دوست یابی در کودکان

پیدا نکردن دوست و گوشه‌گیری ناشی از فقدان مهارت‌های ارتباطی و اعتماد به نفس پایین کودک است اما با وجود این زمانی مداخله والدین را می‌طلبد که باعث ناراحتی و عدم رضایت خود او هم شده باشد. در غیر این‌صورت مشکل کودک دو چندان می‌شود چون شخصیت برخی کودکان به گونه‌ای است که درونگرایی را به برونگرایی ترجیح می‌دهند چون درونگرایی و خودمداری بیشتر از رابطه‌جویی، نشاط، سرزندگی، پویایی و خودپذیری را در آنها بیشتر می‌کند. والدین عزیز باید به خاطر داشته باشند که یک یا دو دوست نزدیک برای بچه‌ها کفایت می‌کند اما زمانی که احساس می‌کنید فرزندتان در این مسئله مشکل دارد می‌توانید این کار‌ها را انجام دهید.

در کلاس ثبت‌نامش کنید

می‌توانید کودک را در کلاس‌های ورزشی، هنری و ادبی که صرفا رویکردشان آموزش محض نیست نام‌نویسی کنید تا کودک به این وسیله در فضایی بدون فشار به راحتی با اشخاص و دوستان جدیدی آشنا شود. اگر کودکی به طور کلی دارای آستانه تحمل پایین است شرکت در گروه‌های مختلف و گرفتن مسئولیت می‌تواند تحمل او را بالا ببرد. والدین باید توجه داشته باشند که لازمه سازگاری و ارتباط کودک با دیگران آن است که به کودک آموزش دهیم در زمان زنگ تفریح با گشاده‌رویی به بچه‌های تنها نزدیک شده و طرح دوستی با آنها را بریزد. علاوه بر این کودک می‌تواند با ظرافت به کودکانی نزدیک شود که مشغول بازی‌های گروهی هستند و به نفرات بیشتری برای بازی خود نیاز دارند.

دوستش را به خانه دعوت کنید

برای اینکه کاستی‌های ارتباط فرزندتان آشکار شود از او بخواهید یکی از دوستانش را به بهانه‌ای به منزل دعوت کند و با او مشغول بازی شود. هدف شما از این کار این است که چگونگی ارتباط و رفتارهای فرزندتان را در این موقعیت تحت نظر گرفته و مورد مطالعه قرار دهید. مثلا در همین ارتباط‌ها ممکن است متوجه شوید  کودک‌تان خودخواه، رئیس مسلک یا نابردبار است یا مشکلاتی رفتاری از این دست دارد. پس از مشاهده این مشکلات باید از طریق قصه‌گویی، گفت‌وگو یا فیلم‌هایی که دارای محتوای ارتباطی این چنین هستند، در جهت بهبود مشکل ارتباطی‌اش گام بردارید.

به بچه‌هایی نظیر خودش نزدیک شود

راه دیگر غلبه بر این مشکل آن است که به کودک یاد دهیم به گروه‌هایی پیشنهاد دوستی دهد و ملحق شود که از نظر علاقه و ترجیحات با آنها شباهت دارد. مثلا اگر کودک به نقاشی علاقه‌مند است به آن دسته از بچه‌هایی ملحق شود که در این زمینه با آنها شباهت بیشتری دارد. در این صورت او می‌تواند درباره علایق مشترک خود ساعت‌های بسیاری با دوستان خود گفت‌و‌گو کند و احساس اعتماد به نفس بیشتری کند.

خودتان دست به کار شوید

یکی از کارهایی که در مقام والدین می‌توانید انجام دهید این است که از میان کودکان فامیل یا همسایگانی که مورد تایید شما هستند،‌ افرادی را انتخاب کنید واوقاتی را برای با هم بودن برنامه‌ریزی کنید. به این ترتیب می‌توانید علاقه یا بی‌علاقه بودن فرزندتان به دوستیابی را از نزدیک تحت نظر بگیرید و متوجه شوید این مشکل تنها در مدرسه است یا به طور کلی فرزندتان مهارت دوستیابی ندارد.

