راهنمای ایدز -بررسی بیولوژی ویروس اچ آی وی

1) معرفی

اچ آی وی ویروسی است که به بیماری مرگبار ایدز منجر می شود.

این ویروس با حملات بی امان خود سیستم دفاعی بدن را چنان تضعیف می کند که حتی کوچکترین عفونت ها جان بیمار را به خطر می اندازند.

تاکنون دست کم 28 میلیون نفر در سراسر جهان در اثر ابتلا به ایدز جان خود را از دست داده اند.

در حالی که 20 سالی است که از شناخته شدن اچ آی وی می گذرد، هنوز هیچ واکسنی برای این ویروس و معالجه ای برای ایدز کشف نشده است.

با این حال نسل تازه داروها، طول عمر افراد آلوده به اچ آی وی را به طور چشمگیری افزایش می دهد.

2) ویروس اچ آی وی

اچ آی وی (Human Immunodeficiency Virus) به سیستم دفاعی، یعنی دقیقا همان سیستمی که معمولا در مقابل عفونت ها از بدن دفاع می کند، هجوم می برد.

این ویروس به یک نوع خاص از سلول های سفید خون به نام “سی دی 4 +” حمله می کند.

اچ آی وی این سلول را ربوده، ژن های خود را وارد دی ان ای آن می کند و از آن برای تولید بیشتر ذرات ویروسی استفاده می کند.

این ذرات سپس سایر سلول های سالم سی دی 4 + را آلوده می کنند.

آن دسته از سلول های سی دی 4 + که میزبان ویروس اچ آی وی هستند در نهایت از بین می روند.

نحوه نابودی این سلول ها هنوز برای دانشمندان مجهول است.

با کاهش شمار سلول های سی دی 4 + توانایی بدن برای مبارزه با بیماری ها افت می کند و به تدریج به سطحی خطرناک می رسد.

از این مرحله به بعد بیمار به ایدز (Acquired Immune Deficiency Syndrome) مبتلا شده است.

اچ آی وی نوع خاصی از ویروس به نام “رتروویروس” (retrovirus) است.

هرچند این رتروویروسها از ویروس های معمولی ساده تر هستند، اما غلبه بر آنها دشوارتر است.

ژن های رتروویروسها در داخل دی ان ای سلول ها لانه می کنند. به این ترتیب هر سلول جدیدی که از سلول میزبان تکثیر می شود حاوی ژن های این رتروویروس خواهد بود.

رتروویروسها همچنین ژن های خود را با ضریب خطای بالا در سلول میزبان کپی می کنند.

ادغام این خصیصه با سرعت بالای تکثیر اچ آی وی، باعث می شود این ویروس با همان سرعتی که منتشر می شود، تغییر شکل نیز بدهد.

علاوه بر این “پوششی” که ذرات ویروس اچ آی وی در آن محفوظ است، جنسی مشابه سلول های بدن دارد که باعث می شود سیستم دفاعی بدن نتواند ذرات ویروس را از سلول های سالم به راحتی مجزا کند.

اچ آی وی چگونه تکثیر می شود

1) ویروس خود را می چسباند: خوشه های پروتئینی در سطح بیرونی ذرات ویروس، به دریافت کننده های پروتئینی در گلبول سفید”سی دی 4 +” در سلول مقصد “ملحق” می شوند.

2- ژن ها کپی می شوند: ویروس اچ آی وی نمونه ای از اطلاعات ژنتیکی خود را کپی می کند.

3- تکثیر: ویروس این کپی از ژن های خود را وارد دی ان ای سلول میزبان می کند. وقتی سلول میزبان شروع به تکثیر می کند، بخشهای تشکیل دهنده ویروس اچ آی وی را هم تکثیر می کند.

4- ویروس جدید آزاد می شود: بخشهای تشکیل دهنده ویروس اچ آی وی در نزدیکی جداره سلول جاسازی می شوند. آنها یک “جوانه” را تشکیل می دهند که از سلول جدا می شود و به یک ذره جدید اچ آی وی تبدل می شود.

3) آلودگی

اچ آی وی در خون، مایعات تناسلی افراد و همینطور شیر مادر آلوده حضور دارد.

