مطالعات این فاصله تا ۹۰ سانتی متر هم توصیه شده است. توصیه نگارنده این است که طول دست (از نوک انگشت تا شانه) مناسب ترین فاصله می باشد؛ چرا که از این فاصله وضوح تصویر آن قدر کم نمی شود که نیاز به تقلای تطابقی بیش از حد باشد.

فاکتورهای مربوط به صفحه نمایشگر

– لبه بالای نمایشگر بایستی زیر سطح افقی بینایی باشد، به طوری که وسط صفحه نمایشگر بایستی حدود ۱۰-۱۵ سانتی متر پایین تر از سطح چشم ها باشد. این حالت باعث می شود سطح کمتری از چشم باز باشد، بنابراین خشکی چشم کمتر می شود.

– صفحه نمایشگر بایستی درست مقابل کاربر باشد و نیاز به خم شدن به چپ و راست نباشد.

– یکی از دلایلی که باعث می شود کاربران فاصله مناسب را از نمایشگر رعایت نکنند، اندازه نامناسب حروف است که باعث می شود کاربر برای بهتر دیدن، به مانیتور نزدیک یا از آن دور شود. توصیه می شود اندازه حروف حداقل سه برابر اندازه آستانه تشخیص آن (یعنی کوچکترین حرف قابل تشخیص) باشد، به عبارت بهتر اگر یک متن را از سه برابر فاصله معمولی نگاه کنیم باید قابل خواندن باشد.

– بهتر است کاراکترهای تاریک در زمینه روشن صفحه نمایشگر باشد نه برعکس.

– رنگ های طیف آبی کمرنگ برای کاراکترها مناسب نیست.

– بهترین کنتراست، کمترین کنتراست قابل مشاهده مطلوب می باشد.

در سیستم عامل ویندوز XP و VISTAبرنامه clear type برای بهبود کنتراست وجود دارد. ضمن اینکه قابلیت تنظیم Refresh rate را نیز دارد. لازم به یاد آوری است که Refresh rate بایستی بیش از ۷۵ هرتز باشد.

طول زمان کار با کامپیوتر

کار کردن با کامپیوتر بدون استراحت باعث تسریع در بروز علایم سندرم بینایی کامپیوتر می شود، در نتیجه استراحت های مکرر و دوره ای می تواند باعث بازیابی توان تطابق چشم ها شده و از خستگی آنها بکاهد. نگاه به نقطه دور باعث استراحت چشم می شود. بنابراین توصیه می شود که به ازای هر ۳۰ دقیقه کار با کامپیوتر، ۱ دقیقه به فاصله ۶ متری خیره شوید و یا اینکه قانون ۲۰-۲۰-۲۰ را اجرا کنید؛ به این صورت که با ازای هر ۲۰ دقیقه کار، ۲۰ثانیه به نقطه ای در ۲۰ فوتی (۶متری) نگاه کنید. البته هرچقدر علایم چشمی شدید باشد بایستی میزان مدت زمان استراحت زیادتر شود.

روشنایی اتاق

– هر گونه منبع نوری که روبه روی نمایشگر است، بایستی حذف شود. به عبارت دیگر هیچ تصویری از سایر منابع نوری نباید از صفحه نمایشگر منعکس شود.

– نمایشگر نباید درست زیر یک چراغ سقفی قرار بگیرد و بایستی پشت به آن باشد.

– نور پنجره ها بایستی با پرده کنترل شود.

– لامپ های فلورسنت به علت دارا بودن نورهای با طول موج کوتاه، برای اتاق کامپیوتر مناسب نیست و لامپ های رشته ای و زرد مناسب ترین نوع روشنایی است.

– بهترین نورپردازی برای اتاق کامپیوتر استفاده از نور مخفی و غیرمستقیم است، بنابراین هرگز نباید از چراغ مطالعه در کنار مونیتور استفاده کرد.

– به عنوان راه حل عملی، برای حذف بازتاب نورهای مزاحم محیطی از صفحه نمایشگر به صورت glare، توصیه می شود نمایشگر را خاموش کنید و تصاویر منبع نوری موجود در اتاق اعم از پنجره یا لامپ بر روی صفحه مونیتور را مشاهده کنید و پس از حذف این تصاویر نمایشگر را روشن کنید.

– مطالعات به عمل آمده نشان می دهد استفاده از فیلترهای Anti-glare در نیمی از کاربران باعث کاهش علایم سندرم بینایی کامپیوتر شده است.

نکته: برای کاهش علایم سندرم بینایی کامپیوتر، هر گونه عیب انکساری اعم از نزدیک بینی، دوربینی، آستیگماتیسم و پیرچشمی بایستی اصلاح شود و بهتر است که برای اصلاح آن از عینک استفاده شود نه لنز تماسی. عینک های آنتی رفلکس تا اندازه ای در کاهش این علایم موثر است.

نکته: گرم کردن پلک ها با حوله گرم به مدت ۵ دقیقه و ماساژ آنها به سمت مژه ها و سپس شست و شوی آنها با شامپو بچه ی رقیق شده می تواند با تحریک غدد مرتبط با کیفیت اشک، از بروز خشکی چشم جلوگیری کند. اما برای کاربری که دچار خشکی چشم می باشد، استفاده از قطره های اشک مصنوعی می تواند در بهبود آن موثر باشد.

منبع جهت اطلاعات بیشتر:

A Clear-Eyed Look at Computer Vision Syndrome