جو فراست راه‌حل ارائه می‌دهد

جوفراست به این مادر می‌گوید: «کودکان به تدریج از حدود 4 سالگی متوجه می‌شوند دیگران هم احساس‌هایی مشابه آنها دارند. پس با بچه‌های دیگر با ملایمت بیشتری رفتار می‌کنند و با مشارکت و همراهی بیشتری با آنها بازی می‌کنند. اما اگر کودک در تعامل اجتماعی با دیگر همسالان دچار مشکل است و همچنان نمی‌تواند دوست پیدا کند، این موارد را دنبال کنید.»

بازی کنید

می‌توانید با کودک‌تان یک بازی نمایشی ترتیب دهید. به این ترتیب روش‌های مناسب رفتار با دیگران را به صورت غیرمستقیم به او آموزش می‌دهید. اول از بازی‌های ساده شروع کنید و کم‌کم آن را پیچیده کنید. بازی‌هایی که می‌توانید در ابتدا انجام دهید شامل دعوت یک دوست به بازی، مخالفت‌ کردن آرام با نظر کودک ، با تلفن صحبت کردن، گفت‌وگو در حیاط مدرسه و... باشد، درحین بازی می‌توانید نقش‌ها را بین خودتان عوض کنید.

گفت‌و‌گو را آموزش دهید

سلام و احوالپرسی و پرسش‌های خاصی که موجب می‌شود گفت‌و‌گو ادامه پیدا کند، باید تمرین شود. حتی می‌توانید به کودک بیاموزید که چگونه خود را به یک دوست معرفی کند مثلا «می‌تونی بری دست بدی و بگی من محمد هستم! اسم تو چیه؟» به کودک بگویید اگر نتوانست نام طرف مقابل را درست متوجه شود، دوباره بپرسد و این کار ایرادی ندارد.

از این فرصت‌ها استفاده کنید

اگر در یک مهمانی هستید که تعدادی از همسالان کودک‌تان نیز همراه شما هستند،‌ فرصت را غنیمت شمرده و از او بخواهید دوستانش را به بازی دعوت کند. می‌توانید پیشنهاد تماشای کارتون یا فوتبال یا حتی خوردن بستنی را دهید. سعی کنید موقعیت‌هایی که انتخاب می‌کنید طولانی و البته کمتر برنامه‌ریزی شده باشد و کم‌کم خودتان را کنار بکشید و بگذارید فرزندتان خودش همه چیز را به دست بگیرد.

تشویق یادتان نرود

وقتی کودک توانست با یکی از همکلاسی‌هایش وارد دوستی شود  از کلمات تحسین‌آمیز برای تشویق کودک استفاده کنید و از اینکه او توانسته با دوستش کنار بیاید استقبال کنید. به این ترتیب او تشویق خواهد شد که در این زمینه تلاش بیشتری کند. هر روز در مورد ارتباط او با دوستش بپرسید.

مشکلات دوست یابی در کودکان

اغلب والدین، خواستار این هستند که فرزندانشان با دیگران به خوبی ارتباط برقرار کند و از روابط اجتماعی بالایی برخوردار باشند.

آموزش دوست یابی یکی از راه های کسب مهارت اجتماعی است که باید از کودکی فرد را با آن آشنا کرد.

 کودکان، امروز با هم دوستان صمیمی هستند و فردا به ظاهر دشمن می شوند. هرکسی که با آنها از مدرسه به خانه می آید دوست لحظه ای آنهاست. به این صورت گردهمایی ها و گروه های دوستان مداوم تشکیل می شوند و از هم می پاشند. والدین زمانی که کودکشان برای دوست یابی و نگه داشتن آنها مشکل پیدا می کند، احساس ناتوانی می کنند. هر نوباوه ای نیازمند چند دوست خوب و یا گروهی است که بتواند آنها را متعلق به خود بداند زیرا با داشتن آنها می تواند چیزهای زیادی درباره خودش بیاموزد. شما والدین گرامی، چگونه آیین دوست یابی را به کودکان تان آموزش می دهید؟ اگر می خواهید در این باره بیشتر بدانید، به راهکارهایی برای دوست یابی و حفظ دوستان از سوی کودکان دقت کنید...