این ویروس همراه با این مایعات وارد بدن دیگران می شود.

راه های سرایت اچ آی وی:

– آمیزش جنسی با فرد آلوده بدون رعایت اقدامات پیشگیرانه

– استفاده اشتراکی از سرنگ آلوده یا ابزاری که برای سوراخ کردن اعضای بدن استفاده می شود و آلوده هستند

– تزریق خون آلوده

– در معرض تماس قرار دادن زخم یا بریدگی در بدن با مایعات آلوده به اچ آی وی

– نوزادان مادران آلوده ممکن است در دوران بارداری، هنگام تولد یا از طریق تغذیه از شیر مادر آلوده شوند.

اچ آی وی در بزاق دهان شخص آلوده وجود دارد، اما میزان آن کم تر از حدی است که بتواند بیماری را منتقل کند.

زمانی که مایعات حامل ویروس خشک شده باشد، خطر انتقال ویروس نزدیک به صفر خواهد بود.

برای پیشگیری از انتقال اچ آی وی، بهترین راه خودداری کردن از برقراری رابطه جنسی با فرد آلوده به ایدز و استفاده از کاندوم های جنس “لاتکس” (نوعی پلاستیک) است.

ذرات با ابعاد اچ آی وی نمی توانند از کاندوم لاتکس عبور کنند و اگر ب ه درستی و به طور منظم استفاده شوند شیوه کاملا موثری در کاهش خطر انتقال بیماری محسوب می شوند.

هرچند تنها شیوه صد در صد موثر خودداری کامل از آمیزش جنسی است.

معتادین تزریقی می کنند می توانند با خودداری از مصرف سرنگ های مشترک خطر آلودگی به اچ آی وی را کاهش دهند.

توهمات پیرامون اچ آی وی

اچ آی وی به طرق زیر غیر قابل سرایت است:

– از طریق هوا، سرفه و عطسه

– از طریق بوسیدن، تماس پوستی یا دست دادن

– از طریق استفاده مشترک از لوازم آشپزی مانند دیگ و چاقو

– از طریق تماس با صندلی توالت

– از طریق حشرات، نیش یا گاز حیوانات

– از طریق شنا در استخرهای عمومی

– از طریق خوردن غذایی که توسط فرد آلوده به اچ آی وی تهیه شده باشد

4) مراحل آغازین

حدود نیمی از افرادی که به تازه به اچ آی وی آلوده شده اند در عرض دو تا چهار هفته به علائمی شبیه آنفولانزا مبتلا می شوند.

این علائم شامل تب، خستگی، ناراحتی پوستی، درد مفصل، سردرد و تورم در غدد لنفاوی است.

نمودار سمت راست فرآیند تدریجی آلودگی به اچ آی وی را نشان می دهد.

شمارش سلول های سی دی 4 + براساس تعداد آنها در هر میلیمتر مکعب از خون حساب شده است. با پیشرفت ویروس از تعداد آن کاسته می شود.

یک سیستم دفاعی سالم دارای 600 تا 1200 سلول سی دی 4 + در هر میلیمتر مکعب است. اگر این رقم به 200 عدد کاهش یابد، فرد یک بیمار ایدز محسوب می شود.

“بار ویروسی” شمار ذرات ویروسی در میلیمتر مکعب است. در ابتدا، این رقم با تکثیر سریع ویروس در خون به اوج می رسد.

در برخی از افراد آلوده به اچ آی وی سالها طول می کشد تا بیماری ایدز ظاهر شود و در این مدت آنها احساس سلامت کرده و هیچ علائم بیرونی حضور این ویروس در آنها دیده نمی شود.

در سایر افراد آلوده به اچ آی وی ممکن است علائمی مانند کاهش وزن، تب، عرق، کهیر و برای مدتی کوتاه از دست دادن حافظه نمود کند.

آزمایش های اچ ای وی:

– در جریان عمومی ترین آزمایش برای تشخیص اچ آی وی، یک نوع خاص از پادتن ها یا همان پروتئین های ضدبیماری ردیابی می شود

– با این که پادتن ها در واکنش به حضور اچ آی وی در بدن تولید می شوند، اما این اتفاق شش تا دوازده هفته پس از آلودگی رخ می دهد

– در حالی که این پادتن ها خود در مبارزه با ویروس اچ آی وی چندان موثر نیستند، اما به عنوان نشانه وجود ویروس در بدن قابل اعتماد هستند

– در چند هفته ای که ردیابی آلودگی بی ثمر و جواب آزمایش منفی است، فرد آلوده می تواند ویروس اچ آی وی را به سایرین منتقل کند.

5) تولید ایدز در بدن

سیستم دفاعی بدن، که از حمله ویروس صدمه دیده است، قوای خود را برای مبارزه با بیماری ها از دست می دهد و هر نوع عفونتی می تواند جان بیمار را تهدید کند.

کسانی که به اچ آی وی مثبت آلوده هستند در مقابل بیماری هایی مانند سل، مالاریا و ذات الریه آسیب پذیرتر می شوند و با افت شمار گلبولهای سفید سی دی 4 +، آسیب پذیری آنها از قبل هم بیشتر می شود.

بیماران مبتلا به اچ آی وی همچنین در مقابل آنچه به “عفونت های فرصت طلب” معروف است آسیب پذیر هستند.

این نوع از عفونت ها از باکتری های شایع، قارچ ها و انگل هایی نشات می گیرند که یک بدن سالم قادر به مبارزه با آنهاست، اما می تواند در افرادی که سیستم دفاعی بدن آنها آسیب دیده ایجاد بیماری کند و گاه آنها را از پا در آورد.

برخی از این عوامل بیماری زا زمانی که شمار سی دی 4 + زیاد است به بدل حمله می کنند، اما اکثر آنها زمانی که شمار این سلولها به کمتر از 200 رسیده است، یعنی نقطه آغاز ظهور ایدز، فعال می شوند.

در صورتی که مراقبتهای کامل پزشکی در دسترس باشد، آن وقت می توان به بیمار داروهای درمانگر و محافظ در برابر برخی از این عفونت ها را داد.

البته این داروها گاه گران است و می تواند عوارض جانبی داشته باشد.

 برفک و زونا

برفک (candidiasis) یک عفونت قارچی است که معمولا به دهان، گلو یا دهانه رحم حمله می کند.

ویروس زونا، “هرپیس سیمپلکس” (herpes simplex)، می تواند در دهان یا رحم ایجاد شود. هر دو عفونت شایع هستند، اما درصد وقوع آنها در میان افراد مبتلا به اچ آی وی افزایش می یابد و حتی می تواند افرادی را که شمار سلول های سی دی 4 + آنها هنوز بالاست مبتلا کند.

علائم: برفک باعث پیدایش برآمدگی های سفیدرنگ در پوست و خشکی دهان می شود و فرآیند بلعیدن غذا را دشوار می سازد. زونا باعث پیدایش تاول های دردناک در ناحیه مبتلا می شود.

 سل

متن: سل عامل اصلی مرگ و میر در میان مبتلایان به ایدز در سراسر جهان است، و بسیاری از کشورها همزمان با اپیدمی اچ آی وی و سل روبرو هستند.

سل ناشی از یک نوع باکتری است که بسیاری از مردم حامل آن هستند، اما تنها در برخی افراد باعث بیماری می شود.

اگر افرادی که این باکتری را حمل می کنند به اچ آی وی هم آلوده شوند، احتمال بروز سل در آنها 30 برابر افزایش می یابد.

سل ابتدا به ریه حمله می کند، اما می تواند به غدد لنفاوی و مغز هم سرایت کند.

علائم: سرفه شدید، درد سینه، سرفه همراه با خون، خستگی مفرط، کاهش وزن، تب و تعرق شبانه.

سرطان سیستم دفاعی بدن*

افراد آلوده به اچ آی وی بیش از دیگران در معرض ابتلا به سرطانهای سیستم دفاعی بدن، موسوم به ان اچ ال (Non-Hodgkin’s Lymphomas)، قرار دارند.

ان اچ ال می تواند به هر بخشی از بدن از جمله نخاع و مغز حمله کند و می تواند ظرف یک سال بیمار را از پا درآورد.