دوست یابی را از کودکی به فرزندانتان آموزش دهیدفریبا احدی بیگلو رو انشناس عمومی در  بیان کرد: اغلب والدین، خواستار این هستند که فرزندانشان با دیگران به خوبی ارتباط برقرار کند و از روابط اجتماعی بالایی برخوردار باشند که لازمه آن افزایش مهارت های اجتماعی آنان است.

وی تصریح کرد: نخستین گام در این امر شناسایی و ارزیابی نقاط قوت و ضعف فرزندان است که در این راه والدین می توانند الگوی مناسبی در رفتار کودکان خود باشند.

احدی بیگلو ادامه داد: آموزش دوست یابی به کودک از جمله اینکه اسباب بازی هایش را با دوستان خود تقسیم و یا این که در هنگام عصبانیت خشم خود را کنترل و با احترام با طرف مقابلش برخود کند.

این روان‌شناس در پایان گفت: آموزش رفتار کودک در برخورد با افراد بی ادب که قصد آزار و اذیت دارند و همچنین تشویق وی برای داشتن رفتاری خوب با دیگران از دیگر موارد تقویت روابط اجتماعی کودک است.

فرض کنید فرزندتان گریه کنان نزد شما می آید و می گوید: «من هیچ دوستی ندارم. هیچ کس مرا دوست ندارد!»

هیچ پدر و مادری تحمل شنیدن چنین جملات تلخی را ندارد، همه ما می خواهیم فرزند خود را از خطرات جهان اطرافمان حفاظت کرده و به او اطمینان دهیم که دوستان زیادی دارد ولی یادتان باشد شما نمی توانید برای فرزند خود دوست پیدا کنید؛ هر چند می‌توانید مهارت‌های لازم را برای یافتن دوست به او بیاموزید.

تمام انسان ها به طور غریزی مایل به یافتن دوست هستند ولی موفقیت آنها در این راه به رفتار خودشان بستگی دارد.

کودکان از ۴ یا ۵ سالگی می توانند دوست پیدا کنند.هر نوباوه‌ای نیازمند چند دوست خوب و یا گروهی است که بتواند آنها را متعلق به خود بداند؛ زیرا با داشتن آنها می‌تواند چیزهای زیادی درباره خودش بیاموزد.

کشف علت دوست‌گریزی کودک

اگر کودکتان در ایجاد و نگهداری دوستی‌ها مشکل دارد، بکوشید علت آن را دریابید. آیا آن‌قدر حساس است که همیشه احساساتش جریحه دار می‌شود و دوستانش را از دست می‌دهد؟ آیا ساکت است و نسبت به ارتباط با دیگران بی تفاوت است؟ آیا تهاجمی ‌و قلدر است و به همین علت کودکان دیگر نمی‌خواهند با او باشند؟ آیا از مهارت‌های اجتماعی برخوردار نیست؟ آیا مهارت‌های لازم را برای یک دوست باوفابودن ندارد؟

صحبت با کودک

دقیق باشید. درباره رفتارهایی که مشاهده می‌کنید و اینکه چگونه موجب تاثیرگذاری بر روابط می‌شوند، گفتگو کنید. درباره دوستی صحبت کنید. اگر کودک به دلیل تمام شدن یک رابطه دوستی از نظر روانی آسیب دیده است، درباره وضعیت دوستی‌ها و اینکه چطور طی سال‌ها دوستان زیادی خواهد داشت که بعضی از آنها به مدت طولانی و بعضی از آنها تنها مدت کوتاهی دوست او خواهند بود، گفتگو کنید.از کودک بخواهید نام یکی از همکلاسی‌هایش را که همه او را دوست دارند بگوید و سپس درباره خصوصیات او چنین بپرسید: «چه طور رفتار می‌کند؟ چه کارهایی انجام می‌دهد؟ ویژگی‌های یک دوست خوب چیست؟»

تعیین اهداف دوستی

با همدیگر در این‌باره صحبت کنید که دوست دارد چه مهارت‌های اجتماعی و چطور دوستی‌هایی داشته باشد، بیشتر کودکان می‌توانند به آسانی کودکانی را که دوست دارند، با آنها دوست باشند، نام ببرند.

اگر کودک خردسالی، امکان برقراری ارتباط با دیگران را نداشته باشد، نمی‌تواند بیاموزد که چه طور در اجتماع رفتار کند. به او مهارت‌های اجتماعی را بیاموزید و هنگامی‌که دوستی‌اش خاتمه یافت یا احساس بروز مشکل کرد به او کمک کنید.

برداشتن اولین قدم برای پذیرش روابط اجتماعی

برای زمان بازی خردسالان و کودکان پیش از سنین مدرسه برنامه‌ریزی کنید. روی اولین تجارب کودکان نظارت کنید و آماده باشید تا با دخالت در کارشان بازی آنها را آسان کنید.

·   گردش‌های خانوادگی: اجتماع چند گروه خانواده فرصت خوبی برای ورود کودکان در موقعیت‌های اجتماعی به همراه کودکان سنین متعدد فراهم می‌کند. این موقعیت‌ها به کودک شما فرصت می‌دهد مهارت‌های اجتماعی را به کار گیرد و در عین حال نظاره‌گر ارتباط شما با مردم دیگر باشد. همچنین گردش‌های خانوادگی موجب ایجاد پیوندهای عمیق داخل خانواده می‌شود و بعدها که کودکتان باید مقابل فشار گروه همسالان ایستادگی کند؛ چنین گردش‌هایی نتیجه خود را نشان خواهد داد.

·   پافشاری نکنید. کودک را در مقابل مردم انگشت نما نکنید، از جملاتی مانند «نمی‌تونی به دایی‌ات سلام کنی؟» یا «برای همه از یک تا ده بشمر» بپرهیزید. هرچه قدر کودک در موقعیت‌های اجتماعی به خودش توجه بیشتری داشته باشد، احساس راحتی برای او مشکل‌تر خواهد بود.

·  به کودک برچسب نزنید.توصیف کودکتان به عنوان خجالتی، تنها، ساکت و یا سرد، روشی غلط است که بعد تاوانش را پس خواهید داد. برای نمونه در حال گذشتن از کوچه هستید و به آشنایی برمی‌خورید. مریم دو ساله یا بیشتر در سلام کردن یا حتی نگاه به فرد آشنا تردید دارد. رو به فرد آشنا می‌کنید و می‌گویید « مریم خجالتیه » ولی نمی‌دانید که با برچسب زدن به کودکتان رفتار او را تقویت می‌کنید. زمانی که به کودکتان برچسب انزواطلب و یا دچار مشکل در دوست‌یابی را می‌زنید، رفتار اجتماعی نامناسب را در او برمی‌انگیزید. درحالی که می‌توانید  با گفتن جملاتی او را تشویق کنید تا اجتماعی تر باشد. «تازه الان دیدنتون چند دقیقه طول می‌کشه تا بهتون عادت کنه.» این جمله را به جای اینکه بگویید «همیشه همین طوره» به کار ببرید.

شما والدین گرامی، چگونه آیین دوست‌یابی را به کودکان‌تان آموزش می‌دهید؟ اگر می‌خواهید در این باره بیشتر بدانید، به راهکارهایی برای دوست‌یابی و حفظ دوستان از سوی کودکان دقت کنید. برخی از کودکان به خصوص کم سن و سال ها برای کسب مهارت های اجتماعی نظیر حل مشکلات، مذاکره، همکاری و برقراری ارتباط نیاز به کمک دارند.

ارایه الگوی مناسب

کودک شما خواهد کوشید به طور دقیق مانند شما رفتار کند. بنابراین به یاد بسپارید زمانی که شما در حال خوش‌آمدگویی به مردم، گفتگوی تلفنی، خرید، بازی و یا انجام هر کار دیگری با مردم هستید، الگوی رفتار اجتماعی را به او نشان می‌دهید. اگر خجالتی بودن یکی از مشخصات شماست، او ممکن است از خجالتی بودن شما تقلید کند و بنابراین شاید لازم باشد که‌ این مشخصه خودتان را تغییر دهید. به یاد بسپارید که مهارت‌های اجتماعی دیگری هستند که شما به طور ناخودآگاه در حال آموختن آنها به کودکتان هستید حتی اگر ترجیح می‌دهید که آنها را یاد نگیرد.