این بیماری می تواند، صرف نظر از شمار گلبولهای سفید سی دی 4 + در بدن بیمار اچ آی وی، بروز کند. شیمی درمانی راه مقابله با این نوع سرطانهاست.

علائم (ان اچ ال): تورم غدد لنفاوی، تب، تعرق به هنگام خواب و کاهش وزن.

می تواند در هر شمارشی از سی دی 4+ رخ دهد*

زیر 250

زخم های بدخیم (کی اس)

کی اس (Kaposi’s sarcoma) یک نوع بیماری مشابه سرطان شایع در میان مردان آلوده به اچ آی وی است.

این بیماری موجب ظهور زخم های (لیژن) قرمز یا بنفش رنگی می شود که معمولا روی پوست ظاهر می شود.

این بیماری همچنین می تواند دهان، غدد لنفاوی، دستگاه گوارش و ریه ها را تحت تاثیر قرار دهد و مرگبار باشد.

این بیماری معمولا به بیمارانی که شمار سی دی 4 + آنها کمتر از 250 است حمله می کند، اما در کسانی که شمار این سلول در آنها کمتر است وخیم تر خواهد بود.

علائم: زخم، نفس تنگی در صورتی که به ریه حمله کرده باشد، و خونریزی در صورتی که به دستگاه گوارشی حمله کرده باشد.

زیر 200

 ذات الریه (پی سی پی)

موضع: ریه

پی سی پی (Pneumocystis pneumonia) یکی از عفونت های “فرصت طلب” است که باعث ذات الریه می شود.

این عفونت معمولا به ریه حمله می کند اما همچنین می تواند غدد لنفاوی، طحال، کبد یا مغز استخوان را نیز هدف قرار دهد.

این بیماری همواره از علل عمده مرگ و میر در میان بیماران آلوده به اچ آی وی بوده است، اما اکنون به کمک دارو قابل پیشگیری و معالجه است.

این بیماری اغلب افرادی را که شمار سلول های سی دی 4 + در آنها کمتر از 200 است مبتلا می کند.

علائم: تب، سرفه خشک، حس فشردگی در قفسه سینه و دشواری در عمل تنفس.

زیر 100

عفونت های مغزی

بیماران اچ آی وی همچنین در مقابل دو نوع عفونت که عموما به مغز حمله می کند آسیب پذیر هستند.

توکسوپلاسموسیس (Toxoplasmosis)، که از یک انگل در حیوانات ناشی می شود، می تواند باعث پیدایش زخم در مغز شود.

کریپتوکوکوس (Cryptococcus) – نوعی قارچ در خاک – اغلب باعث مننژیت می شود.

این بیماری پرده نخاع و مغز را دچار عفونت می کند و می تواند به اغما و مرگ منجر شود.

این عفونت ها در بیمارانی که شمار سی دی 4 + در آنها کمتر از 100 است شایع است.

علائم: سردرد، تب، مشکلات بینایی، تهوع و استفراغ، ضعف در یک طرف بدن، دشوار شدن تکلم و راه رفتن (توکسوپلاسموسیس)، گرفتگی عضلات گردن (مننژیت).

زیر 75

 عفونت شکم (ام ای سی)

ام ای سی یا ام ای آی (Mycobacterium avium complex) عفونتی است که از باکتری های موجود در آب، گرد و غبار، خاک و مدفوع پرندگان ناشی می بشود است.

این بیماری به لایه بیرونی معده و روده حمله می کند و در نهایت می تواند در خون و سایر بخش های بدن منتشر شود.

ام ای سی اغلب کسانی را که شمار گلبولهای سفید سی دی 4 + آنها کمتر از 75 است، مبتلا می کند.

علائم: شکم درد، تهوع و استفراغ که به تب می انجامد، تعرق در خواب، بی اشتهایی، کاهش وزن، خستگی، اسهال.

زیر 50

خطر نابینایی (سی ام وی)

سی ام وی (Cytomegalovirus) یک عفونت مرتبط با ویروس زونا (هرپیس) است و در بیماران اچ آی وی اغلب باعث ابتلا به تورم شبکیه چشم (retinitis) می شود.

این بیماری با مرگ سلول های شبکیه در ناحیه عقب چشم همراه است و در صورتی که معالجه نشود به سرعت می تواند باعث نابینایی شود.

سی ام وی توسط دارو قابل مهار است.

این ویروس همچنین می تواند بر سایر بخش های بدن اثر بگذارد.

این بیماری به ندرت به افرادی که شمار سلول های سی دی 4 + آنها بیش از 100 است حمله می کند، و اغلب افراد با شمار کمتر از 50 را مبتلا می کند.

علائم: مشکل بینایی مانند دیدن لکه های سیاه متحرک، تاری در دید و پیدایش نقاط کور.

6) داروهای ضد اچ آی وی

از زمان آغاز اپیدمی اچ آی وی، مجموعه ای از داروها ساخته شده اند که از طریق مهار توانایی این ویروس به تکثیر عمر افراد مبتلا به اچ آی وی مثبت را به طور قابل ملاحظه ای افزایش می دهند.

این داروها از سرعت نابودی گلبولهای سفید سی دی 4 + بیماران می کاهد و می تواند بروز ایدز را به تاخیر بیاندازد، اما آن را معالجه نمی کند.

در مجموع چهار دسته دارو وجود دارد که در مقاطع مختلف آلودگی و رشد اچ آی وی و ایدز عمل می کنند:

1) بازدارنده های ورودی : این داروها به پروتئین های موجود بر سطح بیرونی ویروس اچ آی وی می چسبد و از پیوستن و ورود آن به سلول های سی دی 4 + جلوگیری می کند.

تاکنون تنها یک نمونه از این دارو، به نام “فیوزیئون” (Fuzeon)، وارد بازار شده است.

2) بازدارنده های ان آر تی (Nucleoside reverse transcriptase): این بازدارنده ها، ویروس اچ آی وی را از نسخه سازی از ژنهای خود باز می دارد.

نوکلیوسایدها مصالح ساختمانی این ژنها هستند.

این داروها فرآیند نسخ سازی را از طریق تولید نمونه های معیوبی از این مصالح ساختمانی مختل می کند.

3) بازدارنده های ان ان آر تی (Non-nucleoside reverse transcriptase): این بازدارنده ها نیز فرآیند نسخه سازی را مختل می کنند. آنها با چسباندن خود به آنزیمی که این فرآیند را کنترل می کند نسخه سازی را مختل می کنند.

4) بازدارنده های نوع پروتیز (Protease): این داروها به آنزیم دیگری به نام پروتیز، که نقشی اساسی در جمع آوری ذرات ویروس تازه دارد، می چسبند.

داروهای ضدویروس ایدز باید به صورت ترکیبی مصرف شوند.

معمولا سه نوع داروی مختلف از حداقل دو دسته مختلف از داروها به طور همزمان به بیمار تجویز می شود.

با تغییر شکل دادن ویروس اچ آی وی، برخی نمونه ها از این ویروس در مقابل داروها مقاوم می شوند.

بنابراین شانس کنترل اچ آی وی در صورت استفاده از چند دارو بیشتر خواهد بود.

در برخی موارد از آلودگی ها ی تازه، ویروسهایی ردیابی شده اند که حتی پیش از آغاز معالجات در برابر داروهای موجود مقاومت نشان می دهند.

باکس:

عوارض جانبی

عوارض جانبی شایع:

– تهوع، استفراغ، سردرد، خستگی مفرط، کهیر، اسهال، بی خوابی، بی حسی در اطراف دهان، معده درد

سایر عوارض جانبی

– التهاب لوزالمعده، آسیب به کبد و لوزالعمده، زخمهای درون دهان، تغییر شکل بدن، آسیب به اعصاب، کم خونی، درد عضلانی و ضعف.

مطالب پیشنهادی:

شایع‌ترین علت مشکلات جنسی در میان زنان و مردان چیست؟ 

بیماری هپاتیت ب 

درمان عفونت‌های آمیزشی در بارداری 

انتقال ویروس HIV از طریق مایع منی

مهمترین مطالبی که نوجوانان باید درمورد رابطه جنسی بدانند