ایفای نقش برای آموزش کودک

اجرای نمایش، فرصتی عالی در اختیار شما قرار می‌دهد که روش‌های مناسب رفتار با دیگر مردم را به کودک ارایه دهید. از کودکتان بخواهید که آنها را طوری که مشکل ایجاد نکند، تمرین کند. ابتدا موقعیت‌های ساده‌ای را نشان دهید و سپس آنها را پیچیده‌تر کنید. موقعیت‌ها می‌تواند شامل دعوت یک دوست به بازی، رد یک دعوت، مخالفت مسالمت‌آمیز، صحبت با تلفن، خوشامدگویی به میهمانان، گفتگو با کودکان و بزرگسالان و یا نمونه‌ای از یک ورزشکار خوب باشد. نقش‌ها را بین خودتان عوض کنید.

اگر کودک شما علاقه ای به یافتن دوست نشان نمی دهد از شیوه های زیر نیز می توانید استفاده کنید:

موقعیت های متعددی برای فرزندتان ایجاد کنید.

هر از گاهی دوستان کودک خود را به ناهار دعوت کنید و در ضمن نام او را در کلاس های مختلف بنویسید. بدین ترتیب او اجتماعی بودن را یاد می گیرد.

به بازی فرزندتان اهمیت دهید.

به علاوه وقتی با دوستان خود صحبت می کنید فرزندتان را نیز وارد بحث کنید.

او را به دیدن همسایه ها و خرید ببرید. هر چه بیشتر او با شخصیت های مختلف سر و کار داشته باشد موفق تر خواهد بود.

از فرزند خود حمایت کنید. شاید این کار آسان به نظر برسد ولی چند بار حقیقتا به اظهارات او گوش داده اید؟

به حرف‌های فرزندتان در مورد اتفاقاتی که در مدرسه می‌افتد گوش دهید. به انتخاب فرزندتان احترام بگذارید ودوستان وی را به خانه دعوت کنید. سعی کنید با دوستان فرزندتان و والدین آن ها آشنا شوید.

خود را نبازید.به همدردی با فرزندتان بپردازید ولی سخت نگیرید. یافتن دوست فرآیندی طولانی مدت است و فراز و نشیب زیادی داردو متأسفانه ناامیدی بخشی از روند دوست یابی محسوب می شود.

تمام کودکان در رابطه دوستی خود نوعی ناامیدی «طبیعی» را تجربه می کنند.

والدین می توانند با گوش دادن و به رسمیت شناختن احساسات کودکان خود به حمایت از آنها بپردازند. در مورد نگرانی های خود با افرادی مثل آموزگار، دوست یا سایر اعضای خانواده مشورت کنید.

شما هرگز نمی خواهید فرزندتان نگران شود و بنابراین برای حل مشکلات خود از افراد خبره کمک بگیرید.

مهم ترین مسئله این است که به فرزندتان نشان دهید چگونه دوست خوبی باشد و دوست پیدا کند.

بهترین راه این است که برای او یک الگو باشید. برای رسیدن به این هدف به موارد زیر توجه کنید:

–  به کودکتان برای شناسایی نقاط قوت خود کمک کنید.

– از گفتن کمبودهای خودتان هراس نداشته باشید.

–  بدون اینکه به انتقاد از فرزندتان بپردازید، سخنان وی گوش دهید.

–  مهربان باشید، به تمجید از دیگران بپردازید و به مردم کمک کنید.

–  با دیگران همدردی نشان دهید.

–  از روزگار گله و شکایت نکنید و به جای این کار به فرزندتان یاد دهید که مسائلی را که نمی توان تغییر داد بپذیرد و برای تغییر سایر مسائل تلاش کند.

آموختن طریقه دوست یابی در زندگی آینده کودکان ما نقش مهمی ایفا می کند. حتما در اطراف خود افرادی را دیده اید که علی رغم موفقیت های تحصیلی، شغلی، مالی و… احساس خوشبختی نمی کنند؛ زیرا در برقراری یک رابطه مناسب با دیگران مشکل دارند. وقتی فرزند شما مهارت های لازم را بیاموزد دیگران را به سوی خود جذب خواهد کرد و حضور دوستان به زندگی او مفهوم تازه ای خواهد بخشید.

مرکز یادگیری  تبیان